Ból odbytu – przyczyny i leczenie

Ból odbytu – kiedy powinien budzić niepokój?

Ból odbytu jest opisywany jako nieprzyjemne uczucie w odbycie, odbytnicy lub dolnych częściach przewodu pokarmowego. Może pojawiać się u osób cierpiących na zaparcia lub po biegunkach infekcyjnych. Jeśli jednak ból odbytu nie ustępuje przez dłuższy czas lub osiąga znaczne nasilenie, wizyta u lekarza jest konieczna. Dodatkowo na konieczność pogłębienia diagnostyki wskazują:

• krwawienia z odbytu,
• wyciek wydzieliny z odbytu,
• częste bóle brzucha lub jedynie podbrzusza,
• powtarzające się biegunki,
• trudności z oddawaniem stolca,
• uczucie niepełnego wypróżnienia,
• wrażenie ciała obcego w odbytnicy,
• zmiany skórne w okolicy odbytu.

Poinformowanie lekarza o wszystkich towarzyszących objawach może znacznie przyspieszyć rozpoznanie właściwej przyczyny i rozpoczęcie skutecznego leczenia.

Przyczyny bólu odbytu

Przyczyny bólu odbytu mogą mieć bardzo różne podłoże i nie zawsze są wynikiem problemów z układem pokarmowym. Zdarza się, że jest on związany z dolegliwościami ginekologicznymi, chorobami przenoszonymi drogą płciową lub endometriozą. Nie bez znaczenia dla rozwoju problemu jest też ciąża i poród. Przeczytaj, jakie są najczęstsze przyczyny bólu odbytu:

Choroba hemoroidalna – ból i krwawienie z odbytu

Guzki krwawnicze są prawidłowym elementem budowy odbytu. Żylaki odbytu pojawiają się dopiero, gdy w obrębie guzów dojdzie do poszerzenia splotów tętniczo-żylnych. Jest to bardzo powszechna dolegliwość, której doświadcza w ciągu życia ponad połowa Polaków. Najczęściej choroba objawia się krwawieniem świeżą krwią z odbytu, bólem i świądem, zwłaszcza podczas oddawania stolca. Po wypróżnieniu mogą pojawiać się miękkie guzki wystające z odbytu. Zdarza się, że cofają się samoistnie lub wymagają ręcznego odprowadzenia. W bardziej zaawansowanych przypadkach ich odprowadzenie jest niemożliwe.

Szczelina odbytu – ból i pieczenie podczas oddawania stolca

Szczelina odbytu jest podłużną raną w obrębie kanału odbytu. Powstawać może w wyniku urazu, na przykład w wyniku zaparć i twardego stolca. Oprócz bólu odbytu, wyjątkowo nasilonego podczas wypróżniania, lecz mogącego utrzymywać się nawet przez kilka godzin, charakterystyczne są również ślady krwi na papierze i kale, świąd oraz wydzielina z odbytu.

Wypadanie odbytnicy

Do wypadnięcia odbytnicy dochodzi, gdy ściana jelita grubego wydostaje się na zewnątrz poprzez kanał odbytu oraz odbyt. Zdarza się to podczas wypróżniania, kaszlu lub kichania. Rzadziej występuje samoistnie. Zaburzeniu towarzyszy ból, nietrzymanie stolca, wydostawanie się wydzieliny z odbytu lub krwawienia.

Nieswoiste zapalenia jelit – ból brzucha i parcie na odbyt

Do grupy nieswoistych zapaleń jelit należą choroba Leśniowskiego – Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Obie choroby przebiegają z bólami brzucha oraz biegunkami. W chorobie Leśniowskiego – Crohna częściej niż w przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita występują przetoki oraz zmiany okołoodbytowe. Dla wrzodziejącego zapalenia jelita grubego częstsze są natomiast krwawienia.

Ropień odbytu

Ropnie odbytu objawiają się silnym bólem, obrzękiem i zaczerwienieniem okolicy odbytu. Wyczuwalne może być stwardnienie skóry i tkanki podskórnej. Towarzyszą im często objawy ogólne pod postacią gorączki, dreszczy i osłabienia. Dolegliwości bólowe nasilają się po przyjęciu pozycji siedzącej, w ruchu i przy wypróżnieniach.

Przetoka okołoodbytowa

Przetoką określany jest tunel łączący światło kanału odbytu z otworem na skórze. Zazwyczaj rozwija się w wyniku pęknięcia lub nacięcia ropnia. W takiej sytuacji najpierw pojawia się boląca grudka a następnie niewielki otwór w okolicy odbytu, z którego sączy się ropa lub krew. Zdarza się, że pierwszym zauważalnym objawem przetoki okołoodbytowej jest brudzenie bielizny.

Rak odbytu

Choroby onkologiczne również mogą manifestować się bólem okolicy odbytu. Rak odbytu w przeciwieństwie do raka odbytnicy jest chorobą dość rzadką. Najczęściej objawia się krwawieniem z odbytu, bolesnością, świądem, naglącymi parciami na stolec, nietrzymaniem kału oraz powiększeniem węzłów chłonnych pachwinowych. Wyczuwalna może być zmiana o charakterze guza lub owrzodzenia.

Choroby przenoszone drogą płciową

Choroby takie jak rzeżączka, chlamydioza lub opryszczka narządów rodnych mogą dotykać także okolicy odbytu, powodując ból, świąd, wypływ wydzieliny z odbytu, zaburzenia w oddawaniu stolca lub zmiany skórne pod postacią pęcherzy i krostek.

Endometrioza – ból podbrzusza i odbytu

W przebiegu endometriozy komórki błony śluzowej trzonu macicy lokalizują się poza jamą macicy. Ogniska endometriozy w jelicie grubym mogą skutkować trudnościami z wypróżnianiem, bólami podbrzusza, parciem na odbyt oraz bólami odbytu. Dolegliwości często nasilają się podczas miesiączki.

Napadowy ból odbytu

Napadowy ból odbytu pojawia się bez związku z wypróżnianiem, urazami lub aktywnością ruchową. Występuje w różnych porach dnia i nocy, trwając od kilku sekund do kilku minut. W badaniach nie udaje się odnaleźć żadnych zaburzeń. Przed rozpoznaniem istotne jest wykluczenie innych schorzeń.

Zespół dźwigaczy odbytu

Zespół dźwigaczy odbytu nazywany jest również zespołem mięśnia łonowo-odbytniczego ze względu na tkliwość tego mięśnia podczas badania fizykalnego. Innymi objawami są tępy ból odbytu i uczucie parcia na stolec. Dolegliwości nasilają się po przyjęciu pozycji siedzącej lub leżącej. Przyczyny rozwoju choroby nie są dokładnie poznane.

Kokcygodynia – ból odbytu i kości ogonowej

Kokcygodynia jest to ból kości ogonowej promieniujący do odbytu. Problem nasila się po przyjęciu pozycji siedzącej. Rozwój zaburzenia jest związany z urazami kości ogonowej podczas upadków lub w trakcie porodu.

Zatoka włosowa

Torbiel włosowa nazywana także zatoką włosową jest zmianą powstającą między pośladkami na wysokości kości guzicznej lub krzyżowej. Rozwija się w wyniku wrośnięcia w skórę włosa. Manifestuje się silnym bólem okolicy krzyżowo-guzicznej, mogącym promieniować aż do odbytu, stanem zapalnym skóry i świądem. Może objawiać się też jako ropień. Jeśli zmiany są liczne, pojawiają się objawy ogólne, takie jak gorączka i osłabienie.

Uraz

Do urazu okolicy okołoodbytniczej może dojść nie tylko w wyniku upadków lub kontuzji. Zaparcia i oddawanie twardych stolców często powodują uszkodzenia błony śluzowej odbytu, skutkujące bólem, świądem i krwawieniami.
Seks analny także zwiększa ryzyko uszkodzeń odbytnicy lub odbytu. Drobne pęknięcia błon śluzowych mogą być niezauważalne tuż po stosunku. Objawy często pojawiają się dopiero po pewnym czasie, gdy rany trudno się goją.

Ból odbytu w ciąży i po porodzie

Ciąża jest wyjątkowym stanem, podczas którego w organizmie kobiety dochodzi do wielu zmian. Bardzo często pojawiają się zaparcia, sprzyjające powstawaniu szczeliny odbytu. W wielu przypadkach występują również problemy związane z rozwojem choroby hemoroidalnej, zwłaszcza w trzecim trymestrze ciąży lub po porodzie. W trakcie ciąży kobiety nie powinny się jednak leczyć na własną rękę, nawet domowymi sposobami. Wszystkie stosowane środki warto skonsultować z lekarzem, aby mieć pewność, że nie zagrażają zdrowiu dziecka.

>> Swędzenie odbytu – czy maść na to pomoże? Przyczyny i leczenie świądu odbytu

Ból odbytu – jakie badania wykonać?

Mnogość możliwych przyczyn bólu odbytu sprawia, że postawianie właściwej diagnozy często jest trudnym zadaniem. O konieczności wykonania konkretnych badań dodatkowych powinien decydować lekarz po rozmowie z pacjentem i dokładnym badaniu fizykalnym. Niezbędne mogą się okazać badania takie jak:

• morfologia krwi z rozmazem,
• kolonoskopia,
• tomografia komputerowa,
• rezonans magnetyczny,
• badanie USG przezodbytnicze.

Jak leczyć ból odbytu? Domowe sposoby i leki dostępne bez recepty

Ból odbytu trwający przez dłuższy czas, nawracający bądź związany z krwawieniem lub innymi objawami budzącymi niepokój sugeruje chorobowe podłoże problemu i wymaga pogłębienia diagnostyki oraz leczenia przez specjalistę. W części przypadków jednak dolegliwość udaje się opanować przed wizytą u lekarza. Domowe sposoby warte wypróbowania w dolegliwościach bólowych odbytu to:

• dieta bogata w błonnik – jest to jeden z najistotniejszych czynników zapobiegających zaparciom. Dzienne spożycie od 25 do 40 gramów błonnika ułatwia wypróżnianie i zmniejsza ryzyko uszkodzeń błony śluzowej przez twardy stolec. Za bogate w błonnik uważa się produkty takie jak nasiona roślin strączkowych, otręby, żytnie pieczywo, kasza gryczana lub jęczmienna.
• nasiadówki zkory dębu lub rumianku – powinny być wykonywane z ciepłej, ale nie gorącej wody. Przynoszą ulgę zwłaszcza w dolegliwościach bólowych związanych z chorobą hemoroidalną.
• Środki dostępne w aptekach bez recepty działające na ból odbytu to głównie maści oraz kremy. W chorobie hemoroidalnej wypróbować można maści zawierające tribenozyd, diosminę, hydrokortyzon lub wyciąg z kory z kasztanowca. Składniki, które działają znieczulająco i zmniejszają ból to lidokaina, benzokaina lub tetrakaina.
• Warto pamiętać również o regeneracji podrażnionej skóry, która jest szczególnie istotna w bólach odbytu związanych z podrażnieniem, na przykład pojawiających się po biegunkach. W takich sytuacjach warto skorzystać z kremów zawierających ektoinę czy kwas hialuronowy.

>> Taki stolec świadczy o poważnej chorobie. Kiedy iść do lekarza, a kiedy zmienić dietę?