Otyłość u dzieci i młodzieży − waga to kwestia zdrowia

Czy to wina współczesnego sposobu odżywiania, czy ogromnych zmian w stylu życia najmłodszych (które nie toczy się już na podwórkach i pod trzepakami) – nie wiadomo. Pewne jest natomiast, że problem nadwagi i otyłości, który jeszcze kilkanaście lat temu dotyczył praktycznie wyłącznie dorosłych, obecnie zauważalny jest w coraz młodszych grupach wiekowych. Szacuje się, że w Polsce, podobnie jak w całej Europie, odsetek dzieci i młodzieży z nadwagą i otyłością sięga 18−20 procent. Innymi słowy, co piąte dziecko ma nadmierną masę ciała. A to ma swoje konsekwencje, zarówno dla zdrowia fizycznego, jak i dla psychiki.

Otyłość u dzieci i młodzieży – kiedy zacząć się martwić?

Większość rodziców zdaje sobie sprawę z tego, że nadmierna masa ciała nie służy zdrowiu. Jednak przykładamy to raczej do siebie, szczególnie jeśli sami odczuwamy skutki dźwigania nadliczbowych kilogramów. Nadmierną masę u własnego dziecka jakoś trudniej dostrzec. Bo o ile ciężko zaprzeczać, jeśli mamy do czynienia z dzieckiem otyłym, o tyle w przypadku nadwagi często nie wiemy, czy wszystko mieści się jeszcze w normie, czy może już niekoniecznie. Ile powinien ważyć 8- czy 12-latek? Sprawdzanie, na którym centylu jest masa ciała i wzrost dziecka, to hobby świeżo upieczonych rodziców. Później o siatkach się zapomina. Tymczasem są one uniwersalnym narzędziem, przy pomocy którego można sprawdzić, czy waga dziecka mieści się w normie.

− Nadwagę u dzieci i młodzieży diagnozuje się wówczas, gdy ich wskaźnik masy ciała BMI (ang. body mass index) plasuje się pomiędzy 90 a 97 centylem. Z kolei o otyłości mówimy wówczas, gdy BMI przekracza 97 centyl – tłumaczy dr n. med. Elżbieta Lipska, specjalistka endokrynologii i diabetologii dziecięcej z Instytutu Diabetologii w Warszawie. I dodaje, że nadwaga powinna być dla rodziców i lekarzy sygnałem ostrzegawczym oraz impulsem do przyjrzenia się zwyczajom żywieniowym. Bo większość dzieci (ponad 90 proc.) ma tzw. otyłość prostą, czyli spowodowaną  przewlekle występującym dodatnim bilansem energetycznym, a nie dodatkowymi chorobami. Dzieciństwo to okres, w którym programuje się nasza masa ciała na resztę życia. Dlatego pulchne dzieci, będąc już osobami dorosłymi, nawet jeśli mają prawidłowa masę ciała, to mają też tendencję do tycia. Z tego właśnie powodu, że w pierwszym okresie życia wytworzyły wiele komórek tłuszczowych, które z dużą łatwością gromadzą niepotrzebne  zapasy.

>> Kalkulator BMI online

Nadwaga i otyłość u dzieci przyczyną wielu chorób

Nie tyle ważne są fałdki na brzuchu i plecach, co zdrowie. Nadmierna masa ciała tak samo nie służy najmłodszym, jak nie służy dorosłym. Dzieci z nadwagą i otyłością są narażone na wiele chorób. Otyłość jest czynnikiem ryzyka wystąpienia takich schorzeń jak:

• cukrzyca typu 2.,
• nadciśnienie tętnicze,
• hipercholesterolemia,
• dyslipidemia,
• stłuszczenie wątroby,
• bezdech senny
• zespół policystycznych jajników − w przypadku dziewczynek.

W Polsce obserwujemy narastające zjawisko występowania cukrzycy typu 2. u dzieci.  Stanach Zjednoczonych, gdzie odsetek otyłych nieletnich jest znacznie większy, cukrzyca typu 2. u dzieci występuje na masową skalę.

Często zdarza się, że nadmierna masa ciała jest przyczyną problemów psychologicznych u dziecka. Nadwaga i otyłość mogą prowadzić do zaburzeń emocjonalnych, niskiej samooceny, braku wiary w siebie. Choć w grupie rówieśniczej otyłe dziecko już nie jest „rodzynkiem”, to nadal jest w mniejszości, a nadmiar kilogramów często jest powodem do wyśmiewania i marginalizowania. Od prawidłowej masy ciała zależy zatem znacznie więcej, niż nam się wydaje.

Odchudzanie dziecka tylko wspólnym wysiłkiem

Jak odchudzić dziecko? Jest to trudne zadanie, bo w przypadku dzieci nie wchodzą w grę ani drakońskie diety, ani forsowne ćwiczenia, ani różnego rodzaju suplementy, którymi ratują się dorośli. – Odchudzanie dzieci opiera się na utrzymywaniu przez dłuższy czas umiarkowanie ujemnego bilansu energetycznego, przy jednoczesnych zachowaniu zbilansowanej diety. Dziecko powinno chudnąć powoli, ale systematycznie. Trzeba pamiętać, że dzieci i młodzież intensywnie rosną i rozwijają się, zatem nieustannie potrzebują wszystkich makro i mikroskładników w odpowiednich proporcjach. Innymi słowy, trzeba ograniczyć kaloryczność posiłków, a jednocześnie zadbać o ich prawidłowy skład i wartości odżywcze – tłumaczy Oktawia Braun, dietetyk kliniczny z Instytutu Diabetologii

Ujemny bilans osiąga się nie tylko ograniczając jedzenie, ale także, a niekiedy przede wszystkim, zwiększając aktywność fizyczną. Przy czym, zarówno nowe nawyki żywieniowe, jak i aktywność fizyczna powinny być udziałem wszystkich członków rodziny, nie tylko dziecka czy nastolatka, którego dotyczy problem. To, w jaki sposób dziecko się odżywia i jak spędza czas wolny, w największym stopniu zależy od rodziców. To oni są odpowiedzialni i za nadmiar kilogramów i za proces odchudzania. − Dzieci najczęściej mają za wzór swoich rodziców, podpatrują zachowanie dorosłych i naśladują ich nawyki. Dlatego tak ważną rolę odgrywają w domu mama i tata. Największymi błędami rodziców są brak regularności w układaniu jadłospisu na każdy dzień, przekarmianie swoich dzieci poprzez dublowanie obiadów (w przedszkolu i w domu), kupowanie do domu napojów i kolorowych soków oraz mała liczba spożywanych warzyw w środowisku domowym – mówi Oktawia Braun.

Dlatego też  to rodzice mogą być największymi sprzymierzeńcami dziecka podczas redukcji wagi. Bardzo często dziecko jest otyłe, bo otyli są jego bliscy. Dorosłym niekiedy trudno wziąć się za siebie, jednak troska o zdrowie i przyszłość dziecka bywa dobrym motywatorem do działania. Wyzwanie pod tytułem „odchudzanie kilkulatka” może stać się początkiem pozytywnych, prozdrowotnych zmian dla całej jego rodziny.