Grupy krwi. Transfuzja krwi

Krew jest jednym z płynów ustrojowych, barwa jej zależy od barwnika krwi – hemoglobiny. Ilość krwi w organizmie człowieka to ok. 5,5 – 5 litrów. Krew spełnia czynności transportowe, dostarcza do tkanek tlen i substancje odżywcze i odprowadza z nich produkty przemiany materii oraz przenosi związki biologicznie aktywne, np. hormony z gruczołów wewnętrznego wydzielania do narządów. Krew pełni również funkcję obronną, co umożliwia wykrywać czynniki szkodliwe(bakterie, wirusy) i skutecznie im przeciwdziałać.

Podstawowe składniki krwi:

• osocze – składnik płynny, stanowi około 55-60% . Oprócz wody, która jest głównym składnikiem osocza (90 %), zawiera ono również związki organiczne i nieorganiczne, takie jak białka (albuminy, globuliny, fibrynogen), kwasy tłuszczowe, glukozę, witaminy i sole mineralne. Z osocza można wyodrębnić białka konieczne dla prawidłowego krzepnięcia krwi, a więc leczenia chorych na hemofilię i inne skazy krwotoczne W osoczu znajdują się elementy morfotyczne, spośród których każde spełnia określoną funkcję
• hormony,– transportowane do komórek rozpuszczone gazy, substancje odżywcze (cukry, tłuszcze) i witaminy,
• produkty przemiany materii (np. mocznik, kwas moczowy), transportowane z komórek do układu wydalniczego.

Powstawanie krwi

 W sposób nieprzerwany tworzą się nowe elementy krwi i zastępują stare składniki, które ulegają rozpadowi i niszczeniu. Każdego dnia powstaje miliony krwinek czerwonych, białych i płytek krwi. Elementy morfotyczne krwi wytwarzane są głównie w szpiku kostnym, a także w śledzionie, węzłach chłonnych i układzie siateczkowo-śródbłonkowym. Proces ten zwany hemopoezą, obejmuje on erytropoezę, czyi wytwarzanie krwinek czerwonych, leukopoezę – wytwarzanie krwinek białych oraz trombopoezę – wytwarzanie płytek krwi.

Krew w lecznictwie

W lecznictwie krew stosowana jest przede wszystkim w postaci wypreparowanych składników krwi: Najczęściej stosowane składniki krwi:

• Koncentrat Krwinek Czerwonych (KKCz) – 1 jednostka KKCz jest to składnik krwi uzyskany z 1 jednostki krwi pełnej po osunięciu z niej osocza
• Osocze świeżo mrożone (FFP) – składnik ten stanowi osocze otrzymane albo metodą manualnej lub automatycznej plazmaferezy i zamrożone w czasie, który umożliwia utrzymanie funkcjonalnego stanu labilnych czynników krzepnięcia. Jedna jednostka FFP ma zazwyczaj objętość ok. 200 ml. W zależności od stosowanej metody preparatyki krwi pełnej.
• Koncentrat Krwinek Płytkowych (KKP) – składnik ten stanowią krwinki płytkowe uzyskane albo metodą manualną lub automatycznej trombaferezy

Najczęściej stosowane produkty krwiopochodne:

• Albuminy
• Immunoglobuliny
• Czynniki krzepnięcia

Grupy krwi

Do najważniejszych zalicza się układy grupowe AB0 i Rh.

Układ grupowy AB0 oznacza, że na powierzchni krwinek czerwonych mogą występować antygeny oznaczone literami A i B, ich brak do grupy 0, natomiast obecność tylko jednego antygenu do grupy A lub B.

Drugi układ grupowy to układ Rh, różnica miedzy jednym a drugim polega na tym, że w układzie AB0 w osoczu zawsze występują aglutyniny skierowane przeciw nieobecnemu u danej osoby antygenowi, natomiast w układzie Rh te aglutyniny początkowo są nieobecne, ale pojawiają się wówczas gdy wprowadzi się odpowiedni antygen, np. po przetoczeniu krwi.

Nie każdą krew można przetoczyć każdemu. Zasady transfuzji krwi wynikają z możliwości występowania przeciwciał przeciwko antygenom różnych układów grupowych krwi. I tak np. krew grupy 0Rh- można przetoczyć każdej osobie, ale osoba z tą grupą może otrzymać tylko krew od dawcy z tą samą grupą krwi. Natomiast osoba z grupą ABRh+ może otrzymać dowolną krew, natomiast może być dawcą jedynie dla osoby z tą samą grupą krwi.

Metody oddawania krwi

PLAZMAFEREZA – zabieg polegający na pobraniu od dawcy jedynie płynnej części krwi zwanej osoczem. Oprócz wody, która jest głównym składnikiem osocza (90 %), zawiera ono również związki organiczne i nieorganiczne, takie jak białka (albuminy, globuliny, fibrynogen), kwasy tłuszczowe, glukozę, witaminy i sole mineralne. Z osocza można wyodrębnić białka konieczne dla prawidłowego krzepnięcia krwi, a więc leczenia chorych na hemofilię i inne skazy krwotoczne.

Metody plazmaferezy:

Plazmafereza manualna – pobiera się od dawcy krew pełną, oddziela osocze do specjalnego pojemnika, a następnie przetacza dawcy jego krwinki czerwone. Zabieg ten można wykonywać nie częściej niż 30 razy w roku.

Plazmafereza automatyczna – pobiera się od dawcy krew pełna do separatora osocza, który automatycznie dokonuje oddzielenia osocza od krwinek czerwonych, które są cyklicznie zwracane dawcy. Od jednego dawcy rocznie nie można pobrać więcej niż 25 litrów osocza. Jednorazowo pobiera się do 650 ml osocza. Przerwa pomiędzy pobraniami osocza nie może być krótsza niż 2 tygodnie, chyba, że lekarz wyrazi zgodę na skrócenie tej przerwy.

TROMBOAFEREZA – polega na pobraniu krwi od dawcy, która przepływając przez aparat ulega rozdzieleniu na krwinki płytkowe ( trombocycty) które są gromadzone w oddzielnym jałowym pojemniku, a krwinki czerwone i osocze oddane są dawcy. Zabieg trwa do 1,5 godziny. Zabieg nie może zostać wykonany częściej niż 12 razy w roku i trwa od 1 do 2 godz.

LEUKAFEREZA – polega na pobraniu od dawcy krwi pełnej do separatora, oddzieleniu krwinek białych, a następnie cyklicznie zwracane są krwinki czerwone, płytki krwi oraz osocze. Podobnie jak zabieg tromboaferezy krwinki białe można oddawać tą metodą co 4 tygodnie. Zabieg trwa ok. 2 godz.

Kto może zostać krwiodawcą

Krwiodawcą może zostać każda zdrowa osoba w wieku 18-65 lat, ważąca powyżej 50 kilogramów.

Za każdym razem przed oddaniem krwi należy wypełnić szczegółowy kwestionariusz, który pozwala wstępnie stwierdzić, czy potencjalny krwiodawca nie powinien zostać z jakichś powodów wykluczony. Na stałe dyskwalifikują przede wszystkim poważne choroby; czasowa dyskwalifikacja może być spowodowana np. przeziębieniem, miesiączką, wyrwaniem zęba, a także zrobieniem tatuażu.
W dniu oddania krwi należy być wypoczętym i zdrowym, nie brać żadnych leków (nie dotyczy to większości suplementów diety czy środków antykoncepcyjnych, trzeba jednak poinformować o tym lekarza kwalifikującego).

Aby oddać krew, trzeba mieć ze sobą dokument ze zdjęciem. Od potencjalnego dawcy pobiera się do podstawowych badań próbkę krwi, następnie badany jest przez lekarza, który ostatecznie kwalifikuje do oddania krwi.
Krew oddać można w regionalnych centrach krwiodawstwa oraz w oddziałach terenowych, które funkcjonują np. w niektórych szpitalach, a także w mobilnych punktach poboru. Listę punktów oraz harmonogram akcji krwiodawstwa można znaleźć np. na stronie Narodowego Centrum Krwi

Krew jest potrzebna m.in. osobom:

• poszkodowanym w wypadkach,
• w trakcie zabiegów operacyjnych,
• po urazach,
• chorym na białaczkę i inne choroby krwi,
• wymagającym transplantacji lub zabiegów kardiochirurgicznych.

Przygotowanie do oddawania krwi – czy można jeść?

Tak, na donację koniecznie trzeba przyjść po posiłku. Ważne jest tylko, by jedzenie nie było tłuste. Przed oddaniem krwi należy wypić sporą ilość wody lub soku, żeby nawodnić organizm.

Ile krwi można oddać jednorazowo

Najczęściej jednorazowo oddaje się 450 ml krwi pełnej.

Czy trzeba znać swoją grupę krwi?

Nie. Za każdym razem laboratorium oznacza grupę pobranej krwi. Należy pamiętać, że krew każdej grupy jest potrzebna. To, że mamy krew popularnej grupy oznacza, że więcej osób jej potrzebuje.

Jak długo trwa pobieranie krwi?

Pobranie krwi trwa ok. 20 minut. Krwiodawstwo jest bezpieczne zarówno dla dawcy, jak i biorcy. Dawca jest badany przed donacją, a jego krew przed podaniem biorcy.

Jak często można oddawać krew pełną?

Mężczyzna może w ciągu roku oddać krew pełną 6 razy a kobieta 4 razy – nie częściej niż co 8 tygodni.

Czy można się uzależnić od oddawania krwi?

Nie. Organizm po donacji wytwarza tylko brakującą ilość krwi. Nigdy nie produkuje jej w nadmiarze, więc nie będzie odczuwał potrzeby przeprowadzenia kolejnej donacji. Można poprzestać na jednorazowym oddaniu krwi, ale większość Krwiodawców decyduje się na regularne oddawanie krwi, by pomagać potrzebującym.

Jakie są przeciwwskazania do oddawania krwi?

Krew mogą oddawać tylko osoby zdrowe. To znaczy takie, które nie mają cukrzycy, poważnych chorób układu krążenia, układu oddechowego, układu pokarmowego, nerwowego, chorób skóry czy nie są nosicielami chorób zakaźnych (żółtaczki, HIV).

Czasowo nie mogą oddać krwi m.in.:

• osoby, które były leczone krwią w ciągu ostatnich 6 miesięcy,
• osoby, które przeszły poważny zabieg chirurgiczny lub badania endoskopowe (np. gastroskopię) w ciągu ostatnich 6 miesięcy,
• osoby, które wykonywały tatuaż, akupunkturę, przekłuwały uszy lub inne części ciała w przeciągu ostatnich 6 miesięcy,
• osoby, które przechodziły drobny zabieg chirurgiczny lub usuwały ząb w przeciągu ostatnich 7 dni,
• kobiety 6 miesięcy po porodzie, w czasie miesiączki i 3 dni po jej zakończeniu.