Ból ucha u dziecka i u dorosłego, co stosować, krople i domowe sposoby

Ból ucha możemy opisać bardziej szczegółowo w zależności od tego, z jakiej części ucha pochodzi.

Ból ucha zewnętrznego

Ucho zewnętrzne to małżowina uszna oraz zewnętrzny przewód słuchowy. Odczuwanie bólu w tej części wynika z naruszenia przewodu słuchowego lub błony bębenkowej i jest spowodowane najczęściej:

• urazem termicznym,
• mechanicznym (np. podczas czyszczenia patyczkami),
• uderzeniem fali dźwiękowej (uszkodzona falą dźwiękową błona bębenkowa może krwawić),
• utknięciem w uchu ciała obcego (najczęściej dotyczy to dzieci – należy wówczas przede wszystkim ocenić, czy nie jest to przedmiot o ostrych krawędziach lub pęczniejący pod wpływem wilgoci; zdarza się też, że przewód słuchowy blokuje owad, który do niego wpadł).

Czasami ból jest spowodowany powstaniem krwiaka lub czyraka. Ból ucha może również świadczyć o pojawieniu się ropnia małżowiny usznej, półpaśca usznego lub grzybicy. W najgorszym przypadku może wskazywać na rozwijający się proces nowotworowy.

Zapalenie ucha zewnętrznego

Bywa, że ból ucha jest objawem zapalenia ucha zewnętrznego. Jego przyczyną może być uszkodzenie gruczołów łojowych – nie produkują wówczas woskowiny, która pełni funkcję ochronną. Dzieje się tak za sprawą nadmiernej wilgotności czy zmian pH w przewodzie słuchowym. Ryzyko zapalenia ucha zewnętrznego wzrasta, gdy:

• często korzystamy z basenu (łatwe przedostawanie się drobnoustrojów do organizmu),
• chorujemy na cukrzycę,
• cierpimy na alergie,
• nieprawidłowo czyścimy uszy.

Poza bólem objawami zapalenia ucha zewnętrznego są:

• obrzęk przewodu słuchowego (zewnętrznego),
• pojawienie się wydzieliny o przykrym zapachu,
• ból stawu skroniowo-żuchwowego podczas jedzenia,
• świąd w okolicy przewodu słuchowego,
• powiększenie się węzłów chłonnych,
• podwyższona temperatura,
• problemy ze słuchem.

Bardzo ważne, aby nie bagatelizować bólu w zewnętrznej części przewodu słuchowego, ponieważ może się on przenieść w głębsze części ucha, a w najgorszym przypadku doprowadzić do głuchoty.

Ból ucha środkowego – częsty u dziecka

Dzieci do 6. roku życia są bardziej narażone na infekcje w obrębie ucha. Jest to związane z różnicą w budowie anatomicznej tej części ciała w stosunku do dorosłych, przez co infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci łatwiej przedostają się z jamy nosowo-gardłowej do ucha. Dziecko jest szczególnie narażone na taką infekcję przy nagłej zmianie temperatury i nieodpowiednim ubiorze w stosunku do warunków pogodowych. Dzieci ze stwierdzoną alergią, polipami czy przerostem migdałków są jeszcze bardziej narażone na stany zapalne ucha środkowego. Ryzyko zapalenia wzrasta, gdy dodatkowo występuje ekspozycja na dym tytoniowy.

>> Akcesoria do pielęgnacji uszu dziecka

Stan zapalny ucha środkowego może występować w trzech postaciach:

• ostra (obejmuje jamę bębenkową i występuje równolegle z wirusową lub bakteryjną infekcją górnych dróg oddechowych; towarzyszy jej gorączka i ogólne osłabienie),
• wysiękowa (spowodowana działaniem wirusów lub bakterii; towarzyszy jej zaleganie płynu w błonie bębenkowej; czasami wymaga przecięcia błony i założenia drenów),
• przewlekła (wywołana działaniem bakterii; stwierdzony ubytek w błonie bębenkowej, któremu towarzyszy ropny wyciek wydzieliny; leczona operacyjnie).

Kłujący ból ucha środkowego to z kolei częsty objaw zapalenia wyrostka sutkowatego.

Nieleczony stan zapalny w obrębie ucha środkowego może rozwijać się w kierunku ucha wewnętrznego. To z kolei może doprowadzić do uszkodzenia, a nawet przerwania błony bębenkowej, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i głuchoty.

Ból ucha wewnętrznego

Stan zapalny ucha wewnętrznego najczęściej wynika z zapalenia błędnika, czyli jednej ze struktur w uchu wewnętrznym, odpowiedzialnej za równowagę. Zapalenie błędnika to powikłanie po nieleczonym zapaleniu ucha środkowego, niekiedy może być też wywołane chorobą autoimmunologiczną. Zapalenie błędnika ma wiele objawów, jak:

• zaburzenie równowagi,
• zawroty głowy,
• nudności,
• wymioty,
• szumy w uszach,
• oczopląs,
• zaburzenia słuchu.

Takich objawów nie wolno ignorować, ponieważ podobnie jak w przypadku zapalenia ucha środkowego zapalenie ucha wewnętrznego grozi utratą słuchu, zapaleniem opon mózgowych czy trwałymi zaburzeniami równowagi.

>> Zapalenie ucha – środkowego, zewnętrznego, wewnętrznego

Ból ucha – objawy towarzyszące

Do wymienionych objawów towarzyszących bólowi ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego można dodać jeszcze:

• wyciekanie wydzieliny z ucha,
• uczucie rozpierania,
• drażliwość,
• utrudnione zasypianie lub bezsenność,
• zmniejszony apetyt.

>> Tabletki na szumy uszne

Inne przyczyny bólu ucha

Ból ucha to częsty objaw towarzyszący zmianie ciśnienia, np. podczas podróży samolotem. Ponadto ból ucha może mieć przyczynę w obrębie innych – poza przewodem słuchowym – części ciała czy narządów. Jest to tzw. rzutowany ból ucha i może pochodzić od:

• bólu zęba, który promieniuje do ucha,
• urazu żuchwy,
• zapalenia nerwu trójdzielnego,
• choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa, a konkretnie odcinka szyjnego,
• stanu zapalnego ślinianek,
• stanu zapalnego migdałków i gardła,
• ropnia okołomigdałkowego,
• zapalenia tarczycy,
• guza płuc,
• nowotworu głowy i szyi,
• choroby niedokrwiennej serca.

Ból ucha – kiedy do lekarza

Z bólem ucha należy udać się do laryngologa. Powinien on przeprowadzić szczegółowy wywiad na temat bólu: kiedy się pojawił, jak się objawia, gdzie dokładnie go czuć. Warto przeprowadzić badanie otoskopowe, którego wynik ocenia stan błony bębenkowej i zewnętrznej części kanału słuchowego. Lekarz sprawdza też odczucie bólu przy dotyku. Bada również gardło, nos i węzły chłonne.

Pozostałe badania diagnostyczne, które lekarz może wykonać w celu oceny przyczyny bólu ucha, to:

• wymaz mikrobiologiczny i test,
• USG ślinianek,
• RTG kości skroniowej,
• tomografia komputerowa,
• ocena sączącej się z ucha wydzieliny,
• rezonans magnetyczny (w przypadku podejrzenia zapalenia ucha wewnętrznego),
• audiometria tonalna.

Co stosować na ból ucha?

Kiedy poznamy już przyczynę bólu, można wprowadzić odpowiednie leczenie. Jeśli doszło do bardzo poważnych uszkodzeń mechanicznych, np. na skutek urazu, czasami wymagana jest operacja. Zdecydowanie mniej inwazyjnych metod leczenia wymagają wszelkiego rodzaju infekcje. Lekarz z reguły zapisuje wówczas krople do ucha z antybiotykiem. W przypadku bólu ucha spowodowanego zaleganiem woskowiny w kanale słuchowym wystarczy użycie kropli bądź sprayów rozpuszczających woskowinę.

>> Zapalenie ucha – krople do ucha, maść do ucha

Ból ucha – domowe sposoby

• Przy bólu ucha można zastosować również domowe sposoby leczenia. Najczęściej przykłada się ciepły, ale nie gorący okład do małżowiny. Z kolei na zablokowane woskowiną ucho stosuje się ciepłą oliwę z oliwek. Wiele aptecznych preparatów do odtykania przewodu słuchowego jest właśnie na bazie oliwy z oliwek.
• Często wykorzystuje się olejek kamforowy, który oprócz działania rozgrzewającego ma zastosowanie przeciwzapalne i lekko znieczulające. Na skórę wokół bolącego ucha nanosi się kilka kropel takiego olejku i wmasowuje.
• Przy bardzo silnym i uporczywym bólu ucha można przyjąć leki przeciwbólowe dostępne bez recepty.
• W przypadku bólu ucha spowodowanego nagłą zmianą ciśnienia, np. podczas lotu samolotem, bardzo pomaga żucie gumy.
• W czasie trwania stanu zapalnego ucha należy chronić je przed zamoczeniem, aby nie dać drobnoustrojom szansy na rozwój w wilgotnym środowisku. Ponadto nie powinno się leżeć na bolącym uchu. Podczas wychodzenia na dwór trzeba zakrywać bolące ucho, aby go nie ochłodzić.

Woda utleniona na ból ucha

Czy wodę utlenioną można stosować na ból ucha? Wiele osób korzysta z takiej metody, jednak warto wiedzieć, że jest to utleniacz, który przy nieodpowiednim stosowaniu może uszkodzić tkanki. Dodatkowo istnieje ryzyko wytworzenia się wilgotnego środowiska w miejscu wkroplenia, a co za tym idzie, zwiększa się podatność na różne infekcje. Użycie wody utlenionej powinno być wcześniej skonsultowane z lekarzem.

Ból ucha u kobiet w ciąży

Kobiety ciężarne powinny szczególnie uważać na to, jakie preparaty przyjmują, więc jeśli w czasie ciąży pojawi się ból ucha, należy skontaktować się z lekarzem. Być może ból ucha jest objawem toczącego się stanu zapalnego ucha lub górnych dróg oddechowych. Lekarze najczęściej przepisują preparaty z amoksycyliną, którą można bezpieczne stosować, będąc w ciąży. Zapalenie ucha w przypadku ciężarnej na ogół nie jest groźne, jednak nie należy bagatelizować żadnych objawów. Zwłaszcza towarzysząca gorączka może mieć niebezpieczne skutki.

Jednak jak powszechnie wiadomo, lepiej zapobiegać niż leczyć. Przede wszystkim warto, by przyszłe mamy dbały o higienę uszu oraz o wypoczynek zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym.

>> Czyszczenie uszu – jak prawidłowo czyścić uszy?

Profilaktyka bólu ucha

Aby uniknąć bólu uszu, przede wszystkim trzeba dbać o ich higienę. Nie będzie wtedy zalegała woskowina, a wszelkie bakterie i wirusy będą miały mniejszą szansę na zainfekowanie. Trzeba też pamiętać o dokładnym wysuszeniu uszu po wizycie na basenie – wilgoć sprzyja rozwojowi stanu zapalnego. Uchroni to również przed tzw. uchem pływaka, czyli odmianą zapalenia ucha zewnętrznego. Bardzo ważnym elementem w profilaktyce bólu ucha jest odpowiednie używanie słuchawek, zwłaszcza dokanałowych i ich czyszczenie.

>> Akcesoria do pielęgnacji uszu dziecka