Dzięki swoim właściwościom żywokost lekarski (kosztywał) ma szerokie zastosowanie lecznicze – przede wszystkim regeneracyjne. Na stłuczenia, otarcia, opuchliznę stosuje się maści i żele z żywokostem, olejek, a także okłady z nalewki żywokostowej. Radzimy, jak samodzielnie zrobić maść z żywokostu, a w jakich przypadkach należy zrezygnować z wykorzystywania kosztywału.
Żywokost lekarski: maść, olejek, nalewka. Właściwości i zastosowanie
Żywokost lekarski (Symphytum officinale) to roślina z rodziny ogórecznikowatych, która występuje w Europie – pospolicie również w Polsce, a także w Azji oraz jako gatunek inwazyjny w Ameryce Północnej. Rośnie w miejscach o dużej wilgotności – na mokrych łąkach, w pobliżu jezior, rzek i stawów.
Jak wygląda żywokost lekarski?
Kosztywał może dorastać do 1,5 metra wysokości, ma charakterystyczne duże, liście o lancetowatym kształcie. Łodygę, liście i pędy pokrywają krótkie jasne włoski. Kolejną cechą, dzięki której można rozpoznać żywokost lekarski, są swobodnie zwisające, fioletowe kwiaty o dzwonkowatym kształcie, wyrastające grupowo z krótkich szypułek.
Warto także wiedzieć, jak wygląda korzeń żywokostu lekarskiego, bo to właśnie ta część rośliny ma najcenniejsze właściwości. Kosztywał ma dość gruby i długi korzeń, wrastający pionowo na głębokość ok. 30 cm, z licznymi rozgałęzieniami. Zewnętrzne warstwy korzenia żywokostu lekarskiego mają czarno-fioletowy lub ciemnobrązowy kolor, a wewnętrze biało-żółty.
Właściwości żywokostu lekarskiego
Jednym z najważniejszych składników żywokostu lekarskiego jest alantoina, która ma właściwości lecznicze – regeneracyjne (wspomaga powstawanie tkanki łącznej), a zatem przyspiesza gojenie ran i urazów. Kolejny cenny składnik żywokostu to asparagina, która wspomaga procesy rekonwalescencji, np. po zabiegach. Żywokost zawiera również garbniki – taniny wykazujące właściwości przeciwkancerogenne i ściągające – koagulują białka, dzięki czemu działają przeciwzapalnie wobec skóry i błon śluzowych, hamują niewielkie krwawienia. Korzystny wpływ na zdrowie mają też inne składniki żywokostu, takie jak fruktany, które wykazują właściwości probiotyczne.
Skład fitochemiczny żywokostu lekarskiego:
- śluz: 10-15 proc.,
- alantoina: 1,5 proc.,
- garbniki: 6,5 proc.,
- skrobia,
- fruktany,
- asparagina,
- beta-sitosterol,
- aminokwasy,
- olejek eteryczny: śladowe ilości,
- sole mineralne: śladowe ilości,
- alkaloidy pirolizydynowe: 0,32 proc.
Na co pomaga żywokost lekarski?
Ze względu na właściwości żywokost lekarski znajduje zastosowanie przede wszystkim we wspomaganiu leczenia chorób układu ruchu oraz dermatologicznych, a także jako środek łagodzący bóle reumatyczne i bóle kręgosłupa:
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- zmiany zwyrodnieniowe stawów,
- dyskopatia,
- urazy mięśni i stawów – działanie regeneracyjne,
- złamania kości – wspomaganie regeneracji tkanki kostnej,
- stany napięcia mięśniowego,
- wspomaga regenerację po kontuzjach,
- łagodzenie objawów osteoporozy,
- gojenie ran,
- łagodzenie oparzeń i odmrożeń,
- zapobieganie odleżynom,
- łagodzenie podrażnień skórnych,
- łagodzenie zmianom towarzyszącym łuszczycy,
- łagodzenie zmian towarzyszących atopowemu zapaleniu skóry.
Jak zrobić maść z żywokostu lekarskiego?
Żywokost lekarski stosowany jest najczęściej w formie maści. Wykazuje ona właściwości łagodzące w stanach napięcia mięśniowego, korzystnie wpływa na stawy i kości – szczególnie w przypadku wystąpienia urazów. Działa także regenerująco na skórę po urazach, odmrożeniach lub oparzeniach. Maść z żywokostu lekarskiego jest dostępna w aptekach, ale można ją przygotować w domu. Niezbędny do tego jest korzeń żywokostu – najlepiej z własnej uprawy, kupiony w sklepie zielarskim albo z produktami naturalnymi (dostępny także w sproszkowanej postaci).
- Korzeń trzeba dokładnie umyć, osuszyć i mocno rozdrobnić przy użyciu blendera, młynka lub maszynki do mielenia mięsa. To, co następnie zrobimy z rozdrobnionym korzeniem żywokostu, zależy od przepisu. Część zaleca najpierw dodanie do startego korzenia paru kropel 40-procentowego alkoholu i gliceryny.
- Po miesiącu taka mieszanka jest gotowa do tego, by dodać do niej olej (np. oliwę z oliwek, smalec, olej kokosowy, masło shea lub wazelinę). Inne receptury mówią, by żywokost połączyć z olejem od razu po rozdrobnieniu. Olej może być podgrzany do ok. 60 st. C, co powinno ułatwić pozyskanie cennych składników żywokostu.
- Olej z żywokostem należy następnie odstawić na dwa tygodnie w szczelnie zamkniętym pojemniku – od czasu do czasu przemieszać. Kolejnym krokiem jest przefiltrowanie mieszanki i przelanie jej do naczynia dobrze izolującego światło.
- Tak przygotowany olej z żywokostu to pierwszy półprodukt służący do produkcji maści, jednak i w takiej postaci może już być stosowany. Drugim półproduktem, który warto przygotować podczas produkcji maści z żywokostem, jest wyciąg glicerynowy. Pół szklanki wysuszonego korzenia z żywokostu należy zalać gliceryną (dostępna w aptekach) i pozostawić na miesiąc. Potem wyciąg ten wystarczy przefiltrować i przelać do osobnego naczynia.
- Ostatnim etapem przygotowania maści z żywokostu jest łączenie półproduktów w kąpieli wodnej. Można do nich dodać kit pszczeli albo olejek lawendowy. Całość należy dokładnie wymieszać. Tak przygotowana mikstura powinna być przed zastygnięciem przelana do szczelnych pojemników. Maść z żywokostem należy przechowywać w chłodnym miejscu, ale nie dłużej niż miesiąc.
Maść z żywokostu i olej żywokostowy nie powinny być stosowane długotrwale, u kobiet w ciąży ani karmiących piersią. Można je wcierać miejscowo w nieuszkodzoną skórę 2–4 razy dziennie przez okres nie dłuższy niż 6 tygodni. Stosowanie produktów ziołowych każdorazowo warto również konsultować z lekarzem lub farmaceutą.
Nalewka z żywokostu lekarskiego – na okłady
Innym popularnym produktem, którego podstawowym składnikiem jest żywokost lekarski, jest nalewka. Umyty i osuszony korzeń należy rozdrobnić podobnie jak w przypadku przygotowania maści z żywokostem. Następnie należy go zalać spirytusem spożywczym. Po dwóch tygodniach nalewka z żywokostu lekarskiego jest gotowa, wystarczy ją przefiltrować. Stosowanie należy jednak ograniczyć wyłącznie do użytku zewnętrznego. Nalewka z żywokostu stosowana jest zwykle w postaci miejscowych okładów.
Żywokost w aptece i sklepie zielarskim
Produkty z żywokostem oraz sam korzeń tej rośliny można kupić w aptekach, sklepach zielarskich oraz sklepach z naturalnymi produktami. W ofercie znaleźć można najczęściej wspomnianą maść z żywokostem, olej z żywokostem, w tym olej z żywokostem i gojnikiem, a także żele żywokostowe z najróżniejszymi dodatkami oraz nalewki żywokostowe. Korzeń żywokostu sprzedawany jest także w formie ciętej i jako składnik mieszanek suszonych ziół, z których można sporządzać wywary do okładów. Ceny produktów z żywokostem lekarskim zaczynają się już od kilku złotych.
>> Korzeń żywokostu, zioła do kąpieli, 50 g
>> Skinar, żel żywokostowy, 60 g
>> Krauterhof, żel z żywokostem lekarskim, 250 ml
>> Żel z wyciągiem z żywokostu APTEO, 125 ml
>> Urazo Terapia, krem z żywokostem, 75 g
>> Żel z żywokostem regenerująco-nawilżający, 200 ml
Żywokost lekarski – stosowanie i przeciwwskazania
Żywokost lekarski był niegdyś stosowany w leczeniu schorzeń układu pokarmowego, jednak ponieważ zawiera toksyczne alkaloidy pirolizydynowe (acetylolikopsamina, echimidyna, likopsamina, lasiokarpina, symfytyna i N-tlenek heliosupiny), nie należy go stosować wewnętrznie. W niektórych krajach kwestionowana bywa zasadność zastosowania zewnętrznego żywokostu lekarskiego.
W Polsce preparaty zawierające żywokost lekarski stosuje się zewnętrznie, jednak z ograniczeniami – nie należy ich używać na uszkodzonej skórze ani dłużej niż około 6 tygodni w ciągu roku. Produkty zawierające żywokost nie są przeznaczone dla kobiet w ciąży, karmiących piersią, ani dla dzieci w wieku poniżej 3 lat.
>> Nostrzyk – jak bezpiecznie wykorzystać leczniczy potencjał zioła?
