Czym są zaburzenia osobowości? Czy należy je zaliczać do chorób psychicznych? Czy wymagają leczenia? Co jest normą w zakresie zdrowia psychicznego, a co może wymagać pomocy psychoterapeuty?
Zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości mają charakter trwały. To różni je od chorób psychicznych, które pojawiają się nagle, zwykle u osób dorosłych, a w wyniku leczenia najczęściej wchodzą w fazę remisji (czasowej lub stałej). Zaburzenia osobowości nie są chorobą, a utrwalonymi wzorcami postępowania, nawiązywania relacji oraz funkcjonowania w społeczeństwie. Wzorcami, które swoim natężeniem odbiegają od przyjętej normy i utrudniają jednostce życie rodzinne, społeczne i zawodowe. Co ważne, nad zaburzeniami osobowości można pracować i zmieniać je w toku psychoterapii.
Typy zaburzeń osobowości
W międzynarodowej klasyfikacji psychiatrycznej wyróżnia się następujące zaburzenia osobowości:
- osobowość paranoiczna − cechy charakterystyczne: nadwrażliwość na niepowodzenia, pamiętliwość, podejrzliwość, sztywne podejście do własnych praw, przecenianie siebie, skłonność do teorii spiskowych;
- osobowość schizoidalna − cechy charakterystyczne: brak reakcji na pochwały i krytykę, chłód emocjonalny, trudności z wyrażeniem uczuć, brak bliskich relacji, znikome potrzeby seksualne;
- osobowość dyssocjalna (aspołeczna) − cechy charakterystyczne: chłód emocjonalny, skłonność do agresji i przemocy połączone z nieprzestrzeganiem zasad społecznych;
- osobowość chwiejna emocjonalnie − cechy charakterystyczne: niestabilność emocjonalna, potrzeba wyżywania się na innych, zachowania impulsywne, wrogość wobec innych, nienawiść;
- osobowość histrioniczna − cechy charakterystyczne: skłonność do przesady, teatralne zachowania, łatwość ulegania wpływom, płytkość emocjonalna, koncentracja na wyglądzie;
- osobowość anankastyczna − cechy charakterystyczne: nadmierna sumienność i skrupulatność, perfekcjonizm, nadmierna pedanteria, zaniedbywanie przyjemności, luźne związki międzyludzkie;
- osobowość lękliwa (unikająca) − cechy charakterystyczne: poczucie bycia gorszym, permanentne napięcie i niepokój, obawa przed krytyką i odrzuceniem, unikanie kontaktów z ludźmi prywatnie i zawodowo;
- osobowość zależna − cechy charakterystyczne: podporządkowywanie swoich potrzeb potrzebom innych, nieumiejętność samodzielnego podejmowania decyzji, strach przed byciem opuszczonym, strach przed samotnością.
U osób z zaburzeniem osobowości pewne powszechnie występujące cechy, tj. wrażliwość na krytykę, strach przed odrzuceniem, skrupulatność, koncentracja na wyglądzie, są skrajnie przerysowane, dlatego stają się problematyczne dla niej i jej otoczenia. Cechą typową osoby cierpiącej na zaburzenia osobowości jest mała zmienność zachowań w stosunku do sytuacji. Innymi słowy, sposób przeżywania emocji, zachowania, funkcjonowania i nawiązywania relacji jest zawsze bardzo podobny, a co za tym idzie często nieadekwatny do sytuacji. Cechy świadczące o zaburzeniu osobowości nie ujawniają się w niektórych tylko sytuacjach, ale są niejako integralną częścią osoby, czyli można je dostrzec zawsze.
Czytaj więcej: Borderline - życie na ostrzu noża
Zaburzenia osobowości – diagnoza i leczenie
Zaburzenia osobowości bywają źródłem cierpienia, konfliktów społecznych i nieprzystosowania do życia w społeczeństwie. Dlatego, choć nie są kwalifikowane jako choroba, często wymagają terapii. Diagnozę stawia psychiatra na podstawie szczegółowego wywiadu zebranego od pacjenta i jego bliskich oraz ewentualnie w oparciu o testy psychologiczne. Podstawową metodą leczenia większości zaburzeń osobowości jest psychoterapia, w szczególności w nurcie psychodynamicznym. U niektórych pacjentów konieczna jest też czasowa farmakoterapia.
