W jakich sytuacjach ma zastosowanie tabletka po stosunku? Działanie pigułek „dzień po”

Tabletka po stosunku, w zależności od wybranej metody, powinna zostać przyjęta do 72 (Escapelle) lub 120 godzin (ellaOne). Światowa Organizacja Zdrowia dopuszcza zastosowanie antykoncepcji awaryjnej w przypadku odbycia stosunku niezabezpieczonego, nieskuteczności lub niewłaściwego zastosowania podjętych form antykoncepcji i w sytuacji przemocy seksualnej.

>> Pigułka „dzień po” i antykoncepcja awaryjna

Jakie są podstawowe rodzaje tabletki po stosunku?

W ramach antykoncepcji „dzień po” można zastosować pigułki o nazwie ellaOne, w których substancją aktywną jest octan uliprystalu. Wskazane jest zażycie doustnie 1 tabletki ellaOne w ciągu 120 godzin (5 dni) od odbycia stosunku płciowego, jednak najlepiej przyjąć ją jak najszybciej. Za ellaOne zapłaci się od 90 do 120 zł.

Drugą formą dostępnej w kraju antykoncepcji po stosunku są tabletki Escapelle. Jako substancja aktywna występuje tu lewonorgestrel. Wskazane jest zażycie doustnie 1 tabletki Escapelle w ciągu 72 godzin (3 dni) po odbyciu stosunku płciowego, a najlepiej w ciągu 12 godzin. Ta metoda w nomenklaturze medycznej określana jest mianem POEC, czyli Progestin Only Emergency Contraception, co tłumaczy się jako Antykoncepcja awaryjna tylko progestagen. Cena Escapelle waha się w granicach 35-55 zł.

Oba środki mogą być stosowane w dowolnym dniu cyklu miesiączkowego. W sytuacji wystąpienia w przeciągu 3 godzin po przyjęciu tzw. tabletki 72 po wymiotów, konieczne jest zażycie dodatkowej dawki leku. Odmienny maksymalny termin przyjęcia wyżej wymienionych środków wynika z różnych mechanizmów działania antykoncepcyjnego zawartych w nich substancji.

>> Czy tabletka „dzień po” jest skuteczna? Antykoncepcja awaryjna a ciąża

Na czym polega działanie tabletki „dzień po”?

Jak działa ellaOne? Zawarty w niej octan uliprystalu to doustny, syntetyczny, selektywny modulator receptora progesteronowego. Działa jako częściowy antagonista (przeciwieństwo) progesteronu. Mechanizm jego działania polega na hamowaniu lub opóźnianiu owulacji, czyli uwolnienia komórki jajowej, przez wstrzymanie wyrzutu hormonu luteinizującego (LH). Tabletka "dzień po" zażyta bezpośrednio przed spodziewaną owulacją jest w stanie opóźnić w 78,6 proc. przypadków pękanie pęcherzyków przez co najmniej 5 dni.

Podobne działanie wykazuje lek Escapelle, który odpowiada za hamowanie uwalniania komórki jajowej przez jajniki i uniemożliwienie zapłodnienia już uwolnionej komórki jajowej. Brak jest wystarczających dowodów potwierdzających, że lewonorgestrel chroni przed ciążą wpływając na perystaltykę jajowodów i zapobiegając zagnieżdżeniu zarodka. Środek w okresie od 3. do 9. godziny od zażycia zaburza przemieszczanie się plemników, ponieważ wpływa na zwiększenie lepkości śluzu szyjkowego. Tabletka „dzień po” nie powoduje przerwania ciąży.

Czytaj więcej: Tabletki wczesnoporonne a tabletka „dzień po” − dostępność, rodzaje i działanie

W jakich sytuacjach ma zastosowanie antykoncepcja awaryjna?

Antykoncepcji awaryjnej nie stosuje się standardowo przed współżyciem, lecz po odbyciu stosunku płciowego w celu zapobiegnięcia zajścia w niechcianą ciążę. Tzw. tabletka dzień po powinna być stosowana wyłącznie w nagłych sytuacjach. Światowa Organizacja Zdrowia dopuszcza użycie pigułki „dzień po” w przypadku zaistnienia przemocy seksualnej − u ofiar nadużyć seksualnych oraz odbycia stosunku niezabezpieczonego, czyli współżycia bez zastosowania żadnej skutecznej metody antykoncepcji.

Dodatkowo wskazaniem do zażycia pigułki „dzień po” jest niewłaściwe zastosowanie, nieskuteczność lub defekt podjętych form antykoncepcji. W tym przypadku wymienić można następujące przykładowe sytuacje:

• nierozpuszczenie się globulki antykoncepcyjnej dopochwowej się przed stosunkiem,
• uszkodzenie lub za wczesne usunięcie kapturka naszyjkowego i dopochwowego,
• nieprawidłowe stosowanie pigułek antykoncepcyjnych, nie zażycie trzech i więcej tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych,
• współżycie w czasie dni płodnych, stosując wyłącznie naturalne metody planowania rodziny,
• nieprawidłowe użycie prezerwatywy (prezerwatywa pękła, zsunęła się czy spadła),
• pominięcie lub znaczne opóźnienie zażycia minipigułki, czyli jednoskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej,
• opóźnienie o kilka dni założenia antykoncepcyjnego pierścienia dopochwowego lub wyciągnięcie go na dłużej niż 3 godziny z pochwy,
• spóźnione przyjęcie iniekcji noretysteronu powyżej 14 dni,
• spóźnione przyjęcie iniekcji estrogenu i progestagenu powyżej 7 dni,
• przesunięcie, przyklejenie z opóźnieniem lub zbyt wczesne oderwanie plastra antykoncepcyjnego.

Zobacz także: Jakie mogą być skutki uboczne tabletki po stosunku, czyli antykoncepcji awaryjnej?