Używki w ciąży – papierosy, alkohol, leki

Palenie czy picie alkoholu może mieć szczególnie poważne konsekwencje u kobiety w ciąży, ponieważ odbija się na zdrowiu dzieci. Najlepszym sposobem uniknięcia tych konsekwencji jest całkowita rezygnacja z używek w ciąży, a jeszcze lepiej – przed jej rozpoczęciem.

Alkohol w ciąży – zdecydowanie nie!

Picie w ciąży choćby najmniejszych ilości alkoholu nie jest wskazane. – Alkohol jest neurotoksyną, czyli trucizną, która szkodzi ludzkiemu organizmowi – powiedziała dla magazynu Świat Zdrowia dr Iwona Sadowska-Krawczenko, pediatra neonatolog i epidemiolog ze Szpitala Uniwersyteckiego nr 2 im. dr. Jana Biziela w Bydgoszczy. – Łatwo przenika przez łożysko, osiągając we krwi dziecka takie samo stężenie jak we krwi matki, z tym że dłużej się w niej utrzymuje i może prowadzić do uszkodzenia płodu. Nie ma prostej zależności między częstością picia czy ilością wypitego alkoholu a uszkodzeniami, jakie alkohol może spowodować. Wszystko zależy od wrażliwości dziecka na alkohol. Dlatego właśnie ciężarne nie powinny pić alkoholu w ogóle.

– Oczywiście zdrowie dziecka zależy nie tylko od tego, czy ciężarna piła alkohol, jednak badania jasno wskazują, że picie negatywnie wpływa na dziecko – dodaje dr Iwona Sadowska-Krawczenko. – Nie mamy wątpliwości, że picie w pierwszym trymestrze ciąży może mieć zły wpływ na tworzenie się i rozwój organów ciała, a proces ten najintensywniej zachodzi w pierwszych trzech miesiącach ciąży, tymczasem to wtedy ciężarne piją najczęściej, między innymi dlatego, że w Polsce wciąż wiele ciąż jest nieplanowanych, a tym samym wiele kobiet na początku ciąży nie wie, że w niej jest. Nie oznacza to jednak, że picie alkoholu w bardziej zaawansowanej ciąży jest bezpieczniejsze, bo mózg intensywnie rozwija się przez cały jej okres, a alkohol może prowadzić do jego uszkodzenia oraz do uszkodzenia obwodowego układu nerwowego.

Konsekwencje picia alkoholu w ciąży

Niektóre konsekwencje picia przez ciężarną widoczne są jeszcze w życiu płodowym i zaraz po urodzeniu dziecka. To może być zahamowanie wzrostu w okresie przedporodowym czy małogłowie. Wiele problemów zdrowotnych będących skutkiem picia alkoholu przez matkę ujawnia się jednak u dziecka później. Są to na przykład zaburzenia neurologiczne, wady serca, nerek, kości oraz oczu. Picie przez ciężarną wiąże się też z nadpobudliwością u dziecka i innymi, nawet bardzo odległymi konsekwencjami, jak problemy szkolne, konflikty z prawem, nieprawidłowe zachowania seksualne, alkoholizm, a nawet bezradność życiowa, przejawiająca się koniecznością korzystania w dorosłym życiu z pomocy innych. Pozostaje też kwestia utraconych zdolności, zaprzepaszczonych możliwości intelektualnych.

– W krajach rozwiniętych picie alkoholu przez ciężarne stanowi dziś główną znaną przyczynę upośledzenia umysłowego ich potomstwa. Szacuje się, że w Polsce każdego roku rodzi się dziewięć tysięcy dzieci z FAS, czyli alkoholowym zespołem płodowym, co oznacza poważne, nieodwracalne zmiany wywołane piciem alkoholu przez matki – dodaje dr Iwona Sadowska-Krawczenko. – Dzieci z tym syndromem mają charakterystyczne cechy twarzy. Są to krótkie szpary powiekowe, cienka warga górna, brak rynienki nosowo-wargowej czy płaska środkowa część twarzy, zez, może do tego dochodzić krótka szyja czy niedorozwój płytek paznokciowych. Najczęściej cechy te nie są widoczne od razu, dlatego zdiagnozowanie FAS wkrótce po urodzeniu dziecka jest zwykle niemożliwe, szczególnie gdy kobieta nie przyznaje się, że piła alkohol w ciąży.

Narkotyki i leki – jak wpływają na dziecko?

Zdaniem dr Iwony Sadowska-Krawczenko kobiety ciężarne czasem same przyznają się do palenia papierosów, jednak o tym, że palą, częściej informuje lekarzy zapach. Nigdy nie informują natomiast o tym, że piły w ciąży alkohol, a narkotyki są tematem tabu. O tym, że sięgały po te używki czasem wskazuje na to ich zachowanie, a wtedy wykonuje się badania pod kątem obecności alkoholu czy innych używek w ich krwi. Bywa, że u noworodków obserwuje się zespół abstynencki.

Tymi innymi używkami są ponoć najczęściej marihuana i haszysz, jednak bardzo wiele ciężarnych sięga dziś po różne leki, w tym środki na depresję. Używa też i nadużywa wielu innych leków oraz suplementów diety, w tym produktów, które nie są zalecane, a nawet nie powinny być stosowane w ciąży.

U dzieci matek stosujących środki psychoaktywne również można zaobserwować zespół abstynencki, jak:

• zaburzenia oddychania,
• czkawka,
• płacz,
• podwyższona temperatura czy zmiana koloru ciała,
• zaburzenia neurologiczne,
• hipotrofia (niska waga dziecka – przyp. red.),
• wady wrodzone czy wszelkie konsekwencje wcześniactwa.

Palenie, także bierne poważnie szkodzi

W papierosach szkodliwa jest nie tylko nikotyna, w ich składzie bywają też inne niebezpieczne, w tym rakotwórcze, związki. Ujawnia się w nich aceton, amoniak, arsen, cyjanowodór, benzopiren, a więc substancje, których nikt świadomie by nie wdychał, oraz nieznane substancje konserwujące, których wpływ na ludzki organizm również może być bardzo negatywny. W efekcie palenie papierosów przez ciężarną upośledza rozwój mózgu dziecka, hamuje jego wzrost oraz negatywnie wpływa na układ nerwowy. Przyczynia się do tego również fakt, że dziecko jest przez dym po prostu podduszone, bo otrzymuje zbyt małą dawkę tlenu.

Konsekwencje palenia przez matki mogą być też inne. Może prowadzić ono do:

• uszkodzenia lub przedwczesnego oddzielenia łożyska,
• krwawienia z dróg rodnych czy przedwczesnego pęknięcia błon płodowych,
• wcześniactwa,
• wad rozwojowych, takich jak: wytrzewienie, przepuklina, przedwczesne zarośnięcie czaszki, stopa końsko-szpotawa, rozszczep wargi i podniebienia czy wady jelita),
• śmierci dziecka (w tym śmierci łóżeczkowej).

Palące matki mogą też mieć mniej pokarmu, a ich laktacja szybciej wygasa, do tego toksyczne związki z papierosów przedostają się do mleka. Dzieci palaczek mogą też mieć mniejszą wagę urodzeniową i wolniej od rówieśników rosnąć. Odstawione od nikotyny mogą zdradzać objawy abstynencji, a więc niepokój czy bezsenność, mogą mieć biegunki, kolki, zaburzenia krążenia czy przyspieszoną akcję serca. Wszystkie te problemy zdrowotne mogą też wystąpić u dzieci tych kobiet, które w ciąży są biernymi palaczkami. Są nawet badania, z których wynika, że boczny strumień dymu, czyli ten wdychany przez osoby niepalące, może być bardziej szkodliwy niż ten, który trafia do płuc palaczy.