Klaustrofobia to strach przed przebywaniem w małych i zamkniętych pomieszczeniach. Objawy klaustrofobii można odczuwać na przykład w windzie, samochodzie, samolocie czy podczas badania rezonansem magnetycznym. Jak poradzić sobie z lękiem?
Klaustrofobia – dlaczego się pojawia, jak rozpoznać objawy, na czym polega leczenie
Co to jest klaustrofobia?
Choroba zaliczana jest do zaburzeń lękowych w postaci fobii, nazywanych również zaburzeniami nerwicowymi. Ta grupa zaburzeń charakteryzuje się obawą przed ściśle określonymi sytuacjami lub przedmiotami, które obiektywnie nie są uznawane za niebezpieczne. W przypadku klaustrofobii lęk dotyczy ciasnych i zamkniętych przestrzeni i pojawia się nawet na samą myśl o sytuacji związanej z fobią.
Klaustrofobia – objawy
Objawy pojawiające się u osób cierpiących na klaustrofobię wynikają z odczuwania lęku. Mogą mieć różne nasilenie, w skrajnych przypadkach prowadzić do ataku paniki. Najczęściej pojawiające się dolegliwości to:
- przyspieszona akcja serca,
- uderzenia gorąca,
- zimne poty,
- mdłości,
- ucisk w klatce piersiowej,
- drżenie rąk,
- odczucie drętwienia ciała,
- przyspieszony oddech,
- duszność,
- zawroty głowy.
Jakie są przyczyny klaustrofobii?
Określenie dokładnej przyczyny choroby nie jest łatwe. Z przeprowadzonych do tej pory badań wynika, że podłoże zaburzeń lękowych jest złożone i istotny wpływ na nie mają zarówno czynniki biologiczne, jak i psychologiczne. Pierwsze problemy pojawiają się zazwyczaj już w dzieciństwie lub we wczesnej dorosłości. Do możliwych przyczyn należą:
- Traumatyczne przeżycie związane z ciasną przestrzenią – przykładowo utknięcie w windzie lub ciasnym wnętrzu samochodu bez możliwości ucieczki.
- Przykre doświadczenia z dzieciństwa – u dzieci traumę może wywołać zamykanie w ciasnym pomieszczeniu lub utknięcie w szafie, nawet podczas zabawy.
- Obserwowanie klaustrofobii u osoby bliskiej – klaustrofobia u rodziców i obserwowanie ich zachowań przez dzieci znacznie zwiększa ryzyko rozwoju fobii u pociechy. Jest to związane z naturalnym procesem uczenia się i przejmowania zachowań rodziców.
- Czynniki genetyczne – rodzice cierpiący na klaustrofobię mogą przekazać fobię dziecku także w genach.
- Podłoże organiczne – zmiany czynnościowe lub strukturalne mózgu w obrębie jąder migdałowatych i hipokampa także wpływają na rozwój zaburzeń lękowych.
Testy na klaustrofobię
Na stronach internetowych dostępnych jest wiele testów, które mają służyć do oceny występowania klaustrofobii. Większość z nich opiera się na odpowiedzi na pytania:
- Czy źle tolerujesz zamknięcie w ciasnych przestrzeniach?
- Czy nie lubisz jeździć windą?
- Czy unikasz zamykania w kabinach łazienkowych, ze względu na obawę o zatrzaśnięcie?
- Czy źle się czujesz w ciasnych przejściach?
Twierdzące odpowiedzi sugerują prawdopodobieństwo klaustrofobii. Jednak tego typu testy nie są stosowane w rozpoznawaniu fobii przez specjalistów. Ci kierują się kryteriami diagnostycznymi według ICD-10, czyli Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób. Kryteria te to:
- Występowanie znacznej obawy przed przebywaniem w małych, zamkniętych przestrzeniach lub nasilone unikanie takich sytuacji.
- Występowanie objawów lęku w sytuacjach budzących obawę.
- Ocenianie przez pacjenta unikania ciasnych przestrzeni lub objawów lęku jako nieracjonalne i nadmierne oraz przeżywanie przez to znacznego napięcia emocjonalnego.
- Objawy pojawiają się tylko w momentach przebywania w ciasnych przestrzeniach lub rozmyślania o takich sytuacjach.
Jak sobie radzić z klaustrofobią?
Unikanie sytuacji wywołujących objawy klaustrofobii nie zawsze jest możliwe. W wielu przypadkach konieczna jest pomoc specjalistów, którzy pomogą opanować sposoby radzenia sobie z lękiem. Nie warto stosować preparatów dostępnych w aptekach bez recepty, gdyż nie wyleczą one źródła problemu. Podstawowymi metodami opanowywania strachu, mogącymi doraźnie pomóc osobom cierpiącym na klaustrofobię, są:
- koncentrowanie się na własnym oddechu – spokojne i głębokie oddychanie pozwala przejąć kontrolę nad oddechem i zwalczyć odczucie braku powietrza i duszności.
- odwracanie uwagi od sytuacji powodującej lęk – nie jest to oczywiście łatwe, lecz skupienie uwagi na innych bodźcach zwiększa poczucie bezpieczeństwa.
- rozmowa z bliską osobą – choć osoby cierpiące na klaustrofobię mają świadomość, że ich obawy są bezpodstawne, zapewnienie o bezpieczeństwie przez kogoś zaufanego oraz rozmowa odwracająca uwagę od problemu mogą okazać się bardzo pomocne.
>> Przewlekły stres – jak się objawia, jak sobie z nim radzić?
Leczenie klaustrofobii
Najskuteczniejszą formą leczenia klaustrofobii jest psychoterapia. Oczywiście niezmiernie istotne jest indywidualne podejście do każdego człowieka i dobór odpowiedniej metody terapeutycznej, jednak najczęściej stosowana jest terapia poznawczo-behawioralna. Pozwala ona pacjentowi spojrzeć na własne emocje z innej perspektywy i nauczyć się kontrolować zachowania w stresowych sytuacjach.
Klaustrofobia a lot samolotem – jak sobie radzić?
Dla osób cierpiących na klaustrofobię lot na wakacje może okazać się koszmarem. Oprócz wspominanych sposobów radzenia sobie z lękiem w podróży pomocne może okazać się:
- Wybór miejsc z tyłu samolotu. Dzięki temu widać więcej przestrzeni, co sprawia wrażenie, że pomieszczenie jest większe.
- Samoloty wyposażone są w nawiew powietrza, znajdujący się nad głowami pasażerów. Odkręcenie go i skierowanie w swoją stronę zmniejsza odczucie zamknięcia i ułatwia spokojne, głębokie oddychanie.
- Nie należy całą drogę myśleć o walce z lękiem. Najlepiej postarać się skupić uwagę na czymś innym. Może być to rozmowa z towarzyszem podróży, czytanie książki, słuchanie muzyki lub oglądanie filmu. (Pamiętajmy, że urządzenia elektroniczne podczas lotu muszą mieć włączony tryb samolotowy, co oznacza, że nie mają dostępu do internetu. Zatem chcąc umilić sobie podróż filmem lub utworami muzycznymi, należy najpierw pobrać je na urządzenie.)
- Osobom, które nigdy wcześniej nie leciały samolotem, pomóc może dokładne zapoznanie się z tym, jak wygląda podróż. Świadomość tego, co się dzieje podczas startu, lądowania czy nawet, jak przebiega odprawa na lotnisku, zmniejsza stres związany z podróżą.
Klaustrofobia a rezonans magnetyczny
Badanie to jest zlecane w konkretnych przypadkach i zrezygnowanie z niego może stanowić zagrożenie dla zdrowia a nawet życia. W skrajnych przypadkach, gdy wszystkie metody radzenia sobie z lękiem zawodzą, rezonans można wykonać po podaniu leków uspokajających, lub nawet w znieczuleniu ogólnym. Niekiedy istnieje również możliwość przeprowadzenia badania w systemie otwartym. Używany w takich sytuacjach sprzęt zapewnia więcej miejsca dla pacjenta, lecz jakość badania jest dużo niższa. Ogranicza to znacznie możliwości zastosowania tego systemu.
>> Rezonans magnetyczny głowy – na czym polega badanie? Wskazania, jak się przygotować
