Waginoza bakteryjna – czym grozi i jak ją leczyć

Waginoza bakteryjna (WB) to powszechne schorzenie ginekologiczne spowodowane zachwianą równowagą mikroflory bakteryjnej pochwy, w tym przede wszystkim nadmiernym rozrostem bakterii beztlenowych wypierających korzystne pałeczki kwasu mlekowego. Waginoza bakteryjna jest stanem patologicznym, ale w ponad połowie przypadków nie daje żadnych objawów klinicznych, a u pozostałych pacjentek może być mylona z grzybicą pochwy oraz niektórymi chorobami wenerycznymi. Waginoza bakteryjna nie jest chorobą przenoszoną drogą płciową (STD) - zachorować mogą również osoby nieaktywne seksualnie oraz dziewice. Waginozę trzeba leczyć, gdyż zaburzona równowaga mikroflory dróg rodnych może prowadzić do wielu poważnych komplikacji zdrowotnych.

Waginoza bakteryjna – przyczyny

Choć waginoza bakteryjna jest schorzeniem występującym powszechnie w populacji kobiet, jej etiopatologia wciąż stanowi przedmiot licznych badań. Choroba może wystąpić u kobiet w każdym wieku, ale najczęściej dotyczy pacjentek w wielu rozrodczym i może mieć związek ze:

• zmianami hormonalnymi zachodzącymi w organizmie, np. w okresie przedmenopauzalnym, w czasie ciąży czy laktacji,  
• aktywnością seksualną, w tym częstymi zmianami partnerów seksualnych (promiskuityzm),
• irygacjami pochwy,
• współwystępowaniem chorób przenoszonych drogą płciową,
• obecnością wkładki wewnątrzmacicznej,
• paleniem papierosów,
• długotrwałą antybiotykoterapią,
• nadpodażą cukrów prostych w diecie.

Pochwa naturalnie zasiedlona jest przez różnorodne gatunki bakterii, z ogromną, bo sięgającą 95 proc. przewagą Lactobacillus spp., czyli pałeczek kwasu mlekowego. Rolą bakterii kwasu mlekowego jest produkcja czynników przeciwzapalnych oraz utrzymanie prawidłowego, kwaśnego pH pochwy. Pozostałe 5 proc. mikroflory pochwy to bakterie beztlenowe, które w tak małym stężeniu nie stanowią zagrożenia dla zdrowia intymnego. Waginoza bakteryjna oznacza stan, gdy dochodzi do zachwiania tych proporcji i destabilizacji ekosystemu mikrobiologicznego.

Waginoza bakteryjna – objawy

Objawy waginozy bakteryjnej bywają zróżnicowane, a ich nasilenie może zależeć od różnych czynników. Kobiety zauważające u siebie niepokojące upławy nie zawsze potrafią samodzielnie się zdiagnozować i odróżnić waginozę od innych infekcji intymnych.  Najbardziej typowe objawy waginozy bakteryjnej to:

• obecność rzadkiej, obfitej wydzieliny z pochwy, najczęściej w kolorze białawym, szarawym, czasem zielonkawym,
• charakterystyczny rybi zapach pochwy (nasilający się po stosunku płciowym zakończonym wytryskiem w pochwie),
• dyskomfort i pieczenie pochwy o różnym nasileniu,
• ból podczas oddawania moczu,
• obrzęk błony śluzowej pochwy,
• pH wydzieliny pochwowej >4,5.

Ponad połowa pacjentek przechodzi waginozę bezobjawowo.

Waginoza bakteryjna – domowe leczenie

Domowe leczenie waginozy bakteryjnej jest nieskuteczne. Każda kobieta zauważająca u siebie objawy mogące wskazywać na waginozę bakteryjną, powinna umówić się na wizytę do lekarza ginekologa w celu diagnostyki i rozpoczęcia leczenia.

Kiedy zgłosić się do lekarza

Do gabinetu ginekologa powinny trafić również pacjentki, które leczyły się samodzielnie z infekcji grzybiczej, ale terapia nie przyniosła efektu – bardzo możliwe, że chorują na waginozę, której nie wyleczą leki przeciwgrzybiczne.

Długo nieleczona waginoza może wikłać się i powodować liczne komplikacje zdrowotne, takie jak:

• zwiększone ryzyko chorób przenoszonych drogą płciową (w tym HIV, opryszczka narządów płciowych, rzeżączka, chlamydia),
• zwiększone ryzyko infekcji po przebyciu operacji ginekologicznych,
• zwiększone ryzyko zapalenia szyjki macicy i narządów miednicy mniejszej (zapalenie przydatków),
• zwiększone ryzyko poronienia (również późnego) i niskiej masy urodzeniowej dziecka w przypadku pacjentek w ciąży.  

Diagnoza: waginoza bakteryjna

Badania, których celem jest potwierdzenie rozpoznania waginozy bakteryjnej i wykluczenie innych chorób o podobnych objawach, to m.in. pomiar  kwasowości (pH) środowiska pochwy, które w zakażeniach bakteryjnych zwykle zmienia się z kwaśnego na zasadowy, pobranie wymazu  z pochwy w celu wykonania posiewu z antybiogramem czy badanie próbki wydzieliny pochwy pod mikroskopem.

Waginoza bakteryjna – leki na receptę

Leczenie potwierdzonej waginozy polega na oddziaływaniu substancjami działającymi na bakterie Gram-ujemne, najlepiej w oparciu o wykonany wcześniej antybiogram. Antybiotyki stosowane w leczeniu waginozy bakteryjnej to najczęściej:

• metronizadol podawany doustnie lub dopochwowo,
• klindamycyna podawana doustnie lub dopochwowo.

Waginoza bakteryjna – leki bez recepty

Waginozę bakteryjną leczy się antybiotykami stosowanymi dopochwowo lub doustnie. W przypadku pacjentek objawowych i bezobjawowych, a także tych, które z różnych przyczyn nie mogą przyjmować antybiotyków, korzyści może przynieść  uzupełnianie flory o szczepy Lactobacillus o właściwościach probiotycznych, podawanych w postaci globulek lub kapsułek dopochwowych wydawanych bez recepty. Najnowsze badania uwodniły, że probiotyki ginekologiczne zawierające niektóre szczepy Lactobacillus wydłużają czas klinicznego nawrotu waginozy nawet dwukrotnie. Ponadto, pacjentkom z rozpoznaną waginozą bakteryjną zaleca się:

• unikanie substancji drażniących, takich jak perfumowane produkty do higieny intymnej i mydła,
• unikanie irygacji (wypłukiwania) pochwy,
• unikanie wilgotnego otoczenia miejsc intymnych, noszenie przewiewnej bawełnianej bielizny, szybkie zmienianie wilgotnego kostiumu kąpielowego,  
• zdrowe odżywianie, eliminację cukrów prostych z diety,
• podczas leczenia antybiotykiem – powstrzymywanie się od picia alkoholu ze względu na możliwość wystąpienia reakcji disulfiramopodobnej (ostre zatrucie alkoholem),
• podczas leczenia antybiotykiem dopochwowym – korzystanie z innych niż prezerwatywa metod antykoncepcyjnych (antybiotyki w postaci kremów czy żelów dopochwowych mogą ją uszkodzić).

Czy waginozą bakteryjną można zarazić partnera?

Czy można zarazić partnera waginozą bakteryjną? Waginoza bakteryjna nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla współżyjącego z pacjentką mężczyzny. Gdy u kobiety rozpoznaje się waginozę bakteryjną, jej partner nie musi poddawać się równoległemu leczeniu, co jest niezbędne np. w leczeniu zakażeń grzybiczych. Zagrożeniem dla obojga partnerów jest jednak zwiększone ryzyko przenoszenia chorób wenerycznych – zarówno od mężczyzny na pacjentkę z waginozą, jak i od zakażonej waginozą i chorobą SDT kobiety na jej aktualnego partnera. Istnieje natomiast ryzyko przenoszenia waginozy bakteryjnej między partnerkami w związkach homoseksualnych.