Miażdżyca tętnic, która rozwija się przez wiele lat, leży u podstawy wielu chorób serca oraz układu krążenia. Takie schorzenia jak, np. zawał serca lub udar mózgu, będące konsekwencją nasilonej miażdżycy, pojawiają się zwykle nagle. Co robić, by nawet mając już zmiany miażdżycowe, nie dać się zaskoczyć jej powikłaniom?
Profilaktyka miażdżycy – jak zatrzymać chorobę
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), choroby serca i naczyń krwionośnych są obecnie pierwszą przyczyną zgonów na świecie.
Czytaj też: Miażdżyca – objawy, leczenie, rodzaje: miażdżyca kończyn dolnych, miażdżyca aorty, miażdżyca mózgu
Miażdżyca tętnic − przyczyny
Czynniki wpływające na rozwój miażdżycy, możemy podzielić na takie, na które mamy wpływ i na niezależne od nas. Do pierwszej grupy zaliczają się:
- nieprawidłowa dieta,
- nadwaga, otyłość,
- palenie tytoniu, w tym papierosów elektrycznych,
- podwyższone ciśnienie tętnicze,
- niska aktywność fizyczna,
- podwyższony cholesterol (w tym podwyższony LDL),
- obniżony HDL, zwiększone stężenie trójglicerydów we krwi,
- cukrzyca.
Przyczyny miażdżycy tętnic, które od nas nie zależą:
- wiek − u mężczyzn w 45. roku życia lub starszych oraz u kobiet w 55. roku życia albo starszych miażdżyca postępuje szybciej,
- obciążenie rodzinne − występowanie u krewnych pierwszego stopnia choroby wieńcowej, udaru mózgu lub miażdżycy innych tętnic w młodym wieku, tzn. u mężczyzn poniżej 45. roku życia, a u kobiet poniżej 55. roku życia.
Profilaktyka miażdżycy
Aby zahamować postęp miażdżycy tętnic oraz zmniejszyć śmiertelność z powodu chorób serca i naczyń, należy przestrzegać poniższych zasad:
- całkowicie rzucić palenie tytoniu, w tym unikać palenia biernego;
- stosować dietę opartą na produktach pełnoziarnistych, warzywach, owocach oraz rybach;
- praktykować przynajmniej 150 minut aktywności fizycznej w tygodniu (30 minut dziennie przez 5 dni);
- utrzymać BMI w zakresie 20−25kg/m2, przy czym obwód talii u mężczyzn powinien być mniejszy niż 94cm, a u kobiet − 80cm;
- utrzymywać ciśnienie tętnicze krwi poniżej wartości 140/90 mm Hg,
- utrzymywać optymalne wartości cholesterolu LDL, przy czym dla pacjentów bardzo wysokiego ryzyka − LDL poniżej 70mg/dl, dla pacjentów wysokiego ryzyka − LDL poniżej 100mg/dl, dla pacjentów niskiego i pośredniego ryzyka − LDL <poniżej 115mg/dl; dodatkowo trójglicerydy <poniżej 150mg/dl, HDL u mężczyzn powyżej 40mg/dl, a u kobiet powyżej 45md/dl,
- ponadto osoby z cukrzycą powinny utrzymywać hemoglobinę glikowaną (HbA1c) poniżej 7 proc.
Miażdżyca tętnic – kto jest w grupie ryzyka
Aby oszacować prawdopodobieństwo zgonu z powodu chorób serca i naczyń w najbliższych 10 latach u osób bez objawów choroby miażdżycowej, należy posłużyć się opracowanymi przez towarzystwa kardiologiczne kartami SCORE. Karty te są dostępne w Internecie. Uwzględniają wiek, płeć, wysokość skurczowego ciśnienia tętniczego, palenie tytoniu oraz stężenie cholesterolu całkowitego we krwi. Gdy znamy te parametry, na tablicy SCORE odnajdujemy odpowiednią rubrykę, która w procentach wskazuje prawdopodobieństwo zgonu w najbliższych 10 latach, np. SCORE na poziomie 4 proc. Oznacza pośrednie ryzyko zgonu w ciągu najbliższych 10 lat.
Na tej podstawie wyróżniono cztery grupy ryzyka:
1. Grupa niskiego ryzyka − SCORE <1 proc., prawdopodobieństwo zgonu w ciągu 10 lat jest niskie.
2. Grupa pośredniego ryzyka − SCORE ≥1 proc. do <5 proc., prawdopodobieństwo zgonu w ciągu 10 lat jest pośrednie.
3. Grupa wysokiego ryzyka − SCORE ≥5 proc. do <10 proc., prawdopodobieństwo zgonu jest wysokie.
4. Grupa bardzo wysokiego ryzyka − SCORE ≥10 proc., prawdopodobieństwo zgonu jest bardzo wysokie.
W zależności od grupy ryzyka, zalecenia odnośnie do docelowych wartości cholesterolu LDL, są różne. Dla jednych będą one wynosiły poniżej 70 mg/dl, a dla innych poniżej 100 mg/dl. Każdy wynik lipidogramu należy zatem indywidualnie skonsultować z lekarzem.
Pacjenci, u których zdiagnozowano wymienione poniżej choroby, są automatycznie zaliczani do grupy bardzo wysokiego ryzykazawału serca i udaru mózgu i wymagają leczenia farmakologicznego (niezależnie od wyniku w karcie SCORE). Chodzi o takie choroby, jak:
- choroba wieńcowa,
- zawał serca,
- krótkotrwały udar mózgu,
- udar mózgu,
- miażdżyca zarostowa tętnic kończyn dolnych,
- tętniak aorty,
- zwężenie w tętnicach szyjnych,
- cukrzyca współistniejąca z nadciśnieniem tętniczym, hipercholesterolemią
- przewlekła choroba nerek z eGFR<30 ml/min.
Stres a miażdżyca
W profilaktyce chorób miażdżycowych podkreśla się także duży wpływ czynników socjoekonomicznych na rozwój schorzenia. Niski status socjoekonomiczny, brak wsparcia socjalnego, przewlekły stres w domu lub pracy, wrogość, depresja, niepokój, lęk oraz choroby psychiczne zwiększają postęp miażdżycy oraz pogarszają rokowanie.
Choroby, które mogą nasilać przebieg miażdżycy
Do chorób, których występowanie zdecydowanie przyspiesza rozwój miażdżycy, należą:
1) choroby nowotworowe (w tym przebyta chemioterapia i radioterapia z powodów onkologicznych),
2) reumatoidalne zapalenie stawów,
3) łuszczyca,
4) obturacyjny bezdech senny,
5) cukrzyca typu 2.,
6) przewlekła choroba nerek (w tym dializoterapia).
