Dna moczanowa – dieta. Produkty ubogopurynowe, co jeść, czego unikać

Dna moczanowa, inaczej nazywana artretyzmem, to ciężka, bolesna choroba, której przyczyną jest odkładanie w tkankach stawów kryształów moczanu sodu, powodowane zwiększonym stężeniem kwasu moczowego w organizmie (hiperurykemia). Choroba atakuje  1-2 proc. populacji, choć  lekarze uważają, że wiele przypadków pozostaje nierozpoznanych. Dna moczanowa  to najczęstsze zapalenie stawów u mężczyzn po 50. roku życia, ale może występować też u kobiet.

Objawy choroby, czyli obrzęk, ból i zaczerwienie, najczęściej dotyczą stawu śródstopno-paliczkowego u podstawy dużego palca  stopy – w takich przypadkach używa się też określenia podagra.

Inne miejsca, które może zaatakować dna moczanowa to stawy:

• kolanowe,
• skokowe,
• nadgarstka,
• palców.

Dnie często towarzyszą choroby cywilizacyjne, takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, otyłość i zaburzenia lipidowe. Charakterystyczny dla tego schorzenia jest nagły, bardzo bolesny atak na pojedynczy staw oraz późniejsze ustąpienie objawów – to czas, gdy pacjenci uspokajają się i liczą, że dolegliwości były przejściowe, nie zgłaszają się więc do lekarza i nie rozpoczynają diagnostyki i leczenia.

Choroba jednak nawraca, ataki stają się coraz silniejsze i częstsze, obejmują też kolejne stawy. Po kilkunastu latach dna moczanowa przechodzi w fazę przewlekłą, a jej objawy – choć słabsze – towarzyszą choremu stale. Odkładające się złogi kryształów moczanu sodu trwale uszkadzają stawy, stając się przyczyną niepełnosprawności. Mogą też migrować do innych lokacji – w zaawansowanym stadium może dojść do uszkodzeń narządów wewnętrznych, np. nerek.

Dieta a objwy dny moczanowej

Leczenie dny moczanowej trwa do końca życia, a powodzenie terapii, w tym właściwa reakcja na farmakoterapię, w dużej mierze zależy od stylu życia pacjenta. Pośród czynników zaostrzających lub wyzwalających ostre objawy artretyzmu, uważa się:

• Nieprawidłową dietę
• Nadmierny wysiłek fizyczny
• Przewlekły stres
• Wychłodzenie organizmu
• Restrykcyjne diety odchudzające (zwłaszcza głodówki)
• Nadwagę i otyłość
• Spożywanie alkoholu (w tym przede wszystkim piwa)

Lekarze podkreślają, że rygorystyczny tryb życia, choć niewątpliwie trudny i wymagający silnej woli, po pewnym czasie bardzo łagodzi przebieg choroby i zmniejsza zapotrzebowanie na leki.

Czystek, 60 tabletek Suplement diety Czystek w tabletkach zawiera ekstrakt z liści czystka, który stanowi bogate źródło naturalnych antyoksydantów w postaci polifenoli. Wyciąg z czystka wspiera ochronę DNA, białek i lipidów przed uszkodzeniem oksydacyjnym oraz wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. ZAMÓW I ODBIERZ

Co to jest dieta ubogopurynowa?

Puryny to obecne w żywności związki chemiczne, które po spożyciu przekształcają się w organizmie kwas moczowy. Produkty bogate w purynę są niewskazane w żywieniu pacjentów z dną moczanową, a stałe zmniejszenie ich podaży wpływa na zmniejszenie poziomu kwasu moczowego we krwi i, co za tym idzie, złagodzenie przebiegu choroby. Przy wartości poniżej 6 mg/dl kwas moczowy już nie krystalizuje i nie dochodzi do ostrych napadów bólowych. Specjaliści dzielą produkty spożywcze na trzy kategorie biorąc pod uwagę zawartość puryn i ich oddziaływanie na stężenie kwasu moczowego w organizmie.

Produkty zabronione – bogate w puryny

• podroby (wątroba, nerki, serca, ozorki, flaki)
• smalec, słonina, łój, boczek
• tłuste czerwone mięsa, np. wieprzowina, konina, wołowina
• konserwy
• zupy i sosy przygotowywane na bazie wywarów kostnych i grzybowych
• niektóre ryby oraz przetwory rybne (śledzie, sardynki, szproty, tuńczyk, łosoś wędzony, karp ze skórą, makrela wędzona)
• owoce morza
• drożdże piwne i piekarskie
• szpinak, brukselka, szparagi, szczaw, soja
• mocna kawa i herbata, cola
• alkohol, zwłaszcza piwo
• słodzone napoje gazowane, zwłaszcza z dodatkiem fruktozy lub syropu glukozowo-fruktozowego

Produkty niezalecane, o średniej zawartości puryn

• chude parówki i kiełbasy
• chuda dziczyzna, drób, wołowina
• chude wędliny
• niektóre ryby (flądra, lin, dorsz, sandacz)
• grzyby
• warzywa strączkowe (groch, fasola, soczewica, bób)
• rabarbar
• niektóre owoce i przetwory owocowe (zwłaszcza dojrzałe banany, melony, owoce suszone)
• tłusty nabiał
• czekolada
• kukurydza
• płatki owsiane (zwłaszcza mocno przetworzone płatki górskie i błyskawiczne)
• miód

Produktów z tej grupy nie należy stosować w szczególności w okresach zaostrzenia choroby.

Produkty dozwolone, niskopurynowe

• niskotłuszczowe mleko i przetwory mleczne (kefiry, jogurty, zsiadłe mleko)
• chude sery
• jaja
• masło i śmietana (niewielkie ilości)
• warzywa (np. papryka, kapusta, ogórki, marchew, sałata, rzodkiewki, buraki, ziemniaki, pomidory, cukinie, kalafior, cebula)
• większość owoców, ale w ograniczonej ilości
• produkty zbożowe (pieczywo, makarony, kasze, ryż – najlepiej pełnoziarniste)
• zupy i sosy na bazie wywarów warzywnych
• orzechy, migdały, pestki dyni, słonecznika, siemię lniane
• słaba herbata, soki warzywne, rozcieńczone soki owocowe
• produkty bogate w witaminę C

Zasady diety przy dnie moczanowej

W dietoterapii dny  moczanowej bardzo ważne jest nie tylko to, z jakiej grupy pochodzą produkty, ale też w jaki sposób się je przyrządza i spożywa. Pośród najważniejszych zasad wymienia się:

• Regularne spożywanie 4-5 posiłków dziennie, najlepiej o stałych porach.
• Każda porcja powinna mieć niewielką objętość, niewskazane jest przejadanie się.
• Dania nie powinny być zbyt gorące, ani zbyt zimne.
• Ostatni posiłek powinien być spożywany przynajmniej 3 godziny przed snem, gdyż w czasie spoczynku nocnego zwiększa się ilość zatrzymanego w organizmie kwasu moczowego.
• Najbardziej wskazane jest gotowanie mięsa w wodzie i na parze, nie wolno jeść smażeniny, natomiast pieczenie i duszenie trzeba stosować w umiarze. Niedozwolone są zasmażki.
• Mięso młodych zwierząt, np. cielęcina i jagnięcina, zawiera więcej związków purynowych niż mięso zwierząt starszych.
• Zupy powinny być przygotowywane na wywarach warzywnych, niedozwolone jest spożywanie i wykorzystywanie do innych potraw rosołu na wywarze z kości.
• Zaleca się zwiększony udział węglowodanów kosztem tłuszczów. Tłuszcze utrudniają wydalanie kwasu moczowego z organizmu, a węglowodany wzmagają wydalanie tego związku.
• Warzywa i owoce można jeść na surowo, gotowane oraz w postaci surówek.
• Należy ograniczyć ostre przeprawy, takie jak pieprz cayenne, chili, musztardę czy ocet, a także ograniczać sól. Dozwolone jest przyprawianie dań kwaskiem cytrynowym, ziołami, cynamonem czy wanilią.
• Lekarze wskazują na konieczność rezygnacji z używek, przede wszystkim spożywania alkoholu (najbardziej szkodzi piwo!), palenia papierosów i picia mocnej kawy. Puryny zawiera również piwo bezalkoholowe.
• Ogromnie ważne jest prawidłowe nawadnianie organizmu i niedopuszczanie do odwodnienia. Osoby, u których dodatkowo występuje kamica nerkowa, powinny wypijać przynajmniej 3 litry płynów dziennie, z czego 1 litr przed snem i w nocy, w celu rozcieńczenia kwasu moczowego w organizmie i wydalenia go z moczem.
• W przypadku osób z otyłością, dieta musi uwzględniać deficyt kaloryczny, jednak nad takim pacjentem powinien czuwać specjalista. Zbyt duży spadek masy ciała może doprowadzić do kwasicy ketonowej, wywołującej ostre napady dny moczanowej.
• W nagłych atakach choroby konieczna jest modyfikacja diety. Najczęściej zaleca się okresową rezygnację z mięsa w każdej postaci i spożywanie bezpiecznych kleików.
• Dieta wegetariańska jest uboższa w puryny w porównaniu z dietą mieszaną, zapobiega też nadmiernemu spożyciu tłuszczów, co jest równie ważne w jadłospisie pacjenta z artretymem. Pacjenci na diecie wegetariańskiej mają też większe szanse na skuteczne zmniejszenie masy ciała. 

Uwaga! Różni pacjenci mogą inaczej reagować na poszczególne produkty, lekarze i dietetycy miewają też odmienne zdania na temat określonych pokarmów. Ponadto wciąż pojawiają się nowe badania, a starsze opracowania mogą stawać się nieaktualne. Przykładowo, coraz częściej mówi się, że niektóre z dotychczas zakazanych produktów wysokopurynowych (np. płatki owsiane czy niektóre warzywa) nie podnoszą stężenia kwasu moczowego we krwi, co może być związane z obecnością witaminy C, folianów i błonnika pokarmowego, które zwiększają wydalanie kwasu moczowego z organizmu. Każdy pacjent, u którego zdiagnozowano dnę moczanową, musi samodzielnie przejść wyboistą drogę prowadzącą do diety, która w jego przypadku pomoże złagodzić objawy i usprawnić leczenie. Najlepiej, by wspierał go w tym doświadczony w walce z tą chorobą dietetyk, a dostępne w internecie i literaturze podziały i tabele należy traktować jedynie jako drogowskazy.