Co to są sterydy? Skutki uboczne sterydów

Przyjmowanie sterydów niesie ze sobą wiele potencjalnych skutków ubocznych, dlatego należy je stosować wyłącznie po konsultacji z lekarzem!

Czym są sterydy?

Sterydy to potoczne określenie na steroidy, czyli związki lipidowe pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego. W przypadku ludzi sterydy występują jako hormony steroidowe, produkowane przez nadnercza. Wyróżnia się tutaj dwie grupy: mineralokortykosteroidy i glikokortykosteroidy. Pierwsze odpowiadają za regulację wodno-mineralną organizmu, drugie mają działanie przeciwzapalne.

Kiedy stosuje się sterydy?

Jako substancje lecznicze, mineralokortykoseroidy mogą być stosowane w leczeniu nadciśnienia. Z kolei glikokortykosteroidy (np. kortyzol i kortyzon), odpowiadają głównie za regulowanie przemian węglowodanów, tłuszczów i białek. Wydzielane są jako odpowiedź na sytuacje stresowe organizmu. Glikokortykosteroidy naturalnego pochodzenia oraz syntetyczne przejawiają działanie przeciwzapalne, a także immunosupresyjne (tłumienie aktywności układu immunologicznego), stąd zastosowanie w chorobach autoimmunologicznych.

Glikokortykosteroidy stosuje się m.in. w :

• alergicznym nieżycie nosa (glikokortykosteroidy donosowe - zmniejszają stan zapalny błony śluzowej nosa)
• astmie (glikokortykosteroidy wziewne - hamują stan zapalny w oskrzelach i stopniowo eliminują objawy astmy)
• chorobach zapalnych jelit (dożylnie – w ostrych przypadkach – działanie przeciwzapalne)
• egzemie i atopowym zapaleniu skóry (glikokortykosteroidy stosowane miejscowo, w ostrych stanach zapalnych – działanie kompleksowe: przeciwalergiczne, łagodzą obrzęki i świąd, hamują stan zapalny)
• POChP (glikokortykosteroidy wziewne stosuje się w ostrych stanach przewlekłej obturacyjnej choroby płuc - hamują stan zapalny oskrzeli)
• pokrzywce (glikokortykosteroidy doustne - w przypadku, gdy leki przeciwhistaminowe są nieskuteczne; działanie immunosupresyjne - zapobieganie lub hamowanie komórkowych reakcji immunologicznych)
• rwie kulszowej (doustnie lub domięśniowo – glikokortykosteroidy hamują stan zapalny wokół nerwów i tym samym łagodzą ból)
• stwardnieniu rozsianym (dożylnie lub doustnie - działanie przeciwzapalne)
• toczniu (sposób podawania uzależniony od zajętych narządów – działanie immunosupresyjne oraz przeciwzapalne)
• zapaleniu stawów i tkanki mięśniowej (doustnie, bezpośrednio do stawu lub domięśniowo – w początkowej fazie choroby oraz w ostrych stanach zapalnych – glikokortykosteroidy hamują przepuszczalność naczyń włosowatych i dzięki temu zmniejszają obrzęk)

W medycynie steroidy znajdują również zastosowanie jako leki antykoncepcyjne, a także wspomagające zajście w ciążę lub jako hormonalna terapia zastępcza. Ta ostatnia polega na podawaniu fizjologicznych dawek hormonów w celu uzupełnienia ich niedoboru. Hormonalna terapia zastępcza znajduje zastosowanie terapii menopauzy – podaje się estrogeny, w andropauzie – podaje się testosteron, a także przy niedoczynności kory nadnerczy.  Ponadto steroidy (sterydy anaboliczne) służą jako środki dopingowe przyspieszające przyrost tkanki mięśniowej, spalanie tkanki tłuszczowej i zwiększenie siły.

Sterydy – bezpieczeństwo i zagrożenia

Przyjmowanie sterydów jest obarczone ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych. Znajdują one zastosowanie wtedy, gdy korzyści wynikające z ich przyjmowania przeważają nad skutkami ubocznymi kuracji.  Z tego powodu sterydoterapia musi odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza. Skutki uboczne stosowania steroidów można ograniczać poprzez:

• aktywność fizyczną,
• dietę – lekkostrawa, z ograniczeniem spożywania cukrów i tłuszczy, zwiększenie produktów bogatych w potas, a także preparaty wapniowe z witaminą D.
• przyjmowanie niektórych steroidowych leków rano zmniejsza ryzyko wystąpienia zgagi i niestrawności oraz kłopotów ze snem.
• stopniowe odstawianie leków (ogranicza zespół odstawienia)

Prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych rezultatów przyjmowania sterydów zależy od ich rodzaju, dawki oraz czasu trwania sterydoterapii. Wśród możliwych działań niepożądanych pojawiają się:

• zaburzenia emocjonalne
• osłabienie mięśni,
• zaburzenia widzenia, zaćma
• skłonność do powstawania siniaków,
• wzrost apetytu i przyrost masy ciała,
• opuchlizna na twarzy,
• nadmierne owłosienie
• zatrzymywanie wody w organizmie,
• trądzik,
• osteoporoza,
• osłabienie gojenia ran i owrzodzeń,
• zaburzenia miesiączkowania
• nadciśnienie tętnicze,
• podrażnienie żołądka,
• ścieńczenie naskórka i skóry właściwej
• problemy ze snem,
• zaćma lub jaskra,
• cukrzyca lub upośledzenie tolerancji glukozy,
• rozstępy (obejmujące okolice ud, pośladków, brzucha, piersi, rzadziej ramion)
• zaburzenia rytmu serca
• kurcze i osłabienie mięśni
• osłabienie odporności
• przebarwienia i odbarwienia skóry
• zahamowanie wzrostu i dojrzewania płciowego u dzieci,
• zanik tkanki podskórnej

Ponadto długotrwałe przyjmowanie sterydów może prowadzić do wtórnej niewydolności nadnerczy czy zaostrzenia choroby, w związku z którą zalecona była sterydoterapia.

Sterydy anaboliczne – skutki uboczne

Do grupy sterydów anabolicznych należy testosteron i syntetyczne pochodne. W medycynie stosuje się je w stymulowaniu wzrostu wielu tkanek, głównie mięśniowej i kostnej, a także na zwiększaniu produkcji czerwonych krwinek. Testosteron jest również stosowany w terapiach związanych z opóźnionym dojrzewaniem u chłopców, nieprawidłowym rozwoju narządów płciowych i impotencji u mężczyzn, a także w raku piersi u kobiet. Sterydy anaboliczne podaje się też chorym na AIDS lub raka, przy nadmiernym spadku masy mięśniowej.

W sporcie sterydy anaboliczne są zakazanym środkiem dopingowym i zażywane bez kontroli lekarza są groźne dla zdrowia. Zażywanie sterydów anabolicznych wiąże się ze skutkami ubocznymi. Wśród nich znajduje się bezpłodność, a także zmiany wyglądu (różne u obu płci). W przypadku mężczyzn może dochodzić do powiększenia piersi, a u kobiet, choć rzadziej, do ich zmniejszenia. Możliwe są także kurczenie jąder u panów i przerost łechtaczki u pań.

Jednym ze skutków ubocznych wpływających na wygląd kobiet i mężczyzn przyjmujących sterydy anaboliczne jest także nadmierne owłosienie, przy czym u panów głównie na twarzy, torsie i plecach. Z kolei u kobiet możliwe jest miejscowe łysienie - na czubku głowy. Sterydy mogą powodować przetłuszczanie się skóry, infekcje skórne i trądzik. Ponadto u kobiet mogą wystąpić trwałe zmiany barwy głosu na niższy, bardziej „męski”.

Kolejnym niepożądanym skutkiem u kobiet są nieregularne cykle miesiączkowe. Mężczyźni zażywający sterydy anaboliczne są bardziej narażeni na wystąpienie raka prostaty. U obu płci „anaboliki” zwiększają ciśnienie i ryzyko wystąpienia zawału serca oraz udaru mózgu. Skutkują również zwiększeniem poziomu „złego cholesterolu” LDL i zmniejszeniu „dobrego” HDL, co prowadzić może do miażdżycy. Przyjmowanie sterydów anabolicznych powodować może także zaburzenia czynności nerek lub ich niewydolność oraz choroby wątroby.

Wśród skutków niepożądanych wymienia się też zmiany psychiki, takie jak wzrost poziomu agresji, manie, omamy, depresje. Sterydy anaboliczne mają też właściwości uzależniające. Ponadto mogą zwiększać podatność na uzależnienie w przyszłości od opioidów.