Zespół metaboliczny to szereg czynników, tj. otyłość trzewna, nadciśnienie, nieprawidłowy profil lipidowy oraz nieprawidłowy poziom glukozy we krwi, które jeśli występują łącznie, znacznie zwiększają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych pochodzenia miażdżycowego oraz cukrzycy typu 2. Czy za wystąpienie zespołu metabolicznego odpowiedzialne są geny?
Zespół metaboliczny a genetyka
Wiek, w którym dochodzi do rozwinięcia się zespołu metabolicznego u osób mających podobne środowiskowe czynniki ryzyka (dieta, aktywność fizyczna), bywa różny, a więc podejrzewa się, że istotną rolę w powstawaniu zespołu metabolicznego musi pełnić czynnik genetyczny.
Warto też wspomnieć, że w praktyce klinicznej spotyka się pacjentów szczupłych, wysportowanych, którzy wykazują wysokiego stopnia insulinooporność oraz znaczne odchylenia w wynikach badań metabolicznych – profil lipidowy, stężenie glukozy na czczo.
Potwierdza to tezę, że poza środowiskiem życia, na rozwój zespołu metabolicznego wpływ mają także geny. Tego typu zaburzeń można spodziewać się u dzieci, których oboje rodzice lub jeden z rodziców jest chory na cukrzycę typu 2. – w tym przypadku wykazano najwyższy wskaźnik powiązania z genetyką.
Oszczędne geny – jaki mają związek z otyłością?
W latach 60. XX wieku amerykański naukowiec James Neel wysunął ciekawą teorię na temat związku genetyki z otyłością. Sugerował on, że za epidemię otyłości odpowiadają tzw. oszczędne geny, które odziedziczyliśmy po naszych prehistorycznych przodkach. Żyli oni w środowisku o niepewnym dostępie do jedzenia, z okresami sytości przeplatanymi z okresami głodu.
Można przypuścić, że ewolucja faworyzowała tych, którzy lepiej byli w stanie zmagazynować energię w okresie dostatku jedzenia i tym samym mieli większe szanse przetrwać okresy głodu. Obecnie otyłość to – według Jamesa Neela – skutek działania tych samych genów. Prowadzą one do nadmiernego odkładania dodatkowych kalorii, mimo że nie występują już sezonowe okresy głodu.
Czytaj więcej: Otyłość może być dziedziczna, ale skuteczność odchudzania już nie
Złe odżywianie w okresie ciąży
Druga z hipotez, którą w latach 90. XX wieku zaproponowali Charles N. Hales i David J. P. Barker, mówi o tym, że dzieci, które doświadczyły niedożywienia w trakcie życia płodowego, mogły przystosować swój organizm do zredukowania zużywanej energii oraz do uruchomienia tych samych tzw. oszczędnych genów.
Takie przystosowanie byłoby bardzo istotne, jeśli w trakcie wzrostu i w życiu dorosłym dostęp do pożywienia byłby utrudniony. Można jednak przyjąć, że w sytuacji dostatku jedzenia taka adaptacja może prowadzić do otyłości i innych zaburzeń metabolicznych. Potwierdzeniem tej tezy mogą być obserwacje, które wykazały, że dzieci z mniejszą wagą urodzeniową mają większe ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego w późniejszym życiu.
Czytaj więcej o zespole metabolicznym
