Zespół Aspergera to łagodne zaburzenie ze spektrum autyzmu. Nie wiąże się jednak z zaburzeniami umysłowymi i opóźnieniem rozwojowym w tym zakresie, lecz przede wszystkim z wycofaniem i trudnościami w funkcjonowaniu społecznym.
Zespół Aspergera: objawy, przyczyny, leczenie
Zespół Aspergera – co to za choroba?
Zespół Aspergera to zaburzenie ze spektrum autyzmu. Jest jednak zdecydowanie łagodniejsze i pozwala chorym na samodzielne funkcjonowanie. Schorzenie to wykrywane jest zwykle w dzieciństwa, jednak bywa również tak, iż zaburzenie zostaje wykryte dopiero w okresie dorosłości.
Zespół Aspergera u dorosłych przejawia się podobnie jak u dzieci – wiąże się z wycofaniem społecznym i trudnością w nawiązywaniu relacji. Zespół Apsergera można rozpoznać już u maluchów po sposobie ich gaworzenia (a raczej jego braku) czy stosowanie wyrazów niezgodnie z ich intencją (niewłaściwe nazewnictwo).
Przyczyny zespołu Aspergera
Zespół Aspergera to przede wszystkim choroba dziedziczna, dlatego czynniki te mają tu ogromne znaczenie. Choć nie poznano i nie ustalono konkretnych przyczyn zespołu Aspergera, to za czynniki predysponujące uznaje się m.in.:
- choroby takie jak ospa wietrzna, celiakia czy różyczka mogą sprzyjać objawom atustycznym, występującym przy zespole Aspergera;
- urazy na etapie życia płodowego;
- poród wywołany lub ciąża niedonoszona;
- niska waga urodzeniowa dziecka;
- czynniki środowiskowe, sprzyjające rozwojowi schorzenia (zaburzające prawidłowy rozwój dziecka);
- mutacje gentyczne,
- uszkodzenia w obrębie ośrodkowego układu nerwowego;
- zaburzenia w obszarze biochemii mózgu;
- infekcje mózgu, np. zapalenie opon rdzeniowo–mózgowych.
Warto jednak mieć na uwadze, iż zespół Aspergera to choroba o podłożu wieloczynnikowym i neuronalnym. Oznacza to, że największe podłoże w jej rozwoju odgrywają wszelkie mechanizmy i zaburzenia na poziomie układu nerwowego i biochemii mózgu.
Predyspozycje te mogą być wrodzone na skutek dziedziczenia lub pojawić się na etapie rozwoju płodowego. Zespół Aspergera może się również ujawnić w późnym życiu dorosłym i mieć podłoże psychospołeczne – wynikać z warunków środowiskowych, otoczenia, w którym dorastało dziecko oraz więzi emocjonalnych z rodzicami.
Zespół Aspergera – objawy. Jak rozpoznać chorobę?
Zespół Aspergera to przede wszystkim zaburzenie związane z trudnością w funkcjonowaniu społecznym. Co istotne, w przeciwieństwie do autyzmu zespół Aspergera nie wiąże się z zaburzeniami rozwojowymi i nie powoduje opóźnienia w funkcjonowaniu umysłowym. U niektórych chorych obserwuje się wręcz wysoką inteligencję w wąskiej dziedzinie, np. matematycznej.
U niemowląt sygnałem sugerującym możliwy rozwój zespołu Aspergera jest brak gaworzenia (lub bardzo ograniczone) oraz niewsłuchiwanie się dziecka w mowę. Maluchy mogą mieć również trudności z prawidłowym nazewnictwem przedmiotów, rzeczy, osób i wszystkich innych obiektów otoczenia.
Ogólne objawy zespołu Aspergera to:
- brak zdolności odczuwania empatii w stosunku do innych osób;
- znaczne trudności w nawiązywaniu relacji społecznych (zwłaszcza bliższych) lub całkowity brak takich umiejętności;
- nieumiejętność współpracy w grupie;
- zaburzenia emocjonalne, zwłaszcza w zakresie funkcjonowania w relacji i tworzenia więzi;
- zaburzenia sensoryczne – niska tolerancja hałasu, zwiększona drażliwość na dźwięk czy światło;
- kłopoty w mowie zarówno pod kątem poprawności językowej, jak i samego sposobu komunikacji;
- zaburzenia w zakresie komunikacji z innymi.
Chorzy z zespołem Aspergera charakteryzują się również ograniczoną mimiką twarzy i gestykulacją oraz mają swój schemat postępowania. Bardzo ściśle trzymają się swojej rutyny, mają wyuczone i schematyczne czynności. Nie bez znaczenia pozostaje również język, którym się posługują.
Osoby z zespołem Aspergera zwykle mimo trudności komunikacyjnych, dokładają wszelkich starań do tego, aby ich język był jasny, precyzyjny i brzmiał perfekcyjnie. Jednocześnie mają trudności w zrozumieniu m.in. ukrytych znaczeń, co wiążę się z tym, że sami również takich „zabiegów” językowych nie praktykują.
Zespół Aspergera u dzieci – jak wykryć pierwszy oznaki schorzenia?
U dzieci z zespołem Aspergera występują podobne objawy. Dodatkowo można zaobserwować silne reakcje emocjonalne na mało istotne znaczenia. Dzieci te mają trudności z zaadaptowaniem się do sytuacji szkolnej i nawiązywania relacji z rówieśnikami.
Trudności brak elastyczności pojawiają się również w zakresie zainteresowań, pasji i sposobu spędzania wolnego czasu. Dzieci te mają kłopoty z nawiązaniem bliższych więzi i zawarciem pierwszych przyjaźni, są wycofane i nie inicjują kontaktów społecznych. Mają również trudności w odczytaniu intencji drugich osób i niewłaściwie mogą odczytywać sygnały komunikacji niewerbalnej (gesty, mimika).
Jak wychowywać dziecko z zespołem Aspergera?
Wychowywanie dziecka z zespołem Aspergera to wymagająca rola dla rodziców. Warto pamiętać o trudnościach emocjonalnych dziecka i pomimo dystansu z jego strony, uczyć go więzi emocjonalnej i budować ze swojej strony.
Opieka nad takim maluchem wymaga również dużo cierpliwości – dzieci wbrew pozorom emocjonalnie reagują na różne sytuacje i mogą być nerwowe. Karanie dziecka nie przyniesie żadnych efektów, a może wręcz jedynie pogorszyć jego wycofanie, dlatego w żaden sposób nie należy sięgać po takie metody.
Pomimo wycofania dziecka, warto postarać się dać mu przestrzeń i możliwość do spędzaniu czasu z rówieśnikami, np. w ramach zajęć dodatkowych. Nie powinno się jednak na siłę zmuszać dziecka do zajęć lub innych czynności, jeśli wyraźnie nie ma ochoty. Wychowując dziecko z zespołem Aspergera, trzeba pamiętać także o roli schematów w jego życiu.
Rozkład dnia
Funkcjonowanie według ułożonego planu i rutyna dnia codziennego są niezwykle istotne. To właśnie w schemat osoby z zespołem Aspergera odnajdują się najlepiej. Zetknięcie się z sytuacją spoza schematu może spowodować opór, wycofanie lub inne, nie do końca przewidziane reakcji ze strony dziecka. Dlatego też warto maluchowi pomóc w usystematyzowaniu codziennej rutyny i unikać sytuacji spontanicznych czy nagłej zmiany planów.
Zespół Aspergera a problemy z jedzeniem – jakie trudności można napotkać?
W zespole Aspergera pojawiają się również trudności związane ze spożywaniem posiłków. Wielu pacjentów zmaga się z problemami żołądkowo–jelitowymi. Inną kwestią może być również niedożywienie lub zbyt niska masa ciała, wynikająca ze specyficznych zachowań osób chorych.
Przykładowo chorzy mogą odmówić zjedzenia posiłku, jeśli przy stole nie siedzą w tym samym miejscu co zwykle, mają inne sztućce czy inne nakrycie.
Problemem również jest to, iż niekiedy chorzy mogą odmawiać spożywania posiłków, jeśli nie są one powtarzalne. To może generować kłopoty z niedoborami składników odżywczych w organizmie. Kłopoty z jedzeniem mogą pojawić się już na etapie maluchów, gdy te odmawiają karmienia piersią. Mogą pojawiać się również częste zaparcia i biegunki.
Zespół Aspergera – jak powinna wyglądać dieta?
W diecie osób z zespołem Aspergera kategorycznie powinno się wyeliminować żywność wysokoprzetworzoną, gdyż może nasilać zaburzenia i objawy behawioralne. Warto zrezygnować również ze słodyczy oraz glutenu, gdyż może pogłębiać spektrum autyzmu. Warto również wykluczyć produkty mleczne.
W diecie osób z zespołem Aspergera trzeba szczególnie zadbać o odpowiednią podaż białka. Jej niedobór może generować problemy w postaci obniżonej odporności, spadkiem masy mięśniowej czy problemów z trawieniem.
Zespół Aspergera a autyzm – jaka jest różnica?
Zasadniczą różnicą pomiędzy zespołem Aspergera a autyzmem jest fakt, iż autyzm jest zaburzeniem rozwojowym, związanym ze zmianami w obrębie mózgu. Dlatego też autyzm może wpływać także na funkcjonowanie intelektualne dziecka, powodować jego opóźnienie w rozwoju i zaburzenia w tym zakresie. Oba zaburzenia są bardzo do siebie zbliżone, również pod kątem objawów. Jednak zespół Aspergera jest zdecydowanie łagodniejszym zaburzeniem i zwykle umożliwia chorym samodzielne funkcjonowanie.
Gdzie zdiagnozować zespół Aspergera?
Zespół Aspergera diagnozowany jest zwykle przez grupę specjalistów, takich jak psycholog, neurolog, pediatra (jeśli dotyczy to dziecka), logopeda, psychiatra. Schorzenie diagnozowane jest na podstawie szeregu badań, sprawdzających m.in. stopień rozwoju dziecka w zakresie mowy.
Do diagnozy przeprowadza się badania słuchu i wzroku, badanie neurologiczne EEG, badanie genetyczne, morfologia krwi, testy psychologiczne, ankiety środowiskowe (dla dzieci, rodziców, nauczycieli).
Jak leczyć zespół Aspergera?
Zespół to pewne zaburzenie funkcjonowania dlatego nie da się go wyleczyć. Można jednak podjąć leczenie, mające na celu łagodzenie objawów schorzenia i przyzwyczajanie dziecka do funkcjonowania społecznego. Podstawą w leczeniu zespołu Aspergera jest terapia grupowa, prowadzona w obrębie osób z podobnymi zaburzeniami funkcjonowania.
Terapia grupowa wykorzystuje elementy różnych nurtów terpaeutycznych – zarówno terapii poznawczo–bahawioralnej, jak i psychodynamicznej. Ważnym aspektem jest również trening umiejętności społecznych.
Niekiedy konieczne jest również wprowadzenie leczenia farmaceutycznego – ma ono na celu złagodzenie objawów towarzyszących chorobie, takich jak stany lękowe czy nadpobudliwość. Istotnym elementem w zespole Aspergera jest dieta, pomagająca ograniczyć intensywność niektórych symptomów.
