Swędzenie pochwy, nazywane też świądem intymnym, to powszechny problem dotykający kobiety w różnym wieku. Czy trzeba zgłosić się do lekarza, gdy swędzi pochwa, a może wystarczające będą domowe sposoby na swędzenie pochwy?
Swędzenie pochwy – przyczyny, objawy i leczenie
Swędzenie i pieczenie pochwy może wynikać z reakcji alergicznej na środki higieny osobistej, ale zazwyczaj jest jednym z pierwszych objawów infekcji – najczęściej grzybicy pochwy, która przydarza się przynajmniej raz w życiu aż 75 proc. kobiet, ale również waginozy bakteryjnej czy rzęsistkowicy. Swędzenie pochwy to nie powód do wstydu, ale do wizyty u lekarza i w aptece.
Czym jest swędzenie pochwy i sromu
Swędzenie pochwy to najbardziej powszechna dolegliwość ginekologiczna, a przy tym objaw wielu różnych schorzeń o odmiennej etiologii. Podrażnienie, swędzenie, a często też pieczenie pochwy i sromu, czyli warg sromowych, łechtaczki, wejścia i przedsionka pochwy zazwyczaj ma niegroźną przyczynę, ale potrafi poważnie skomplikować życie – utrudnia przebywanie w pozycji siedzącej, dekoncentruje, prowokuje do drapania, uniemożliwia współżycie seksualne.
Objawy swędzenia pochwy
U części pacjentek intensywny świąd pochwy i sromu to jedyny objaw choroby, ale większość kobiet zauważa również inne sygnały, czyli m.in.
- zaczerwienienie sromu, czyli warg sromowych, okolic łechtaczki, wejścia do pochwy
- obrzęk mniejszych i większych warg sromowych,
- ból i tkliwość okolic intymnych, zwłaszcza podczas prób współżycia, ale też podczas mycia czy zwykłego dotyku,
- upławy, czyli nietypowa wydzielina z pochwy, najczęściej o nieprzyjemnym zapachu, nietypowej konsystencji (serowate lub pieniące się) i kolorze (białe, szare, zielonawe),
- pieczenie podczas oddawania moczu, częstomocz,
- dyskomfort nocny polegający na świądzie oraz parciu na pęcherz,
- zmiany atroficzne (zanikowe) nabłonka sromu i pochwy.
Swędząca pochwa – przyczyny
Przyczyny swędzenia pochwy i sromu to przede wszystkim:
- reakcje podrażnieniowe na płyny do higieny intymnej, mydło, kremy lub balsamy, papier toaletowy, podpaski, tampony, środki piorące używane do prania bielizny,
- podrażnienia mechaniczne, np. podczas stosunku, zabaw erotycznych z gadżetami,
- nadmierna higiena powodująca przesuszenie sromu i pochwy, w tym stosowanie irygacji pochwy,
- grzybica pochwy (kandydoza pochwy – poza swędzeniem i pieczeniem pacjentka zazwyczaj zauważa również białe, serowate upławy, zaczerwienienie i obrzęk sromu, suchość w pochwie, ból podczas współżycia,
- waginoza bakteryjna spowodowana zachwianą równowagą mikroflory bakteryjnej pochwy – poza swędzeniem pacjentka często zauważa rzadkie, szarawe, białawe lub zielonkawe upławy o rybim zapachu, pieczenie podczas oddawania moczu, obrzęk błony śluzowej pochwy i sromu,
- choroby przenoszone drogą płciową (STD): chlamydia, opryszczka narządów płciowych, brodawki narządów płciowych (kłykciny kończyste, HPV), rzęsistkowica, rzeżączka i inne – choroby weneryczne mogą dawać charakterystyczne objawy, takie jak np. zmiany skórne na śluzówce sromu, nietypowe upławy (np. pieniste i żółtozielone w rzęsistkowicy, ropne lub śluzowo-ropne w rzeżączce) czy uciążliwy świąd i dyskomfort pochwy i sromu,
- menopauza – w okresie poprzedzającym menopauzę oraz po menopauzie w kobiecym organizmie zmniejsza się stężenie estrogenów, prowadzące do atrofii (zaników) błony śluzowej pochwy, zmniejszenia ilości produkowanej wydzieliny i większej skłonności do podrażnień i infekcji intymnych,
- dermatozy - liszaj twardzinowy, łuszczyca czy atopowe zapalenie skóry mogą dawać o sobie znać swędzeniem w okolicach intymnych,
- hemoroidy - swędzenie i podrażnienia związane z tym schorzeniem mogą również rozprzestrzeniać się na okolice pochwy,
- cukrzyca – występuje podwyższone ryzyko grzybicy pochwy m.in. z powodu współwystępujących zaburzeń mikroflory pochwy i wysokiego poziomu glukozy tworzącego dogodne środowisko dla rozwoju drożdżaków,
- przewlekły stres i napięcie emocjonalne mogą mieć wpływ na stan skóry i błon śluzowych i powodować świąd intymny,
- rak sromu - oprócz obecności guzka lub owrzodzenia w obrębie sromu objawem bywa też silny świąd miejsc intymnych.
Swędzenie pochwy w ciąży
Swędzenie pochwy to dość powszechne zjawisko u kobiet ciężarnych, wynikające ze zmian zachodzących w organizmie przyszłej mamy. Deregulacjom ulega praca układu hormonalnego, wpływająca na zmiany mikroflory pochwy i jej pH, przez co ułatwiony staje się rozwój grzybów z gatunku Candida albicans, a w efekcie – grzybica pochwy. Leczenie grzybicy pochwy u kobiet ciężarnych zawsze powinien kontrolować lekarz, a nieleczona grzybica pochwy w ciąży może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia płodu.
Swędzenie pochwy u dziecka
Swędzenie pochwy może występować także u nastolatek i małych dziewczynek. Przyczyną swędzenia pochwy u dziecka jest nie w pełni jeszcze ukształtowana bariera ochronna naskórka, sprzyjająca rozwojowi niechcianych drożdżaków. Objawy infekcji grzybiczych u dziewcząt to swędzenie pochwy, zaczerwienione strefy intymne, ból podczas oddawania moczu, biała wydzielina z pochwy. Małą pacjentkę z objawami grzybicy pochwy lub ze świądem niewiadomego pochodzenia powinien zobaczyć lekarz – pediatra lub ginekolog specjalizujący się w leczeniu dzieci. Jest to niezbędne do wprowadzenia odpowiedniego dla dzieci leczenia (które bywa odmienne niż u dorosłych kobiet). Zdarza się, że świąd czy ból miejsc intymnych u dziewczynek ma związek z molestowaniem seksualnym – sprawdza się to m.in. poprzez pobranie próbki z pochwy i wyhodowanie drobnoustroju, który typowo występuje u osób dorosłych.
Jak złagodzić swędzenie pochwy?
W większości przypadków swędzenie pochwy i sromu wynika ze źle dobranych środków higieny osobistej, wyprania bielizny w nowym proszku czy użycia nowej prezerwatywy lub lubrykantu. W takich przypadkach wystarczy powrót do sprawdzonych produktów, by podrażnienia ustąpiły. Jeśli swędzenie pochwy ma związek z praktykami seksualnymi, warto staranniej dbać o higienę gadżetów erotycznych (wibratory i inne przyrządy najlepiej pielęgnować przy pomocy przeznaczonych do tego celu środków myjących). Swędzenie pochwy przed okresem zapewne ma związek ze zmianami w nawilżeniu pochwy wynikającymi z cyklicznego spadku estrogenu i pomocne będą intymne żele czy globulki o działaniu nawilżającym.
Kiedy niezbędna jest wizyta u lekarza?
Swędząca pochwa powinna skłonić do wizyty u ginekologa pacjentkę, która:
- odczuwa swędzenie pochwy przez dłuższy czas i nie zauważa poprawy po zmianie nawyków higienicznych czy zastosowaniu leków bez recepty (najczęściej clotrimazolum na kandydozę pochwy),
- świąd pochwy nie pozwala jej prowadzić normalnego życia i utrudnia sen,
- podejrzewa chorobę przenoszoną drogą płciową,
- zauważa u siebie zmiany skórne, takie jak owrzodzenia czy atrofie na błonie śluzowej sromu i pochwy,
- czuje ból i tkliwość stref intymnych,
- jej wydzielina z pochwy ma niepokojący kolor, zapach lub konsystencję,
- ma problemy z oddawaniem moczu,
- odczuwa dyskomfort lub ból podczas współżycia.
Przebieg badania
Przyczyny swędzenia pochwy ustala lekarz ginekolog na podstawie wywiadu z pacjentką. Podczas badania na fotelu ginekologicznym lekarz ogląda okolice sromu oraz pochwę przy pomocy specjalnego wziernika – szuka obrzęków, zaczerwienienia, zmian skórno-śluzówkowych, ocenia też narządy rodne metodą dwuręczną. W niektórych przypadkach przeprowadza przezpochwowe badanie ultrasonograficzne, może pobrać też wymaz z pochwy, wycinek do badania cytologicznego lub mikroskopowego, skierować pacjentkę na badania krwi i moczu.
Gdy swędzi pochwa – jakie leki stosować?
Leczenie swędzenia pochwy zależy od rozpoznania przyczyny uporczywego świądu pochwy i może obejmować:
- antybiotykoterapię (np. w waginozie bakteryjnej i niektórych chorobach przenoszonych drogą płciową),
- leki przeciwgrzybiczne (w grzybicy pochwy),
- lekiprzeciwwirusowe (np. w przypadku zakażenia opryszczką narządów płciowych),
- leki przeciwhistaminowe (w alergiach),
- glikokortykosteroidy miejscowo (np. w liszajcu miejsc intymnych),
- hormonalną terapię zastępczą (u pacjentek w okresie menopauzy).
Swędzenie w pochwie można zniwelować za pomocą leków na receptę lub bez recepty. Najpopularniejsza maść bez recepty na swędzenie pochwy to clotrimazolum stosowane na infekcje grzybicze. To pierwsza pomoc na uporczywe swędzenie i pieczenie pochwy jeszcze przed wizytą u lekarza. W wielu przypadkach ta maść na swędzenie pochwy jest bardzo skuteczna, dlatego warto mieć ją w domowej apteczce. Przed użyciem clotrimazolum na swędzenie pochwy powinny powstrzymać się kobiety ciężarne, zwłaszcza w I trymestrze ciąży – producent zaleca stosowanie maści tylko za wiedzą i pod kontrolą lekarza. Maści nie należy też stosować bez wiedzy lekarza u dziewczynek poniżej 11 roku życia oraz u osób z niewydolnością nerek.
Swędzenie pochwy – domowe sposoby
Domowe sposoby na swędzenie pochwy będą skuteczne, jeśli objawy swędzenia pochwy są łagodne i nie mają związku z infekcjami bakteryjnymi, wirusowymi czy grzybiczymi. Domowe sposoby na swędzenie i pieczenie pochwy to również skuteczna profilaktyka nawrotów incydentalnego świądu pochwy:
- stosowanie łagodnych, hipoalergicznych preparatów myjących przeznaczonych do higieny miejsc intymnych, unikanie nadmiernej higieny mogącej zaburzyć równowagę mikroflory pochwy i sromu (niewskazane są zwłaszcza irygacje pochwy),
- używanie osobnego ręcznika do stref intymnych (lub jednorazowych papierowych ręczników),
- unikanie potencjalnych alergenów (np. nowe środki piorące),
- unikanie perfumowanego papieru toaletowego, podpasek, tamponów,
- podcieranie się od przodu do tyłu po wypróżnieniach,
- stosowanie nasiadówek z sodą oczyszczoną (1 łyżeczka na każdy litr wody) pomagającego tymczasowo zmniejszyć świąd,
- używanie przewiewnej, bawełnianej bielizny,
- unikanie wilgotnego środowiska miejsc intymnych, np. siedzenia w mokrym kostiumie kąpielowym,
- rezygnacja z tamponów na rzecz podpasek (zwłaszcza w ostatnich dniach okresu),
- stosowanie delikatnych środków nawilżających pochwę, np. globulek,
- unikanie współżycia aż do momentu ustąpienia świądu,
- spożywanie naturalnych probiotyków (kefiry, jogurty, kiszonki),
- stosowanie probiotyków ginekologicznych.
