Czyraki zwykle leczymy w warunkach domowych, stosując maść ichtiolową lub pięciornikową, a po pęknięciu ropnia maścią z antybiotykiem. Tylko w nielicznych przypadkach konieczna jest interwencja lekarza. Niestety z powodu częstych błędów – wyciskania ropnia oraz nieprzestrzegania zasad higieny, czyraki goją się długo i z problemami, pozostawiając na skórze widoczną bliznę. Jak zatem rozpoznać czyraka i jak prawidłowo leczyć tę zmianę skórną.
Czyrak (wrzód) – jak wygląda, jak go leczyć?
Odstrasza nazwą, która jednoznacznie kojarzy się z nowotworem. Na szczęście nie ma z nim nic wspólnego. Czyrak to ostre, ropne zapalenie mieszka włosowego, któremu towarzyszy zaczerwienienie skóry, obrzęk, a czasami także stan podgorączkowy. Jest bolesny i nieestetyczny, a może być też groźny – zwłaszcza, jeśli występuje na twarzy.
Czym są czyraki (wrzody)?
Czyraki to jedna z chorób skóry. W języku angielskim funkcjonują pod nazwą „boils", kiedyś nazywano je z łaciny „furuncles", czyli, po polsku, furunkuły.
Pojawiają się zazwyczaj na owłosionych obszarach skóry:
- na głowie,
- w pachwinach,
- pod pachami,
a także w miejscach wydzielających pot i narażonych na tarcie:
- na pośladkach,
- szyi,
- twarzy.
Mogą występować pojedynczo, ale również gromadnie – mówi się wówczas o tzw. czyraczności lub czyraku mnogim. Bywa, że kilka umiejscowionych blisko siebie czyraków zlewa się w jedną zmianę skórną, czyli czyraka gromadnego (inaczej karbunkuł). Co ciekawe, czyraki robią się również na powiekach – znamy je niemal wszyscy i zapewne nie raz pocieraliśmy złotą obrączką – zwyczajowa nazwa tej zmiany na powiece to jęczmień (uwaga – nie każdy rodzaj jęczmienia powstaje w taki sam sposób, jak czyraki, inaczej się też je leczy).
Jak wygląda czyrak?
Czyraki na skórze rozwijają się stopniowo. Pierwsze objawy to zaczerwienienie i obrzęk, wkrótce potem wyłania się głęboko osadzony, bolesny guzek o średnicy około 1 cm. Można pomylić go ze zwykłym pryszczem, jednak w przeciągu kilku dni zmiana powiększa się, staje się coraz bardziej odczuwalna, a na guzie pojawia się widoczny ropny rdzeń.
Cechą charakterystyczną czyraków jest wyraźnie widoczny ropny rdzeń, który występuje niezależnie od wielkości zmiany oraz miejsca jej powstania.
Wielkość dojrzałego czyraka może być bardzo różna – od małego guzka w kształcie ziarna grochu, aż po ogromne ropnie średnicy piłeczki golfowej. W niektórych przypadkach, obok pierwszego guzka pojawiają się kolejne, czasami zmiana obejmuje także otaczającą ropień skórę, która staje się czerwona, opuchnięta i tkliwa. Czyraki mogą być bardzo bolesne, zwłaszcza, jeśli umiejscowią się w miejscach ubogich w tkankę podskórną, czyli na przykład na małżowinie usznej, ale trudno ich nie odczuć również w innych lokalizacjach. Mogą skutecznie uprzykrzać życie chorego lokując się w miejscach narażonych na częste tarcie (np. pachwiny, pachy, pośladki), łatwo też doprowadzić do rozniesienia ich na inne obszary skóry.
Podejrzewasz u siebie czyraka? Skonsultuj ten i inne tematy z ekspertem, zarezerwuj e-wizytę:
Przyczyny powstawania czyraków
Najczęstszą przyczyną powstawania czyraków są bakterie gronkowca złocistego (Staphyloccocus aureus) obecne na skórze. Kolonizacja bakterii zaczyna się w mieszkach włosowych, a w wyniku otarć i skaleczeń bakterie wnikają w uszkodzoną skórę i powodują miejscowe zapalenie tkanki łącznej. Istnieją czynniki ryzyka sprawiające, że niektóre osoby są bardziej niż inne podatne na powstawanie czyraków. Pośród tych najczęstszych wymienia się:
- cukrzycę,
- otyłość,
- osłabiony układ immunologiczny (m.in. u osób zarażonych wirusem HIV i chorych na AIDS), choroby nerek i wątroby,
- alkoholizm,
- anemię,
- niektóre typy nowotworów,
- choroby skóry (np. atopowe zapalenie skóry, egzema, świerzb).
Czyraki częściej przytrafiają się też osobom niedożywionym, przyjmującym antybiotyki oraz takim, które są nieco na bakier z higieną osobistą. Czyrakiem można się zarazić (np. w szpitalu lub od chorego członka rodziny), skłonność do tego typu zmian może być dziedziczna.
Czyraki bywają groźne
Zdarza się, że osoby dotknięte cięższymi postaciami czyraka gorączkują, są mocno osłabione i mają powiększone węzły chłonne. Z takimi objawami nie wolno zwlekać, trzeba jak najszybciej udać się do lekarza, który prawdopodobnie zaleci leczenie antybiotykiem i drenaż ropnia. Mniej dokuczliwe wrzody zazwyczaj pękają i oczyszczają się samoistnie, ranka goi się kilkanaście dni. Zdarza się jednak, że w trakcie tego procesu dochodzi do zainfekowania sąsiednich meszków włosowych i choroba rozprzestrzenia się, czasami przyjmując formę przewlekłą, ciągnącą się latami.
Lekarze podkreślają, że nigdy nie należy próbować wyciskać ropy z czyraka, nacinać ropnia i manipulować przy nim rękami. Nietrudno o zakażenie uogólnione organizmu (posocznicę zwaną sepsą), jeśli gronkowiec złocisty przeniknie do krwi.
Ponadto, docierając do poszczególnych narządów wewnętrznych, bakterie mogą spowodować m.in. zapalenie wsierdzia, zapalenie szpiku, zapalenie płuc i inne bardzo groźne schorzenia. Staphyloccocus aureus wydziela też swoiste egzotoksyny, które mogą być przyczyną różnych dolegliwości, np. zatruć pokarmowych, bądź je poważnie zaostrzać,.
Za najbardziej niebezpieczne uważa się czyraki występujące w obrębie twarzy, głównie w okolicy warg, oczu i skroni, gdyż ich niekontrolowane rozprzestrzenianie może prowadzić do zakażenia zatok, zapalenia żył i opon mózgowych.
Leczenie czyraków – nie tylko maść ichtiolowa
Jeśli zmiana jest niewielka i w stosunkowo bezpiecznym miejscu (przed wszystkim nie w obrębie twarzy), a chory nie odczuwa objawów ogólnych, takich jak gorączka czy osłabienie, wówczas najprostszym postępowaniem będzie przykładanie na wrzód ciepłego kompresu (jałowa gaza zamoczona w przegotowanej wodzie), który pomoże mu samoistnie się oczyścić. W leczeniu czyraków w warunkach domowych zwykle wykorzystuje się maści, które w powszechnym rozumieniu „wyciągają ropę”. Takie działanie ma sulfobituminian amonowy, który wchodzi w skład maści ichtiolowej. Substancja ta faktycznie przyspiesza odchodzenie ropnej wydzieliny, a dodatkowo ma działanie ściągające i przeciwbakteryjne.
Podobne właściwości wykazuje wyciąg z kłącza pięciornika, który wchodzi w skład maści Tormentiol i Tormentalum, także skutecznych w leczeniu czyraków.
Bardzo istotne jest ścisłe przestrzeganie zasad higieny, ręce należy myć płynem antybakteryjnym zarówno przed, jak i po kontakcie z zainfekowaną skórą. Gdy ropień pęknie i oczyści się, rankę trzeba zdezynfekować specjalistycznym preparatem i zaaplikować na nią maść z antybiotykiem. By ochronić uszkodzoną skórę, można przykleić plasterek. Ranka będzie goiła się kilkanaście dni, często pozostawiając po sobie bliznę.
Ponieważ przyczyną czyraków są bakterie, w leczeniu skóry po pęknięciu czyraka stosuje się maści z antybiotykiem, a w ciężkich przypadkach antybiotyki doustnie. W aptece bez recepty można kupić maść Tribiotic, w skład której wchodzą trzy substancje pomocne w leczeniu czyraków,
W przypadku groźnie wyglądających, bolesnych, a przede wszystkim mnogich oraz niebezpiecznie umiejscowionych zmian, leczenie należy pozostawić lekarzowi. Dermatolog zdecyduje, czy konieczne będzie chirurgiczne nacięcie czyraka (w warunkach uniemożliwiających rozprzestrzenienie się zmian), drenaż ropnia, a także przepisze odpowiedni antybiotyk lub maść. Prawdopodobnie konieczne będzie też włączenie środków wzmacniających odporność pacjenta, gdyż to od niej w dużej mierze zależy ewentualny nawrót choroby.
Jeśli zauważyłeś na skórze czyraka:
- Nie wyciskaj go i nie nacinaj!
- Nie podrażniaj skóry wokół niego i nie dotykaj go
- Dbaj o higienę, odkażaj ręce za każdym razem, gdy przypadkiem dotkniesz okolic zmiany
- Zadbaj o bezpieczeństwo domowników – czyraki są bardzo zaraźliwe! (nie pożyczaj ręcznika, pościeli, odzieży, golarek itp.)
- Jeśli wrzód jest w miejscu podatnym na pocenie, unikaj wysiłku fizycznego, często wietrz skórę w okolicach zmiany. Udaj się do lekarza i zastosuj się do jego zaleceń
- Jeśli chorujesz na cukrzycę, dbaj o prawidłowe glikemie
Skonsultuj ten i inne tematy z ekspertem, zarezerwuj e-wizytę:
Najczęściej zadawane pytania dotyczące czyraka
Czyraki w większości przypadków pękają samoistnie. Takie „dojrzewanie” zmiany może trwać od kilku do kilkunastu dni, co prowadzi do samooczyszczenia i wypłynięcia ropnej wydzieliny na zewnątrz. Warto wiedzieć, że rany nie powinno się dodatkowo wyciskać – grozi to zakażeniem bakteryjnym. Z kolei, jeżeli czyrak przez dłuższy czas nie pęka, a zmianie towarzyszy stan zapalny lub gorączka, konieczne będzie chirurgiczne oczyszczenie go u lekarza.
Proces samoistnego gojenia się czyraka zależy często od właściwości osobniczych, ale również i głębokości zmiany oraz jej położenia w warstwach skóry. Zmiana buduje się w ciągu 4 do 6 dni, a na czubku pojawia się białawy ropny pęcherzyk. Większość czyraków o powierzchniowym zasięgu zagoi się samoistnie w ciągu 10 dni. Zmiany rozległe, obejmujące kilka warstw naskórka, będą goić się znacznie dłużej, nawet do 3 tygodni.
Gojenie czyraka można przyspieszyć, stosując ciepłe okłady z rumianku lub przegotowanej wody kilka razy dziennie. Nie wolno wyciskać i drapać zmienionej chorobowo skóry. W leczeniu stanu zapalnego i opuchlizny pomocne będą okłady z rywanolu lub altacetu. Korzystne rezultaty daje również miejscowe stosowanie maści ichtiolowej o działaniu ściągającym i przeciwbakteryjnym.
Czyrak powstaje na skutek bakteryjnego zapalenia mieszka włosowego w skórze. Pierwszymi objawami jest wyraźne stwardnienie i rozwój czerwonego, bolesnego guzka. Po kilku dniach na czubku ropnia formuje się ciemna plamka, pod którą znajduje się czop martwiczy, a wewnątrz wydzielina ropna. Rozwojowi czyraka towarzyszy miejscowa opuchlizna, zaczerwienienie skóry, uczucie pieczenia, swędzenia i gorąca.
