Glinidy – leki wzmagające uwalnianie insuliny

Glinidy – podobnie jak pochodne sulfonylomocznika (często stosowane w leczeniu pacjentów z cukrzycą typu 2. doustne leki przeciwcukrzycowe) – wykorzystują fizjologiczny mechanizm regulacji wydzielania insuliny z komórek beta trzustki. Obecnie w leczeniu cukrzycy typu 2. mają zastosowanie repaglinid i nateglinid.

Jak działają glinidy?

Glinidy, naśladując zależność pomiędzy stężeniem glukozy a wydzielaniem insuliny, działają na kanały potasowe (K_ATP) zależne od uniwersalnych przenośników energii – ATP. Kanały K_ATP zbudowane są z kilku podjednostek i umożliwiają wypływ jonów potasowych z komórki. Glinidy, łącząc się z jedną z podjednostek kanałów K_ATP, tzw. podjednostką SUR1, powodują zamknięcie kanałów K_ATP, co wywołuje szereg zmian w komórce i w konsekwencji prowadzi do uwolnienia insuliny z komórek beta trzustki.

Podobny mechanizm wykazują pochodne sulfonylomocznika, jednak co ważne, działanie glinidów – w przeciwieństwie do pochodnych sulfonylomocznika – uzależnione jest od stężenia glukozy we krwi. Dzięki temu glinidy wzmagają wydzielanie insuliny z komórek beta trzustki tylko w przypadku hiperglikemii (wysokie stężenie glukozy we krwi). Taki charakter działania glinidów zmniejsza ryzyko obniżenia stężenia glukozy we krwi, które może prowadzić do hipoglikemii (zbyt niskie stężenie glukozy we krwi).

Glinidy stosowane w lecznictwie: repaglinid i nateglinid

Obecnie w lecznictwie stosowane są dwa leki z grupy glinidów. Pierwszym lekiem jest repaglinid dopuszczony do obrotu w 1997 roku, a drugim nateglinid dopuszczony do obrotu w 2000 roku. Zestawienia najważniejszych informacji o tych lekach przedstawiono w tabeli.

Skuteczność działania glinidów

Repaglinid i nateglinid zwiększają szybkie, poposiłkowe wydzielanie insuliny (pierwsza faza wydzielania insuliny), dlatego powinno się je przyjmować do 30 minut przed posiłkiem. Co więcej, badania wskazują również, że nateglinid, działając w sposób niezależny od kanałów K_ATP, może także nasilać późniejsze, wolniejsze wydzielanie insuliny (tzw. drugą fazę) z komórek beta trzustki. Stosowanie glinidów obniża hemoglobinę glikowaną HbA_1C o 1–1,5%.

Repaglinid i nateglinid znalazły zastosowanie w leczeniu cukrzycy typu 2. w połączeniu z metforminą lub innym doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi (glitazony, inhibitory α-glukozydazy). Jednak ze względu na koszt terapii nie są obecnie szeroko rozpowszechnione wśród chorych.

Działania niepożądane i bezpieczeństwo stosowania glinidów

Glindy, ze względu na nasilenie wydzielania insuliny, mogą podobnie jak pochodne sulfonylomocznika powodować wystąpienie hipoglikemii. Należy jednak zaznaczyć, że ryzyko wystąpienia hipoglikemii jest mniejsze niż w przypadku pochodnych sulfonylomocznika, gdyż glinidy nie zwiększają wydzielania insuliny u pacjentów z prawidłowym stężeniem glukozy we krwi.

Do innych działań niepożądanych należy zaliczyć:

• zaburzenia przewodu pokarmowego (bóle brzucha, biegunka),
• reakcje alergiczne,
• przyrost masy ciała,
• zaburzenia funkcjonowania wątroby.

W przeciwieństwie do pochodnych sulfonylomocznika nie stwierdzono przypadków powikłań sercowo-naczyniowych po stosowaniu glinidów. Mniejsze ryzyko wystąpienia niedokrwienia mięśnia sercowego związane jest z wybiórczym blokowaniem kanałów KATP w komórkach beta trzustki. Pochodne sulfonylomocznika blokują kanały KATP również w innych tkankach, w tym w mięśniu sercowym, co w konsekwencji zwiększa ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych.

Przeciwwskazania do stosowania glinidów

Glinidów nie powinno się stosować u osób, u których stwierdzono:

• cukrzycę typu 1.,
• cukrzycę ciężarnych,
• uczulenie na glinidy,
• ciężką niewydolność wątroby.

Glinidów nie powinno się stosować także u matek karmiących – ze względu na przenikanie tych leków do mleka.

Glinidy wykazują korzystny efekt w leczeniu cukrzycy oraz są bezpieczniejsze niż pochodne sulfonylomocznika. Jednak ze względu na wysoki koszt terapii i brak refundacji leki te w Polsce nie są często stosowane.