Do insulinooporności nie zawsze dochodzi poprzez zaniedbania z naszej strony – takie jak otyłość czy bierność fizyczna. Wiele chorób czy leków może ją wywołać niezależnie od wieku i stylu życia.
Leki i choroby, które mogą doprowadzić do rozwoju insulinooporności
Insulinooporność to stan, w którym określone stężenie wyprodukowanej przez nasz organizm insuliny nie wywołuje oczekiwanego biologicznego skutku, jakim jest wprowadzenie glukozy do wnętrza komórki, by tam mogła powstać z niej energia konieczna do życia. Choć dokładne przyczyny rozwoju insulinooporności nie są znane, zaobserwowano jej związek z szeregiem innych schorzeń, które mogą jej towarzyszyć – takich jak lipodystrofia, zespół policystycznych jajników, hemochromatoza, hiperkortyzolemia – oraz ze stosowaniem niektórych leków.
Lipodystrofia
Choroba ta objawia się jako nieprawidłowa dystrybucja tkanki tłuszczowej. Charakteryzuje się częściowym lub całkowitym jej zanikiem. Najczęściej zanik tkanki tłuszczowej dotyczy twarzy. Może być zaburzeniem wrodzonym lub nabytym. Lipodystrofia może dotyczyć osób zakażonych wirusem HIV leczonych terapią antyretrowirusową. Wraz z tą chorobą występuje ciężka postać insulinooporności prowadząca najczęściej do pełnoobjawowej cukrzycy.
Zespół policystycznych jajników (PCOS)
Choroba endokrynologiczna, dotykająca od 10–15% kobiet w wieku rozrodczym. Współcześnie jest jedną z głównych przyczyn niepłodności. Kobiety cierpiące na ten zespół mają zdecydowanie wyższy poziom insuliny we krwi oraz dużo większe ryzyko rozwoju cukrzycy niż inne kobiety. Dlatego też zdrowa dieta oraz aktywność fizyczna są niezbędnymi elementami leczenia tego zespołu.
Hemochromatoza
Jest to choroba uwarunkowana genetycznie, w której dochodzi do nadmiernego wchłaniania żelaza z pożywienia. Głównym widocznym objawem tego schorzenia jest hepatomegalia – czyli zbyt duża wielkość wątroby. Poza tym jako pierwsze objawy mogą pojawić się zmęczenie, dolegliwości żołądkowo-jelitowe czy bóle całego ciała. Kobiety chorują od 5 do 10 razy rzadziej niż mężczyźni, co przypisuje się ochronnej, comiesięcznej utracie żelaza z miesiączką. Nadmiernie wchłaniane żelazo gromadzi się w znacznej mierze w wątrobie, prowadząc do jej uszkodzenia i ostatecznie do marskości wątroby. Jako że insulinooporność oraz cukrzyca towarzyszą marskości wątroby każdego pochodzenia, również w hemochromatozie większość pacjentów ma nieprawidłowy poziom cukru we krwi oraz różnego stopnia insulinooporność.
Czytaj więcej: Dokładniejsze testy na cukrzycę?
Nadmiar kortyzolu
Kortyzol to tak zwany hormon stresu. Wyzwala odpowiedź naszego organizmu typu „walka i ucieczka”. Kortyzol jest hormonem z grupy glukokortykosteroidów, popularnie zwanych sterydami. W dawnych czasach wyrzut kortyzolu umożliwiał ucieczkę w sytuacji zagrożenia życia – np. ucieczkę przed drapieżnikiem. Jego zadaniem było uzyskanie jak najwyższego stężenia glukozy we krwi, tak by mogła ona zostać szybko wykorzystana przez mięśnie jako źródło energii. Dziś kortyzol wydzielany jest w sytuacjach stresowych takich jak problemy małżeńskie, problemy w pracy czy kłótnie z bliskimi osobami. Również podwyższa stężenie glukozy we krwi, jednak współczesne sytuacje stresowe nie prowadzą do spalenia dużej ilości glukozy, która znalazła się w krwiobiegu po wyrzucie kortyzolu. Skutkuje to przewlekle podwyższonym poziomem insuliny, która produkowana jest w odpowiedzi na nadmiar glukozy we krwi. Zbyt duże stężenie insuliny prowadzi do pojawienia się insulinooporności. Komórki przestają być wrażliwe na insulinę, która ciągle próbuje je stymulować. Dlatego pobieranie kortyzolu jako lekarstwa lub choroby przebiegające z nadmiarem kortyzolu – takie jak zespół Cushinga – prowadzą do wystąpienia insulinooporności znacznego stopnia, a także w wielu przypadkach do rozwinięcia się pełnoobjawowej cukrzycy.
Leki a insulinooporność
Wiele leków może predysponować do rozwinięcia się insulinooporności lub pełnoobjawowej cukrzycy. Może mieć to miejsce zwłaszcza wówczas, gdy obecne są czynniki ryzyka takie jak. otyłość, palenie papierosów itp. Wiele szeroko używanych leków wykazuje pośrednio takie działanie. Są to m.in. diuretyki tiazydowe, beta-blokery czy statyny stosowane na przykład w chorobie niedokrwiennej serca. Istnieją również leki, które bezpośrednio mogą upośledzić wrażliwość komórek na insulinę, prowadząc do insulinooporności. Są to: ryfampicyna, izoniazyd – stosowane w leczeniu gruźlicy, olanzapina, rysperydon – stosowane w leczeniu schizofrenii lub stanów psychotycznych, tamoksyfen – stosowany w leczeniu hormonowrażliwego raka piersi oraz inhibitory proteazy – stosowane w leczeniu zakażenia HIV.
