Nadżerka szyjki macicy – przyczyny, objawy, leczenie. Czy każdą nadżerkę trzeba usunąć?

Nadżerka szyjki macicy – co to jest

Nadżerka prawdziwa (właściwa) szyjki macicy

Nadżerka to uby­tek pra­wi­dło­wej tkan­ki na­błon­ko­wej na określonym obszarze – nadżerką jest więc np. afta w jamie ustnej, a także wrzód żołądka. W przypadku szyjki macicy nadżerką jest ubytek nabłonka wie­lo­war­stwo­wego płaskiego pokrywającego część pochwową szyjki. Taka przypadłość nazywa się nadżerką prawdziwą (właściwą) i występuje stosunkowo rzadko.

Nadżerka rzekoma szyjki macicy

Znacznie częściej rozpoznaje się u pacjentek nadżerkę rzekomą, która w rzeczywistości nie jest nadżerką, ale ektopią – w tkance nabłonkowej szyjki macicy pacjentki nie ma ubytków, lecz prawidłowy nabłonek wie­lo­war­stwo­wy pła­ski zostaje zastąpiony nabłonkiem gruczołowym (walcowatym), którego miejsce jest w kanale szyjki macicy, ale który przedostał się do części pochwowej.

Jak wygląda nadżerka szyjki macicy

W nadżerce rzekomej nabłonek gruczołowy jest cieńszy od płaskiego, a obszar nim pokryty ma barwę czerwoną i widoczny jest na szyjce macicy jako czerwona plama.

Nadżerka prawdziwa szyjki macicy to obszar pozbawiony pokrywy nabłonkowej, czyli  sytuacja, gdy w nabłonku powstaje ubytek tkanki i odsłania się podścielisko szyjki macicy.

Pojęcie, które również powiązane jest z rozpoznawaniem nadżerki i które może zostać użyte przez ginekologa, to erytroplakia, oznaczająca czerwony obszar na szyjce macicy obserwowany nieuzbrojonym okiem w badaniu ginekologicznym. Pod postacią erytroplakii kryć się może zarówno nadżerka prawdziwa, jak i rzekoma, i dopiero szczegółowe badanie (kolposkopia) pozwala odróżnić typ zmian w nabłonku. 

Nadżerka szyjki macicy – przyczyny

Nawet co czwarta kobieta w wieku rozrodczym oraz pewien odsetek kobiet starszych i dziewczynek może mieć nadżerkę (ektopię) szyjki macicy. Znacznie rzadziej diagnozuje się nadżerkę prawdziwą. Patogeneza tych zmian jest odmienna, zależna od innych czynników.

Nadżerka rzekoma szyjki macicy - przyczyny

Nadżerka rzekoma u pacjentek może być wrodzona i nabyta. Ta pierwsza jest obecna w szyjce macicy dziewczynek od momentu narodzin i jest zjawiskiem naturalnym, niewymagającym żadnej interwencji medycznej. W przypadku ektopii nabytej przyczyny zazwyczaj mają podłoże hormonalne lub mechaniczne:

• w większości przypadków diagnozuje się ektopię laceracyjną powstającą wskutek pęknięcia szyjki macicy w czasie porodu, poronienia lub zabiegów ginekologicznym związanych z rozszerzaniem kanału szyjki macicy;
• wydostanie się nabłonka gruczołowego na obszar, który zajmować powinien nabłonek płaski, może być spowodowane zmianami hormonalnymi u kobiet przyjmujących antykoncepcję i aktywnych seksualnie, dojrzałych płciowo, w okresie ciąży i po ciąży, w okresie menopauzy oraz w innych przypadkach.

Nadżerka prawdziwa szyjki macicy – przyczyny

Najczęstszym powodem nadżerki prawdziwej jest:

• przewlekły stan zapalny dolnego odcinka narządu rodnego;

oraz rzadziej:

• zaawansowane zmiany przedrakowe i rakowe;
• urazy mechaniczne;
• zmiany zanikowe nabłonka związane z niedoborem estrogenów.

Nadżerka szyjki macicy – objawy

W większości przypadków niewielka nadżerka nie daje żadnych odczuwalnych objawów, a pacjentki dowiadują się o istnieniu zmian w nabłonku szyjki macicy podczas rutynowego badania ginekologicznego, podczas kolposkopii lub po otrzymaniu wyniku cytologii. 

W rzadszych przypadkach pacjentki zgłaszają się do lekarza z objawami:

• plamienia między miesiączkami
• niewielkie krwawienie kontaktowe po stosunku lub w trakcie badania ginekologicznego
• bóle w podbrzuszu lub w okolicy krzyżowo-lędźwiowej
• białe upławy (rzadziej: żółte, zielonkawe, krwawe) o nieprzyjemnym zapachu

>> Wydzielina z pochwy − jak odróżnić prawidłową od nieprawidłowej?

Duża nadżerka szyjki macicy – objawy

Jeśli ektopia jest bardzo rozległa, może powodować obfite wydzielanie śluzu i być przyczyną nawracających infekcji pochwy. Dzieje się tak dlatego, że rozległy nabłonek gruczołowy zastępujący nabłonek płaski produkuje śluz o zasadowym odczynie, a zmiana pH pochwy z fizjologicznie kwaśnego na zasadowy modyfikuje warunki bakteriologiczne i doprowadza do rozwoju flory chorobotwórczej.

>> Pieczenie pochwy – przyczyny, jak złagodzić uczucie pieczenia w pochwie

Jak rozpoznaje się nadżerkę?

Kolposkopia w diagnozowaniu nadżerki szyjki macicy

Ważne jest, by pacjentka przed badaniem nie współżyła przez 2 dni, a przez 3-4 dni nie przyjmowała środków dopochwowych. W badaniu ginekologicznym gołym okiem lekarz może stwierdzić zaczerwieniony obszar na szyjce macicy. Po stwierdzeniu zaczerwienienia u pacjentki warto przeprowadzić kolposkopię, czyli badanie za pomocą przyrządu podobnego do mikroskopu połączonego z monitorem, na którym zmiany widoczne są w dużym powiększeniu. Kolposkopia jest jedynym nieinwazyjnym badaniem pozwalającym bez żadnych wątpliwości rozpoznać charakter nadżerki.

Cytologia w diagnozowaniu nadżerki szyjki macicy

Inne badanie diagnostyczne wykonywane w kierunku rozpoznania nadżerki, a także zmian nowotworowych szyjki macicy, to badanie cytologiczne, polegające na pobraniu materiału i laboratoryjną ocenę wielkości, budowy i kształtu komórek.

U pacjentek ze stwierdzoną nadżerką prawdziwą niezbędna jest szczegółowa diagnostyka, by rozpoznać przyczynę patologii. Najważniejsze jest wykluczenie stanów przedrakowych i rakowych w szyjce macicy. Najpewniejsze wyniki daje przeprowadzenie badania kolposkopii i cytologii.

Nadżerka szyjki macicy – leczenie

Leczenia nie wymaga nadżerka rzekoma (potwierdzona badaniem kolposkopowym), bezobjawowa, przy jednoczesnym pra­wi­dło­wym wy­niku cy­to­lo­gii szyj­ki ma­ci­cy. Kobiety ze stwierdzoną nadżerką rzekomą zazwyczaj pozostają w obserwacji i zaleca się im badania kontrolne 1-2 razy w roku. Ektopia często cofa się samoistnie (z nabłonka gruczołowego powstaje wtórny nabłonek wielowarstwowy płaski), o ile nie utrudniają tego stany zapalne.

Leki na nadżerkę szyjki macicy  

W przypadku rozległej nadżerki stosuje się obserwację i farmakologiczne leczenie przyczynowe – zazwyczaj za pomocą dopochwowych środków przeciwzapalnych. Czasem konieczne jest usunięcie dużej ektopii.  

>> Leki na suchość pochwy – jak wybrać?

Metody usuwania nadżerki szyjki macicy, koagulacja, zamrażanie

Ektopia powodująca poważne problemy może być usunięta, a odpowiednią metodę dobiera się na podstawie obserwacji zmiany w badaniu kolposkopowym oraz dopasowując ją do wieku pacjentki, jej planów macierzyńskich czy stanu szyjki macicy (np. pęknięcia poporodowe). Leczenie zabiegowe może obejmować:

• chirurgiczne wycięcie zmienionego fragmentu szyjki macicy – częściej stosowane u kobiet dojrzałych bez planów rozrodczych;
• zniszczenie ogniska ektopii bez uszkadzania tkanek pozostających (kriodestrukcja i koagulacja fotonowa) – bezpieczniejsze dla młodych kobiet, które jeszcze będą rodzić.

Usuwanie nadżerki szyjki macicy – środki ostrożności

Wysoce ryzykowne jest zniszczenie ogniska nadżerki bez wcześniejszego badania kolposkopowego – nieostrożne, nieumiejętne usunięcie nieodkrytych zmian przednowotworowych może mieć dla pacjentki bardzo poważne konsekwencje. Usunięcie nadżerki rzekomej, która nie daje niepokojących objawów, również jest ryzykowne – naukowcy są zdania, że ten niepotrzebny zabieg może mieć wpływ na późniejszy rozwój raka szyjki macicy.

Nadżerka szyjki macicy – elektrokoagulacja

Obecnie już nie zaleca się stosowania popularnej lata temu elektrokoagulacji, czyli „wypalanki” z zastosowaniem diatermii chirurgicznej z prądami wysokiej częstotliwości, jako metody z przewagą niekorzystnych skutków ubocznych.

>> Higiena intymna po stosunku