Arytmia serca – objawy. Arytmia komorowa i nadkomorowa

Arytmia nie jest jedną jednostką chorobową. Termin ten oznacza zaburzenie cykliczności pracy serca, które może się przejawiać tym, że uderza ono zbyt szybko, zbyt wolno lub nieregularnie. Innymi słowy, zaburzona może być częstość rytmu lub jego miarowość (regularność).

Nieprawidłowy rytm pracy serca może być objawem chorób układu krążenia (choroby niedokrwiennej serca, choroby zastawek serca, nadciśnienie tętniczego), jak też efektem zaburzeń np. hormonalnych lub elektrolitowych.

Dlatego podstawową kwestią dla pacjenta jest poznanie przyczyn zaburzeń rytmu serca, a jeśli ich charakter wymaga leczenia, wdrożenie odpowiedniej terapii.

Jak powstaje arytmia?

Aby zrozumieć mechanizm powstawania arytmii, należy przypomnieć sobie podstawowe informacje na temat budowy i funkcji, jaką w organizmie pełni serce. Organ ten składa się z dwóch przedsionków i dwóch komór, które kurczą się i rozkurczają w ściśle określonym rytmie. Dzięki tym ruchom krew jest nieustannie pompowana do każdej komórki organizmu, dostarczając jej substancji odżywczych i tlenu.

Serce to rodzaj pompy, która wprawia w ruch krew, a ta systemem naczyń krwionośnych dociera do komórek całego ciała i je odżywia.

Co jednak sprawia, że skurcze i rozkurcze serca są tak miarowe? Serce wyposażone jest w naturalny „rozrusznik”, czyli węzeł zatokowy znajdujący się w prawym przedsionku. To za jego sprawą serce „bije” nawet wówczas, gdy jest wyjęte z klatki piersiowej. Węzeł zatokowy wytwarza impulsy elektryczne, które wprawiają w ruch cały mięsień. Praca serca to szereg skomplikowanych procesów bioelektrycznych, które zachodzą w każdej jednej jego komórce. Zaburzenia rytmu serca pojawiają się wówczas, gdy na jakimś etapie tego skomplikowanego procesu dochodzi do nieprawidłowości. Zawieść może źródło impulsów, czyli węzeł zatokowy, ale problemy mogą też pojawić się na etapie przewodzenia impulsów. I w jednym, i w drugim przypadku dojdzie do arytmii.

Rodzaje arytmii

Istnieje wiele rodzajów arytmii (ze względu na sposób jej powstawania), ale też wiele jej podziałów w medycynie, w zależności od przyjętych kryteriów klasyfikacji. Do najczęstszych postaci zaburzeń rytmu serca zalicza się:

• tachykardię zatokową,
• bradykardię,
• migotanie przedsionków,
• migotanie komór,
• dodatkowe skurcze nadkomorowe i komorowe,
• częstoskurcze: nadkomorowy i komorowy.

Każde z tych zaburzeń to tak naprawdę odrębny stan lub jednostka chorobowa – ma różne przyczyny, rokowania, a także wymaga innego leczenia.

Objawy arytmii

Do najbardziej typowych objawów arytmii zalicza się:

• kołatanie serca, czyli przyspieszone lub nieregularne jego bicie
• tachykardię
• bradykardię
• mocne bicie serca
• uczucie przeskoków w klatce piersiowej
• duszności
• ból w klatce piersiowej
• uczucie gorąca
• osłabienie
• omdlenia

Arytmia komorowa

Arytmia komorowa to jedno z najpowszechniejszych zaburzeń rytmu serca. W klasyfikacji komorowych zaburzeń rytmu serca wyróżnia się m.in. częstoskurcze komorowe, trzepotanie i migotanie komór oraz przyspieszony rytm komorowy. Im pacjent jest starszy, a serce bardziej uszkodzone, tym częściej one występują.

Arytmia komorowa powstaje z pobudzeń generowanych przez mięsień komory serca. By podjąć właściwe leczenie, należy określić pochodzenie komorowych zaburzeń rytmu serca.

Arytmia komorowa – czynniki sercowe

Czynniki wywołujące lub nasilające arytmię komorową możemy podzielić na pochodzenia sercowego lub pozasercowego. Występowaniu tego rodzaju arytmii szczególnie sprzyjają czynniki sercowe, takie jak:

• choroba wieńcowa (głównie przebyty zawał serca),
• kardiomiopatia,
• wrodzony zespół long QT,
• zespół Brugadów,
• wypadanie płatka zastawki mitralnej.

Arytmia komorowa – czynniki pozasercowe

Do czynników pozasercowych zaliczamy schorzenia, takie jak np.:

• zapalenie wielomięśniowe,
• sarkoidoza,
• amyloidoza,
• choroby układu nerwowego,
• zaburzenia hormonalne,
• zaburzenia metaboliczne,
• zaburzenia elektrolitowe.

Ponadto wpływ mają na to stosowane leki lub używki (kawa, palenie tytoniu, alkohol).

Jakie objawy daje arytmia komorowa?

Objawy arytmii komorowej zależą od jej rodzaju. W przypadku łagodnych postaci pacjenci mogą nie odczuwać arytmii albo krótkie epizody nierównego rytmu serca. Uczuciu kołatania serca może towarzyszyć dyskomfort w klatce piersiowej i niepokój. W przypadku złożonych zaburzeń (częstoskurcze komorowe, trzepotanie komór, migotanie komór) występuje duszność, utrata przytomności i nagłe zatrzymanie krążenia.

Arytmia komorowa - jakie badania wykonać?

Aby prawidłowo rozpoznać komorowe zaburzenia rytmu serca i dokładnie zróżnicować rodzaj arytmii komorowej, trzeba wykonać spoczynkowe EKG. Jeśli arytmia występuje okresowo, należy wykonać badanie Holtera (24-godzinna rejestracja EKG). Można również dłużej monitorować pracę serca, np. przez trzy doby lub nawet przez około 2−3 tygodnie. W tym ostatnim przypadku potrzebny jest tzw. Event-Holter, który pacjent nosi i uruchamia rejestrator tylko, gdy pojawiają się symptomy, takie jak:

• kołatanie serca,
• pogorszenie samopoczucia,
• zawroty głowy.

Inwazyjne badanie elektrofizjologiczne wykonuje się w przypadku ustalenia miejsca ogniska arytmii komorowej i podjęcia ewentualnej próby zniszczenia ogniska arytmogennego.

W leczeniu arytmii komorowej mają zastosowanie:

• leki antyarytmiczne,
• przezskórna ablacja prądem o wysokiej częstotliwości,
• implantacja kardiowertera-defibrylatora.

Lekarz decyduje, jakie leczenie podjąć, gdy ustali, na który rodzaj arytmii komorowej cierpi pacjent.

Arytmia nadkomorowa

Migotanie przedsionków oraz trzepotanie przedsionków to jeden z rodzajów arytmii nadkomorowej. Najczęstszymi objawami są m.in. kołatanie serca, duszność, a nawet omdlenia. Najlepsze efekty daje łączenie leczenia farmakologicznego z zabiegami diagnostycznymi. Przyczyną zaburzeń nadkomorowych rytmu serca są impulsy elektryczne wywodzące się z ogniska zlokalizowanego w przedsionkach, węźle zatokowym lub przedsionkowo-komorowym, nazywamy zaburzeniami nadkomorowymi.

Arytmia nadkomorowa − rodzaje

Do nadkomorowych zaburzeń rytmu serca zaliczamy:

• dodatkowe pojedyncze pobudzenia,
• częstoskurcz nadkomorowy,
• zespoły preekscytacji,
• częstoskurcz przedsionkowy,
• migotanie przedsionków,
• trzepotanie przedsionków,
• tachyarytmie zatokowe.

Arytmia nadkomorowa −  objawy

Każda wymieniona powyżej arytmia ma inną przyczynę oraz objawy. Każdą z nich leczy się w inny sposób. Przede wszystkim należy ustalić, które choroby wywołują arytmię nadkomorową, jakie objawy jej towarzyszą, jakie jest rokowanie pacjenta oraz jak go leczyć.

Objawy, które są typowe dla nadkomorowych zaburzeń rytmu serca, to przede wszystkim:

• kołatanie serca,
• zmęczenie,
• duszność,
• zasłabnięcia i omdlenia,
• zawroty głowy,
• uczucie dyskomfortu w klatce piersiowej.

Często nie ma objawów w przypadku dodatkowych pobudzeń nadkomorowych.

Leczenie arytmii nadkomorowej

Przede wszystkim ważny jest szczegółowy wywiad nie tylko w kierunku chorób serca, ale także chorób ogólnych, reumatologicznych, metabolicznych i endokrynologicznych. Zazwyczaj zaczyna się od badań nieinwazyjnych, takich jak: morfologia, EKG, ECHO serca oraz badanie Holtera. Jeżeli jest to konieczne, przeprowadza się badania inwazyjne i skomplikowane, np. badanie elektrofizjologiczne. Nadkomorowe zaburzenia rytmu serca leczy się zazwyczaj farmakologicznie. Gdy nie przynosi ono efektu, można wprowadzić, np. ablację. Te dwie metody leczenia mogą się skutecznie uzupełniać.