Aronia – właściwości zdrowotne i odżywcze

Do Polski aronia trafiła przez Rosję i Skandynawię, pochodzi jednak z Ameryki Północnej. Co ciekawe, już Indianie wierzyli, że małe czarne kuleczki aronii to dar Wielkiego Ducha i że mają dobroczynny wpływ na zdrowie. W Polsce zainteresowanie uprawą pojawiło się dopiero w latach 70-tych XX wieku, za to rozwój plantacji był szybki i dynamiczny, a na rynku zaczęły pojawiać się pierwsze soki aroniowe i inne przetwory. Obecnie Polska jest największym producentem soku z aronii na świecie, interesującym produktem jest też polskie wino aroniowe. Nasze aroniowe wyroby eksportujemy do państw Europy Zachodniej (miłośnikami aronii są zwłaszcza Niemcy, Austriacy i Skandynawowie) oraz do USA.

Prozdrowotne właściwości aronii

W małych, niepozornych, czarnych owocach aronii tkwi wielka moc. Jak ogromna to wartość uświadamia nam fakt, że w jednej tylko aronii kryją się właściwości trzech najpopularniejszych prozdrowotnych produktów świata:

• antocyjany zawarte w czerwonym winie (skuteczne m.in. przeciw zawałom serca),
• kwas chlorogenowy z brazylijskiej kawy (obniża ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2),
• katechiny z zielonej herbaty (chroniące przed nowotworami i starzeniem).

Wszystkie one znajdują się także w owocach aronii - ten niepozorny owoc jako jedyny na świecie zawiera wszystkie te cenne składniki. Inna wyjątkowa cecha aronii to nieakumulowanie przez owoce takich pierwiastków jak ołów, kadm, arsen czy cyna. Oznacza to, że nawet jeżeli plantacje położone są przy ruchliwych arteriach komunikacyjnych, w owocach stwierdza się mniejszą zawartość szkodliwych substancji niż przewidują normy polskie i EU. Ponadto aronia nie wymaga zazwyczaj oprysków przeciw chorobom i szkodnikom, owoce nie zawierają więc pestycydów.

Aronia - źródło witamin i polifenoli

Aronia zawiera dużo witaminy P, czyli bioflawonoidów - substancji fitochemicznych występujących w roślinach, a konkretnie flawonoidów - rutyny i kwercetyny, a także katechiny, antocyjany i leukocyjany.

Witamina P to silne wsparcie dla witaminy C – poprawia jej działanie i wchłanianie, wspólnie działają też przeciwobrzękowo i antyoksydacyjnie oraz zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych.

Aronia zawiera także witaminy A, B1, B2, B3, B9 (kwas foliowy), C, K i E, cenne makro- i mikroelementy, m.in. wapń, cynk, żelazo, miedź, molibden, mangan jod i bor.

Duże znaczenie dla zdrowia mają również zawarte w aronii polifenole (związki z grupy fenoli wykazujące silne działanie przeciwutleniające i zmniejszające szansę wystąpienia chorób układu krwionośnego i raka), wymienione powyżej antocyjany (owoce aronii wykazują najsilniejsze działanie przeciwutleniające pośród wszystkich owoców i warzyw), katechiny (przeciwutleniacze istotne np. w profilaktyce nowotworów), kwasy i inne.

Zastosowanie aronii

• w profilaktyce przeciwmiażdżycowej - z powodu bardzo wysokiej (najwyższej pośród wszystkich owoców i warzyw) zawartości antyoksydantów, aronia powinna stać się stałym składnikiem diety osób zagrożonych zawałem i udarem.
• w profilaktyce nowotworowej - liczne eksperymenty i badania wykazały, że u myszy dostających polifenole rozwinęło się mniej nowotworów oraz zaobserwowano mniej przerzutów (pomimo kancerogennej diety). Zestaw związków obecnych w aronii działa odtruwająco i redukuje niektóre toksyny, a z innymi tworzy nierozpuszczalne kompleksy usuwając je z organizmu.
• dla polepszenia wzroku - antocyjany występujące w owocach aronii poprawiają mikrokrążenie, zmniejszając kruchość naczyń włosowatych, co przekłada się m.in. na lepsze widzenie nocne i ostrość widzenia. Bioflawonoidy przyczyniają się do opóźnienia postępowania chorób oczu: jaskry, zaćmy oraz degeneracji plamki żółtej na siatkówce (AMD).
• ochrona przed promieniowaniem UV - udowodniono, że przyjmowanie preparatów z katechinami (obecnymi w aronii i zielonej herbacie) aż dwukrotnie zwiększa dawkę promieniowania powodującą poparzenia słoneczne, dlatego przed latem lub wyjazdem wakacyjnym zalecane jest regularne picie soku z aronii.
• na kłopoty z trawieniem - podobnie jak zawierająca katechiny zielona herbata, aronia również zwiększa aktywność enzymów biorących udział w trawieniu, pozytywnie wpływa na metabolizm wątroby i procesy przemiany materii.
• w profilaktyce i leczeniu żylaków odbytu - dzięki zmniejszającym kruchość naczyń krwionośnych antocyjanom, picie soku z aronii pomaga w walce z hemoroidami.
• dla poprawy kondycji włosów, skóry i paznokci - antyoksydanty nie tylko poprawiają ich stan, ale również działają przeciwzmarszczkowo i opóźniają procesy starzenia.
• w profilaktyce i leczeniu przeziębień - duża zawartość witaminy C i wpływającej na jej aktywność witaminy P sprawia, że aronia świetnie sprawdza się w okresach osłabionej odporności i pomaga szybciej zwalczyć infekcje.
• dla diabetyków - sok z aronii polecany jest osobom chorującym na cukrzycę oraz kobietom z cukrzycą ciążową, gdyż spowalnia absorpcję glukozy, nie dopuszczając do gwałtownych skoków jej stężenia we krwi.

Co można zrobić z aronii?

Niewielu śmiałków spożywa surowe owoce aronii, gdyż są wyjątkowo cierpkie i nieprzyjemne w smaku. Specjaliści twierdzą, że im bardziej suche lato, tym więcej garbników (tanin) w sobie gromadzą i stają się przez to mało soczyste i kwaśne. Doskonale nadają się jednak na przetwory (soki, dżemy, galaretki), do suszenia bądź kandyzowania.

 Aronię często dodaje się do soków z innych owoców, gdyż świetnie wzmacniają smak i nadaje płynowi intensywną, czerwoną barwę (nawet stukrotnie rozcieńczony sok z aronii pozostaje różowy!).

Podobnie jak żurawina, aronia doskonale nadaje się jako konfitura do mięs. Przed przystąpieniem do robienia słodkich przetworów, aronię warto na jakiś czas zamrozić (najlepiej na 24-48 godzin), by owoce straciły swoją goryczkę. Aronia coraz częściej wykorzystywana jest również do robienia nalewek, a nawet wina.

Przepisy na sok, dżem i nalewkę z aronii

• Sok z aronii

Składniki: ok. 2 kg owoców aronii i 300 g cukru

Przygotowanie: Do dużego garnka wsypać opłukaną i oczyszczoną z szypułek aronię. Wlać półtorej szklanki zimnej wody i zagotować, cały czas mieszając. Następnie zmniejszyć ogień i gotować przez ok. pół godziny, często mieszając. Po tym czasie w garnku będzie dużo cennego soku, który należy przelać przez sitko do czystego garnka, dodać cukier (ilość zależy od upodobań, ale zbyt mało cukru poskutkuje mocno cierpkim sokiem) i mieszając jeszcze raz zagotować. Gorący syrop wlać do czystych butelek lub słoików, od razu zakręcić i odstawić.

Sok można pić sam lub rozcieńczony wodą, można go też dodawać do herbaty.

Skórki owoców aronii pozostałe w pierwszym garnku można zmiksować z jabłkami i gruszkami i przygotować z nich dżem.

• Lecznicza nalewka z aronii

Składniki: 1,5 kg owoców aronii, 0,5 kg cukru, laska wanilii, kawałek imbiru, 1 litr wódki 40 proc., 0,25 l spirytusu 96 proc.

Przygotowanie: Umyte owoce osączyć i usunąć z nich ogonki i szypułki. Wsypać je do garnka, dodać cukier, wanilię i imbir, zalać alkoholem. Odstawić na 3-4 tygodnie w ciepłe, ciemne miejsce, po tym czasie przefiltrować i rozlać do butelek. Zakorkowane powinny odstać w chłodzie ok. pół roku.

W innych wariantach można dodawać również miód, kardamon, cynamon czy skórkę pomarańczową, niepowtarzalnego koloru i smaku nalewki zyskują dzięki liściom wiśni. Można również przygotować nalewki bezalkoholowe.

• Dżem z aronii

Składniki: 1 kg owoców aronii, 50 dag cukru, pół szklanki wody (lub soku z aronii)

Umyte i przebrane owoce przełożyć do garnka, zasypać cukrem i podgrzewać kilkanaście minut na małym ogniu. Dolać pół szklanki wody (lub soku z aronii) i gotować aż dżem zyska odpowiednią konsystencję. Masę przełożyć do wyparzonych słoiczków, napełniając je do krawędzi otworu. Słoiki dokładnie zakręcić i odwrócić do góry dnem do wystygnięcia.