Osobowość borderline - objawy, przyczyny i leczenie zaburzenia

Borderline – co to znaczy?

Termin borderline (BPD, czyli borderline personality disorder) znany jest od połowy XX wieku, a wprowadził go Robert Knight. W ten sposób określił osoby, u których objawy można było zakwalifikować między zaburzeniami schizofrenicznymi a neurotycznymi.

Co ciekawe, mimo że u pacjentów z objawami zaburzeń borderline  stan emocjonalny wciąż się zmienia, jednocześnie pozostaje stabilny. Na określenie tej sytuacji używa się pojęcia „stabilnej niestablilności”.

Inne często używane określenie na „borderline” to „osobowość z pogranicza” lub „osobowość chwiejna emocjonalnie typu pogranicznego”.

Borderline nie jest chorobą, lecz zaburzeniem. Pierwsze objawy często zaczynają się u pacjentów już w dzieciństwie, ale rozpoznanie zwykle następuje dopiero u młodych dorosłych.

Wśród znanych osób z BPD warto wymienić chociażby księżnę Dianę czy Marylin Monroe. Charakterystyczne jest, że osobowość borderline roztacza wokół siebie pewien czar, potrafi oczarować i urzec innych.

Czytaj też: Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Objawy i leczenie nerwicy natręctw

Czym charakteryzuje się osobowość borderline?

Osoba z zaburzeniami borderline charakteryzuje się następującymi cechami:

• niestabilność emocjonalna
• zaburzony obraz samego siebie
• strach przed odrzuceniem
• zaburzony obraz własnych celów i preferencji, w tym seksualnych
• silne poczucie wewnętrznej pustki
• skłonność do wchodzenia w niestabilne, intensywne związki, prowadzące do kryzysów emocjonalnych
• skłonność do myśli samobójczych
• próby samouszkodzeń
• podejmowanie zachowań ryzykownych
• używanie kłamstw
• nagłe wybuchy gniewu

Przyczyny borderline

Nie jest jasne, co jest główną przyczyną wystąpienia osobowości borderline, choć specjaliści wskazują na następujące czynniki:

• nierównowagę chemiczną w mózgu
• ogromne stresy
• traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa (śmierć rodzica, porzucenie)
• czynniki genetyczne
• błędy wychowawcze rodziców (nadmierny krytycyzm, niewłaściwa komunikacja z dzieckiem, dyskredytowanie jego zachowań, w wyniku czego młody człowiek, przestaje ufać swoim emocjom)
• nieprawidłowości natury biologicznej

Sprawdź: Witaminy i minerały

Objawy borderline

• drażliwość
• zachowania nieadekwatne do danej sytuacji
• niestabilność emocjonalna
• podejmowanie zachowań ryzykownych
• tendencje autodestrukcyjne
• wyobrażenia paranoidalne
• uczucie wewnętrznej pustki
• problemy z kontrolowaniem gniewu
• nagłe wybuchy złości
• urojenia
• zadawanie sobie bólu fizycznego, aby ukoić ból duszy
• myśli prześladowcze
• myśli samobójcze
• zaburzenia jedzenia (anoreksja, bulimia)
• problemy z koncentracją
• zaburzenia depresyjne

Sprawdź: Leki poprawiające nastrój, wyciągi ziołowe

Borderline a związki

Osoby z osobowością borderline mają problem ze zbudowaniem trwałej relacji. Z jednej strony towarzyszy im poczucie wewnętrznej pustki, dlatego próbują za wszelką cenę nawiązać nowe znajomości, nawet na chwilę.

Często podejmują ryzykowne kontakty seksualne. Gdy uda im się nawiązać bliską relację, ich związki przebiegają burzliwie. Normą są awantury, bójki – powodem kłótni mogą stać się nawet błahostki. Dzieje się tak, ponieważ z jednej strony pacjenci mają silną potrzebę kontaktów społecznych, z drugiej strony je negują. Ten dualizm powoduje, że ich zachowania mogą być destrukcyjne dla partnerki lub partnera, ale zwykle nie stanowią niebezpieczeństwa. Zbudowania relacji nie ułatwia ciągłe poczucie lęku i winy, przygnębienia i niższości. Związki osób z osobowością borderline są intensywne, często prowadzą do kryzysów emocjonalnych powiązanych z groźbami samobójczymi lub samouszkodzeniami.

Czasem pojawia się pytanie, czy pacjent z borderline potrafi kochać. Potrafi i to z wielką intensywnością. Dąży do osiągnięcia jedności z partnerem, a jednocześnie boi się, że ta druga osoba ich przytłoczy.

Z powodu dysregulacji emocji i braku umiejętności kontrolowania się, osoby z tym zaburzeniem łatwo dopuszczają się zdrady. Często wchodzą w relacje z osobami o podobnych zaburzeniach.

Diagnoza borderline

Aby zdiagnozować zaburzenia osobowości typu borderline, konieczny jest cykl wizyt u psychiatry lub psychologa. Wydanie diagnozy jest możliwe dopiero po przeprowadzeniu wnikliwej obserwacji pacjenta i wywiadu oraz odpowiednich testów np. Wywiadu Diagnostycznego dla Pacjentów Pogranicznych stworzonego przez Johna Gundersona oraz Skali Osobowości Pogranicznej Perry'ego.

Najlepsze efekty terapii przynosi równoczesne wdrożenie postępowania farmakologicznego i psychoterapii. Stosowanie samych leków to zdecydowanie za mało. Choć oczywiście właściwie dobrane preparaty pomagają wyhamować impulsywne zachowania oraz ustabilizować nastrój, co znacząco poprawia samopoczucie pacjenta i daje możliwość podjęcia pracy psychoterapeutycznej. Najczęściej stosuje się tzw. „stabilizatory nastroju” i małe dawki leków przeciwpsychotycznych. Nie jest wskazane używanie leków uspokajających.

Rezultaty leczenia są uzależnione od klinicznej postaci zaburzeń, trwałości oraz okresu, w jakim objawy występują. Im wcześniej rozpoczęty proces leczenia, tym większe szanse na zmianę jeszcze nie tak bardzo utrwalonych schematów. Ważnym elementem terapii jest motywacja pacjenta do zmiany. Często mimo trudnych doświadczeń, pacjenci powielają  mechanizmy swojego zachowania.

Źródła:

„Psychiatria”, Piotr Gałecki, Agata Szulc, Edra Urban& Partner, Wrocław 2018, wyd. 1.