Lipohipertrofia – skórne powikłanie insulinoterapii

Lipohipertrofia to najczęściej występujące powikłanie skórne insulinoterapii, szacuje się, że może dotyczyć nawet 50 proc. diabetyków insulinozależnych. Rzadko się o nim mówi, skupiając się raczej na typowych powikłaniach leczenia insuliną, czyli na przyroście masy ciała i hipoglikemii. Z tego powodu nie wszyscy pacjenci zdają sobie sprawę z ryzyka podawania insuliny w te same obszary skóry. Bo lipohipertrofia nie tyle powodowana jest samą insuliną, co nieprawidłowym jej wstrzykiwaniem, czyli brakiem rotacji miejsc wkłucia.

Czytaj więcej: Jak prawidłowo podawać insulinę penem

Ryzyko przerostu tkanki

Nie ma jednej teorii na temat tego, dlaczego dochodzi do przerostu tkanki tłuszczowej w miejscu wstrzykiwania insuliny. Powodem może być sama insulina, która jest hormonem anabolicznym, czyli powodującym wzrost tkanek. Zanim insulina wchłonie się z miejsca wkłucia do krwiobiegu, może pobudzać podskórną tkankę tłuszczową do wzrostu. Drugi z ewentualnych powodów to mechaniczne uszkodzenia skóry igłą, szczególnie jeśli pacjent nie stosuje się do zaleceń i wielokrotnie wykonuje zastrzyk tą samą igłą. Teoria anabolicznego działania insuliny wdaje się jednak bardziej prawdopodobna, ponieważ podawanie podskórne innych leków nie powoduje takiego powikłania.

Czytaj także: Sposoby podawania insuliny

Na ryzyko lipohipertrofii narażeni są głównie pacjenci z cukrzycą typu 1., z długim stażem choroby i mający prawidłową masę ciała. Zmiany najczęściej są widoczne w okolicy brzucha, ponieważ jest to najwygodniejsza, a przez to ulubiona strefa do podawania insuliny. Lipohipertrofia początkowo nie jest widoczna, ale zmiany – charakterystyczne zgrubienia, „grudki” podskórne można wyczuć, dotykając miejsc, w które podawana jest insulina. Jeśli te pierwsze sygnały nieprawidłowości zostaną zlekceważone, dojdzie do dalszego, widocznego gołym okiem i nieestetycznego przerostu tkanki tłuszczowej. Ważne jest to, by pacjenci stosujący intensywną insulinoterapię (w tym leczenie pompą insulinową) mieli wyrobiony nawyk obserwowania miejsc robienia zastrzyków i  miejsc wkłuwania pompy. Jeśli mają wątpliwości, czy ich skóra nie jest zmieniona, zawsze mogą poprosić diabetologa w czasie wizyty, aby obejrzał miejsca wkłucia.

Lipohipertrofia a glikemie

Podawanie insuliny w zmienioną chorobowo skórę, czyli w zrosty (diabetycy częściej używają tego określenia, zamiast naukowej lipohipertrofii), może spowodować, że insulina z tego miejsca nie wchłonie się. Skutkiem tego powikłania bywają zatem niespodziewane, wysokie hiperglikemie. Zdarza się też tak, że insulina podana w zrosty wchłania się, ale bardzo powoli. W efekcie pojawia się przecukrzenie, na które pacjent szybko reaguje, podając kolejną dawkę, po czym dawki się na siebie nakładają i dochodzi do niedocukrzenia. Dlatego tak ważne jest, by obserwować miejsca, w które podawana jest insulina, oraz by pamiętać o regularnej rotacji tych miejsc. Lipohipertrofia to nie tylko defekt kosmetyczny, ale realne ryzyko dużych i nieprzewidywalnych wahań glikemii.

Leczenie lipohipertrofii

Diabetycy są skazani na wstrzykiwanie insuliny przez całe życia, dlatego też muszą dbać o dobrą kondycję tkanki podskórnej, w którą podają lek. Jeśli lipohipertrofia zostanie zauważona na wczesnym etapie jej powstania (zgrubienia pod skórą wyczuwalne pod palcami), wówczas wyłączenie tego obszaru skóry z podawania insuliny na jakiś czas powinno doprowadzić do cofnięcia się tych zmian. Niekiedy zaleca się pacjentom mającym skłonność do przerostu podskórnej tkanki tłuszczowej stosowanie insuliny analogowej zamiast ludzkiej. Preparaty szybko działające wchłaniają się szybciej niż insulina ludzka krótko działająca, przez co mają mniej czasu na anaboliczne oddziaływanie na miejsce wkłucia.

Obszary, w które podajemy insulinę, warto regularnie masować, wystarczy do tego prosty masażer do stosowania w domu albo szorstka rękawica do używania pod prysznicem. W skrajnych przypadkach, kiedy zmiany skórne są bardzo zaawansowane, lekarz może zlecić zabieg liposukcji (odsysanie tkanki tłuszczowej) lub resekcji chirurgicznej (wycięcie nadmiaru tkanki).

Pamiętaj:

• Rotuj miejsca podawania insuliny. Do dyspozycji masz: brzuch, górną część pośladków, uda, ramiona a także okolicę pod łopatkami, jeśli masz kogoś do pomocy przy robieniu zastrzyków.
• Regularnie oglądaj i dotykaj miejsca wkłucia, sprawdzaj, czy pod skórą nie pojawiają się zgrubienia.
• Jeśli odczuwasz ból podczas iniekcji, może to oznaczać, że insulina została podana w miejsce zrostu. W takiej sytuacji koniecznie skontroluj glikemię po 1–2 godzinach od iniekcji.
• Igły do penów, tak jak każde inne igły, są jednorazowego użytku. Nie stosuj wielokrotnie tej samej igły.
• Na wizycie lekarskiej poproś diabetologa, by obejrzał miejsca, w które podajesz insulinę.