Kalcytonina (CT) jest hormonem wytwarzanym przez komórki tarczycy. Jego działanie w organizmie ludzkim polega przede wszystkim na regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej. Sygnałem alarmowym jest podwyższenie poziomu kalcytoniny, ponieważ może ono wskazywać na choroby tarczycy i przytarczyc. Niedobór tego hormonu obserwuje się znacznie rzadziej.
Hormon kalcytonina (CT) – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie
Co to jest kalcytonina?
Kalcytonina (CT) to hormon polipeptydowy (zbudowany z 32 aminokwasów) produkowany przez komórki C (okołopęcherzykowe) tarczycy. Jego synteza uzależniona jest od stężenia wapnia w surowicy. Im jest ono wyższe, tym wyższy poziom kalcytoniny. Ponadto synteza tego polipeptydu zależy również od gastryny, cholecystokininy i glukagonu. Hormon ten odpowiedzialny jest głównie za regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej, a ściślej mówiąc – za wchłanianie substancji mineralnych, co prowadzi do hamowania resorpcji tkanki kostnej. Działanie kalcytoniny jest zatem antagonistyczne w stosunku do parathormonu.
Kalcytonina występuje nie tylko w tarczycy, ale także w trzustce, płucach, przewodzie pokarmowym, nadnerczach, przysadce mózgowej, a nawet gonadach męskich i żeńskich.
Oznaczenie poziomu kalcytoniny jest ważnym narzędziem diagnostycznym pomocnym w wykrywaniu niektórych chorób przytarczyc i tarczycy. Co więcej, hormon stanowi ważny marker nowotworowy (głównie w kierunku złośliwych komórek tarczycy). Jest to szczególnie ważne u osób, u których w rodzinie diagnozowano już raka rdzeniastego tego gruczołu.
Wysokie stężenie kalcytoniny obserwuje się u niemowląt – nie jest to jednak związane ze stanem patologicznym. Wraz z wiekiem bowiem jej poziom stopniowo spada, aby przez resztę życia osiągnąć fazę plateau. Co ciekawe, u osób otyłych stężenie hormonu CT jest wyższe niż u tych z prawidłową wartością BMI.
Inne funkcje kalcytoniny to m.in. regulowanie wydzielania soku żołądkowego, działanie antyhistaminowe, a także przeciwzapalne.
>> Choroby tarczycy – nadczynność i niedoczynność, przyczyny i objawy
Kalcytonina (CT) – kiedy należy wykonać badanie?
Badanie na określenie stężenia kalcytoniny nie jest standardowo wykonywane w ramach profilaktyki chorób. Lekarz decyduje się na skierowanie pacjenta na to oznaczenie, jedynie gdy na podstawie wywiadu podmiotowego, innych wyników, a także ogólnego stanu zdrowia podejrzewa u niego przewlekły stan chorobowy tarczycy lub przytarczyc.
Wskazaniem do wykonania oznaczenia poziomu kalcytoniny jest podejrzenie:
- raka rdzeniastego tarczycy,
- nadczynności tarczycy,
- przerostu komórek C tarczycy,
- zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej,
- zespołu paraneoplastycznego – objawy pojawiają się niezależnie od lokalizacji nowotworu.
Określenie poziomu kalcytoniny jest przydatne również w monitorowaniu leczenia niektórych nowotworów, a także po operacji usunięcia raka tarczycy. W przypadku guzów stężenie hormonu jest skorelowane bezpośrednio z jego masą. Im jest on większy, tym większa jest masa patologicznej zmiany.
>> Niedoczynność tarczycy – badania diagnostyczne, zasady leczenia
Objawy mogące wskazywać na zaburzenie wydzielania kalcytoniny to:
- obrzęk pojawiający się z przodu szyi,
- wyczuwalne guzki w okolicy tarczycy,
- problemy z połykaniem podczas spożywania posiłków i picia,
- zaburzenia oddychania,
- uczucie drapania w gardle/chrypka,
- przewlekły kaszel,
- zmiana barwy głosu.
Kalcytonina (CT) – jak się przygotować do badania jej poziomu?
Materiałem biologicznym, z którego dokonuje się pomiaru wartości kalcytoniny, jest krew żylna. Badanie zatem w niczym nie różni się od standardowej morfologii. W związku z tym przygotowanie będzie w tym przypadku identyczne.
Do punktu pobrań najlepiej zgłosić się w godzinach porannych, będąc na czczo (8-12 godzin po ostatnim posiłku). Aby nie uzyskać zafałszowanego wyniku, zaleca się dodatkowo nie pić alkoholu, nie palić papierosów ani nie uprawiać żadnych sportów na ok. 2 doby przed pobraniem krwi.
W uzasadnionych przypadkach konieczne jest wykonanie podwójnego oznaczenia. W tej sytuacji pierwsze pobranie jest standardowe, natomiast drugie poprzedzone podaniem pacjentowi czynnika stymulującego. Najczęściej jest to pentagastryna lub glukonian wapnia.
Osoby, które monitorują poziom kalcytoniny w trakcie leczenia farmakologicznego lub po operacji usunięcia raka tarczycy, powinny pamiętać o jednej, nadrzędnej zasadzie. Wszystkie oznaczenia należy wykonać w tym samym laboratorium, przy wykorzystaniu identycznej metody. Każda placówka może mieć bowiem różne zakresy referencyjne, co utrudnia diagnostykę.
>> TSH – co to jest tyreotropina, kiedy wykonać badanie i jaki jest związek TSH z tarczycą?
Kalcytonina (CT) – jak przebiega badanie?
Krew pobierana jest z żyły łokciowej w pozycji siedzącej lub leżącej. Materiał biologiczny umieszcza się w probówce z antykoagulantem EDTA, co zapobiega krzepnięciu krwi. Próbka oddawana jest do laboratorium, gdzie podlega dalszej analizie. Wynik, w większości przypadków, uzyskuje się na drugi dzień roboczy.
Kalcytonina (CT) – interpretacja wyniku
Wartości referencyjne kalcytoniny w surowicy uzależnione są od wieku i płci. Sam zakres jest dość szeroki i może się różnić w zależności od laboratorium, które dokonuje oznaczenia.
>> Nadczynność tarczycy – przebieg choroby, główne przyczyny
U osób dorosłych prawidłowy wynik mieści się w granicach 8,3– 22 pmol/L, co odpowiada 30–80 pg/mL
Wyższe stężenie kalcytoniny występuje fizjologicznie u osób z nadwagą i otyłością, a także u kobiet w ciąży i okresie laktacji. Z kolej nieco niższe wartości często pojawiają się u kobiet po okresie menopauzy.
Wysoki poziom kalcytoniny (CT)
Podwyższony poziom kalcytoniny może świadczyć o:
- rdzeniastym raku tarczycy (aby jednak potwierdzić tę diagnozę, konieczne jest wykonanie USG gruczołu i biopsji),
- przeroście komórek C tarczycy, czyli hiperplazji,
- przedawkowaniu witaminy D,
- nadczynności przytarczyc,
- niewydolności nerek,
- niektórych rodzajach raka piersi lub płuc,
- zespole Zollingera-Ellisona,
- czerniaku,
- chorobach szpiku kostnego.
Niski poziom kalcytoniny (CT)
Niski poziom kalcytoniny nie jest sygnałem alarmowym dla organizmu. Diagnozuje się go bardzo rzadko i w większości przypadków niesie za sobą bardzo niskie ryzyko chorób tarczycy. Niemniej jednak stan ten warto skonsultować z endokrynologiem.
Kalcytonina (CT) – co po badaniu?
Ze względu na fakt, że pobranie krwi jest bezpieczne i na ogół bardzo dobrze tolerowane, po zakończonym badaniu można wrócić do uprzednio wykonywanych czynności.
Kalcytonina (CT) – możliwe powikłania po badaniu
Jedyne możliwe powikłania po pobraniu krwi związane są z wkłuciem igły w żyłę łokciową. W miejscu tym może dojść do pojawienia się niewielkiego obrzęku, siniaka lub tkliwości. Dolegliwości jednak powinny ustąpić w ciągu 24 godzin.
Niektóre osoby wykazują dużą tendencję do omdlenia w trakcie pobierania krwi. O takich skłonnościach należy poinformować pielęgniarkę, która dla dobra pacjenta wykona badanie w pozycji leżącej.
Kalcytonina (CT) – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?
Oznaczenie poziomu kalcytoniny można wykonać u kobiet w ciąży. Wynik należy jednak odnieść do norm dla danej grupy badanej.
Kalcytonina (CT) badanie – czy można wykonać u dzieci?
Badanie można bezpiecznie wykonać u dzieci.
Kalcytonina (CT) – cena
Badanie poziomu kalcytoniny jest w całości refundowane z Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), pod warunkiem posiadania skierowania. Osoby, które nie mają ubezpieczenia zdrowotnego lub chcą wykonać oznaczenie prywatnie, powinny liczyć się z kosztem oscylującym w granicach 40 złotych.
Zobacz, gdzie wykonasz badanie w Świecie Zdrowia:
