Hormon wzrostu, czyli somatotropina, jest syntetyzowany w przysadce mózgowej, a jego głównym zadaniem jest pobudzanie wzrostu kości i produkcji różnego rodzaju białek. Ten hormon wydzielany jest w sposób pulsacyjny, a jego stężenie we krwi zmienia się wraz z wiekiem. Oznaczenie somatotropiny pozwala zdiagnozować wiele chorób, u podłoża których leży zaburzenie jej wydzielania, w tym niskorosłość, akromegalię, a nawet choroby tarczycy.
Poziom hormonu wzrostu (somatotropina, GH) – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie
Co to jest hormon wzrostu (somatotropina, GH)?
Hormon wzrostu, inaczej określany jako somatotropina (GH), zalicza się do białkowych (czyli polipeptydowych) związków o złożonym działaniu. Zbudowany jest z 191 reszt aminokwasowych wytwarzanych przez przedni płat przysadki, co podlega regulacji ze strony somatoliberyny i somatostatyny. Wydzielanie hormonu wzrostu ma charakter pulsacyjny, a jego stężenie we krwi uzależnione jest od wieku, płci, a nawet pory dnia. Co ciekawe, produkcja somatotropiny jest najintensywniejsza nocą, podczas snu.
Somatotropina jest odpowiedzialna za:
- wzrost tkanek i chrząstek nasadowych kości długich,
- metabolizm węglowodanów,
- syntezę białek,
- produkcję kwasów nukleinowych,
- lipolizę.
Należy jednak mieć na uwadze fakt, że hormone ten zwiększa stężenie wolnych kwasów tłuszczowych we krwi, co niekoniecznie jest korzystne dla zdrowia. Długotrwała synteza dużych ilości hormonu wzrostu przyczynia się również do nadmiernego wydzielania insuliny przez trzustkę.
Badania na oznaczenie poziomu somatotropiny najczęściej wykonuje się przy podejrzeniu dysfunkcji lub uszkodzenia przysadki mózgowej. Może to powodować zarówno nadmiar, jak i niedobór hormonu wzrostu, a to z kolei pociąga za sobą ryzyko rozwoju gigantyzmu lub niskorosłości.
>> Zespół Cushinga - jak się objawia, na czym polega leczenie
Hormon wzrostu (somatotropina, GH) – kiedy należy wykonać badanie?
Oznaczenia hormonu wzrostu zazwyczaj nie wykonuje się profilaktycznie. Najczęściej badanie jest zalecane przez lekarzy w określonych, uzasadnionych przypadkach. Wskazań tych jednak nie ma wiele. Zalicza się do nich podejrzenia zaburzeń wzrostu:
- akromegalii,
- gigantyzmu,
- niskorosłości.
Określenie poziomu somatotropiny jest konieczne w diagnostyce guzów przysadki mózgowej. Badanie jest także pomocne w monitorowaniu skuteczności leczenia farmakologicznego u pacjentów z zaburzeniami wzrostu.
Hormon wzrostu (somatotropina, GH) – jak się przygotować do badania jej poziomu?
Do badania oznaczenia poziomu hormonu wzrostu należy przygotować się tak samo jak do zwykłej, rutynowo wykonywanej morfologii. Na pobranie krwi należy zgłosić się w godzinach porannych, będąc na czczo (8–12 godzin po ostatnim posiłku). Warto również pamiętać, że na ok. 2 doby przed badaniem należy powstrzymać się od picia alkoholu, palenia papierosów i intensywnych ćwiczeń fizycznych. Wszystko to bowiem może wpływać na rzetelność uzyskanego wyniku.
Na ok. godzinę przed pobraniem krwi warto napić się wody mineralnej. Nawadnia to żyły od środka, co ułatwia nie tylko wkłucie, ale także sam wypływ krwi do probówki.
>> IGF-1 – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie
Hormon wzrostu (somatotropina, GH) – jak przebiega badanie?
Pobranie krwi wykonuje się z żyły łokciowej – pacjent powinien znajdować się w pozycji siedzącej lub leżącej. Materiał biologiczny przechowywany jest w specjalnej probówce z cytrynianem, co zapobiega krzepnięciu. Próbka przekazywana jest do laboratorium, gdzie podlega szczegółowej analizie. Wynik uzyskuje się na ogół na drugi dzień roboczy – aby był rzetelny, konieczne jest kilkukrotne powtórzenie badania. Jest to związane z faktem, że najbardziej miarodajny pomiar można uzyskać wyłącznie w trakcie nocnego odpoczynku. W niektórych przypadkach możliwe jest oznaczenie poziomu hormonu w testach dynamicznych, czyli po użyciu określonych czynników, które zwiększają lub zmniejszają wydzielanie GH. Zalicza się do nich m.in. wysiłek fizyczny, klonidynę, insulinę, estrogeny, propanolol (czynniki pobudzające), a także doustne obciążenie glukozą (czynnik hamujący).
Hormon wzrostu (somatotropina, GH) – interpretacja wyniku
Dokładne wartości mieszczące się w zakresie normy uzależnione są od laboratorium, w którym wykonywany jest pomiar. Analizy i dokładnej interpretacji powinien dokonać lekarz. Bierze on pod uwagę wiele czynników, w tym nie tylko wiek i płeć, ale także historię chorobową.
Normy przedstawiają się następująo:
- osoby dorosłe: 1–12 µg/l,
- dzieci, w tym noworodki: 10–30 µg/l.
>> Kortyzol, czyli hormon stresu – badanie poziomu, norma, jak obniżyć kortyzol
Wysoki poziom hormonu wzrostu (somatotropiny, GH)
Podwyższony poziom hormonu wzrostu może świadczyć o:
- gigantyzmie u dzieci – w jego przebiegu obserwuje się nadmierny przyrost kości i tkanek. W takich przypadkach wzrost dziecka jest znacznie większy niż jego rówieśników. Chorobie może towarzyszyć opóźnione dojrzewanie płciowe, a także nadciśnienie krwi,
- akromegalii u dorosłych – powoduje rozrost tkanek miękkich, co uzewnętrznia się pod postacią powiększonych stóp, dłoni, języka, nos i narządów wewnętrznych. Schorzeniu może towarzyszyć szereg innych dolegliwości, w tym cukrzyca z insulinoopornością, pogrubienie skóry, nadmierna potliwość, przerost stawów, a także bujne owłosienie.
Niski poziom hormonu wzrostu (somatotropiny, GH)
Obniżony poziom hormonu wzrostu może świadczyć o:
- wadach wrodzonych u dzieci, w tym np. zespole Pradera-Williego, wodogłowiu, rozszczepienie podniebienia,
- wadach nabytych u dzieci, w tym przede wszystkim guzach okolicy przysadkowo-podwzgórzowej, a także stanach zapalnych,
- niskorosłości – dzieci z tą chorobą mają także tendencję do osteoporozy, otyłości, zaburzenia funkcji poznawczych, upośledzenia pracy serca, a także innych upośledzeń metabolizmu,
- zaburzeniach rytmu serca u osób dorosłych,
- upośledzenie procesu mineralizacji kości u dorosłych.
Hormon wzrostu (somatotropina, GH) – co po badaniu?
Badanie pobrania krwi w celu oznaczenia stężenia hormonu wzrostu jest całkowicie bezpieczny. Dlatego też po jego zakończeniu można bez obaw wrócić do uprzednio wykonywanych czynności.
Hormon wzrostu (somatotropina, GH) – możliwe powikłania po badaniu
Pobieranie krwi z żyły łokciowej jest bardzo dobrze tolerowane przez organizm. Niemniej jednak może dojść do niewielkich powikłań, co związane jest z faktem wkłucia igły w żyłę łokciową – drobne siniaki, obrzęk i tkliwość. Powinny one ustąpić w ciągu 24 godzin.
Hormon wzrostu (somatotropina, GH) – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?
Badanie na oznaczenie poziomu hormonu wzrostu we krwi można wykonywać u kobiet w ciąży.
Hormon wzrostu (somatotropina, GH) – czy można wykonać u dzieci?
Badanie na oznaczenie hormonu wzrostu standardowo wykonuje się u dzieci. Interpretacja nie jest jednak łatwa, ponieważ wartości referencyjne należy odnieść do określonej grupy wiekowej i płci. W związku z tym rzetelna i miarodajna diagnostyka musi być potwierdzona przez lekarza. Bardzo często istnieje konieczność wykonania kilku prób.
Hormon wzrostu (somatotropina, GH) – cena
Jeżeli skierowanie na badanie hormonu wzrostu wystawiane jest przez lekarza, koszt ponosi Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Osoby, które nie mają ubezpieczenia zdrowotnego lub chcą wykonać badanie na własny koszt, muszą zapłacić za nie ok. 30 złotych.
Zobacz, gdzie wykonasz badanie w Świecie Zdrowia:
