Oznaczenie hemoglobiny glikowanej (HbA1C) – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Co to jest hemoglobina glikowana?

Hemoglobina glikowana to związek, który powstaje w wyniku połączenia się cząsteczki glukozy z hemoglobiną. W badaniach laboratoryjnych oznacza się ją skrótem HbA1C. Sama hemoglobina jest białkiem, które pełni w organizmie wiele funkcji, w tym przede wszystkim transportuje tlen do żywych komórek, pozwala pozbyć się dwutlenku węgla i rozprowadza składniki odżywcze po całym ciele.

Wysoki poziom hemoglobiny glikowanej najczęściej obserwuje się u osób chorych na cukrzycę. W przypadku hiperglikemii glukoza wnika przez błonę czerwonych krwinek (erytrocytów). Proces ten nazywa się glikacją. W wyniku tego mechanizmu cząsteczki cukru transportowane są po całym organizmie. Ze względu na fakt, że pojedyncza czerwona krwinka żyje ok. 120 dni, to wskaźnik hemoglobiny glikowanej informuje o średniej wartości glukozy właśnie w tym okresie.

Na poziom hemoglobiny glikowanej wpływ ma kilka czynników. Do najważniejszych zalicza się styl życia, w tym głównie sposób odżywiania się. Badania naukowe wykazały, że duże znaczenie mogą mieć także niektóre choroby, w tym poważne zaburzenia lipidowe, niedokrwistości lub hemoglobinopatie.

>> Cukrzyca – objawy, przyczyny, dieta, badania. Jak rozpoznać i leczyć cukrzycę?

Hemoglobina gliko>wana (HbA1C) – kiedy należy wykonać badanie?

Pomiar hemoglobiny glikowanej w większości przypadków wykonywany jest z zalecenia lekarza – oznaczenie to wykonuje się w przypadku podwyższonego poziomu glukozy we krwi.

Wskazaniami do wykonania pomiaru hemoglobiny glikowanej są:

• podwyższony poziom glukozy we krwi na czczo lub po obciążeniu doustnym (OGGT),
• ocena stanu przedcukrzycowego,
• ocena leczenia cukrzycy insulinozależnej,
• monitorowanie pacjentów z cukrzycą typu 2,
• zespół metaboliczny,
• ocena ryzyka pojawienia się powikłań hiperglikemii, w tym przede wszystkim nefropatii i retinopatii.

Oznaczenie poziomu hemoglobiny glikowanej u diabetyków (oba typu cukrzycy) wykonuje się standardowo co kwartał (4 razy w roku). W przypadku kontrolowania leczenia cukrzycy typu 2 pomiaru należy dokonywać co pół roku.

Typowymi objawami hiperglikemii są:

• wielomocz,
• idiopatyczny spadek masy ciała,
• uczucie chronicznego zmęczenia,
• senność,
• wzmożone pragnienie,
• nawracające infekcje układu moczowego,
• długotrwałe gojenie się ran.

>> Produkty dla diabetyków

Hemoglobina glikowana (HbA1C) – jak się przygotować do badania jej poziomu?

W celu oznaczenia hemoglobiny glikowanej (HbA1C) pobiera się krew z żyły łokciowej. Do badania należy przygotować się tak samo, jak do rutynowo wykonywanej morfologii. Od odpowiedniego przygotowania zależy miarodajność uzyskanego wyniku. Do punktu pobrań trzeba zgłosić się w godzinach porannych, będąc na czczo (minimum 8 godzin po ostatnim posiłku).

Na ok. 2 doby przed planowanym pobraniem nie zaleca się pić alkoholu, palić papierosów, a także uprawiać intensywnego wysiłku fizycznego.

Hemoglobina glikowana (HbA1C) – jak przebiega badanie?

Krew pobierana jest z żyły łokciowej w pozycji siedzącej lub leżącej. Materiał biologiczny umieszcza się w probówce powlekanej substancją antykoagulacyjną, co zapobiega krzepnięciu krwi. Próbka oddawana jest następnie do laboratorium, gdzie podlega szczegółowej analizie. Hemoglobinę glikowaną oznacza się w surowicy krwi. Wynik najczęściej uzyskać można na drugi dzień roboczy.

>> Leczenie, przyczyny i objawy cukrzycy: czym się różni cukrzyca typu 1. od typu 2.?

Hemoglobina glikowana (HbA1C) – interpretacja wyniku

Norma poziomu hemoglobiny glikowanej uzależniona jest od wieku i płci. Na jej ostateczną wartość składają się również przewlekle przyjmowane leki, a także choroby współistniejące. Jednostka, w której podawana jest HbA1C, to mmol/mol lub %.

Zakresy referencyjne mogą różnić się w zależności od laboratorium, w którym dokonuje się pomiaru. Istnieją jednak normy określone przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, na których podstawie lekarz dokonuje diagnostyki:

• pacjenci z cukrzycą – do 7%, co odpowiada 53 mmol/mol,
• dzieci i młodzież z cukrzycą typu 1 i typu 2 – do 6,5%, co odpowiada 48 mmol/mol,
• kobiety z cukrzycą przedciążową – do 6,5%, co odpowiada 48 mmol/mol,
• kobiety w II i III trymestrze ciąży – do 6%, co odpowiada 42 mmol/mol,
• seniorzy z cukrzycą – do 8%, co odpowiada 64 mmol/mol.

Warto pamiętać, że na poziom hemoglobiny glikowanej wpływ może mieć wiele czynników, w tym rodzaj i ilość przyjmowanych przewlekle leków, niewydolność nerek, uzależnienie od alkoholu, a nawet okres karmienia piersią. O wszystkich tych czynnikach należy poinformować lekarza.

>> Poziom cukru we krwi - jakie są normy glukozy dla dzieci, dorosłych, kobiet w ciąży

Wysoki poziom hemoglobiny glikowanej

Podwyższony poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1C) może świadczyć o:

• konieczności wyrównania cukrzycy,
• przewlekłej hiperglikemii,
• niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza.

W każdym z powyższych przypadków konieczna jest konsultacja z lekarzem. Obniżenie poziomu glukozy we krwi (a zatem wyrównanie gospodarki węglowodanowej) na ogół łączy farmakoterapię i wprowadzenie drobnych modyfikacji stylu życia, w tym np. spożywanie posiłków o niskim indeksie glikemicznym, zwiększenie ilości wypijanej dziennie wody, a także aktywności fizycznej.

Osoby, które leczą się przewlekle na cukrzycę, w przypadku wysokiego poziomu HbA1C powinny udać się na konsultację diabetologiczną. Jednym ze wskazań może być wykonanie gastroparezy cukrzycowej.

Zarówno wyrównanie gospodarki węglowodanowej, jak i modyfikacja leczenia mają kluczowe znaczenie dla zdrowia. Powikłania po niekontrolowanej cukrzycy mogą być niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia diabetyka. Redukcja poziomu HbA1C znacznie zmniejsza ryzyko udarów mózgu, amputacji kończyn, polineuropatii, retinopatii i nefropatii cukrzycowej.

Niski poziom hemoglobiny glikowanej

Obniżony poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1C) może świadczyć o:

• współwystępowaniu niedokrwistości hemolitycznej,
• przewlekłym przyjmowaniu niektórych leków, w tym statyn, aspiryny, a także substancji czynnych obniżających ciśnienie tętnicze krwi,
• przewlekłej utracie krwi.

Hemoglobina glikowana (HbA1C) – co po badaniu?

Po pobraniu krwi w celu oznaczeniu poziomu hemoglobiny glikowanej można bezpiecznie wrócić do uprzednio wykonywanych czynności.

Hemoglobina glikowana (HbA1C) – możliwe powikłania po badaniu

Pobieranie krwi jest zabiegiem dobrze tolerowanym przez organizm. Jedyne możliwe powikłania mogą pojawić się na skutek wkłucia igły w żyłę łokciową – opuchnięcie, obrzęk, zasinienie i tkliwość. Niektóre osoby mają tendencję do omdleń i zasłabnięcia podczas morfologii. W takich przypadkach wskazane jest wykonywanie pobrania w pozycji leżącej.

Hemoglobina glikowana (HbA1C) – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży i dzieci?

Oznaczenie poziomu hemoglobiny glikowanej można wykonywać u kobiet w ciąży i dzieci. Wynik należy wówczas odnieść dla zakresu referencyjnego dla danej grupy badanej.

Hemoglobina glikowana (HbA1C) – cena

Określenie wartości hemoglobiny glikowanej (HbA1C) jest w całości refundowane z Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Osoby, które nie posiadają aktualnego ubezpieczenia zdrowotnego lub wykonują oznaczenie prywatnie, muszą liczyć się z kosztem od 45 do 50 złotych.

Zobacz, gdzie wykonasz badanie w Świecie Zdrowia:

>> Hemoglobina glikowana (HbA1C)