Oznaczenie glukozy we krwi – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Na czym polega badanie glukozy we krwi?

Glukoza jest cukrem prostym (monosacharydem) stanowiącym główne paliwo energetyczne komórek żywych. Jej stężenie w organizmie wzrasta po spożyciu posiłku. Wówczas dochodzi do pobudzenia trzustki, która w odpowiedzi zaczyna produkować hormon o nazwie insulina. Pod wpływem insuliny, poziom glukozy zaczyna spadać. Jest to związane z dystrybucją tego cukru do tkanek.

Na stężenie cukru we krwi ma wpływ wiele czynników wewnętrznych, do których zalicza się m.in. kortyzol (hormon stresu), hormon wzrostu, adrenalina, tyroksyna i epinefryna. Stężenie glukozy we krwi uzależnione jest nie tylko od ilości zjadanego monosacharydu z posiłkami, ale także stopnia konwersji tego cukru w procesach:

• glikogenolizy – rozkład glikogenu do glukozy w wątrobie i nerkach,
• glikogenezy – synteza glikogenu z glukozy, w celu magazynowania zapasów węglowodanów,
• glikolizy – rozpadu jednej cząsteczki glukozy do dwóch cząsteczek pirogronianu,
• glukoneogenezy – przekształcania się prekursorów (np. mleczanów, glicerolu) w glukozę.

Badanie glukozy we krwi jest wskazane przede wszystkim w podejrzeniu cukrzycy, a także innych chorób metabolicznych. Nie tylko nadmiar tego monocukru jest szkodliwy dla zdrowia. Hipoglikemia (czyli niedocukrzenie) może powodować poważne konsekwencje zdrowotne, a w skrajnych przypadkach nawet śpiączkę.

Wskazania do wykonania badania glukozy we krwi

Badanie glukozy we krwi jest jednym z najczęstszych badań wykonywanych przez Polaków. Jest to podstawowe oznaczenie stosowane w przypadku diagnostyki cukrzycy i innych zaburzeń przemiany węglowodanów w organizmie.

Wskazaniami do wykonania oznaczenia poziomu glukozy we krwi są:

• rozpoznanie cukrzycy,
• monitorowanie postępów leczenia cukrzycy,
• otyłość,
• hiperlipidemia,
• nadciśnienie tętnicze,
• urodzenie dziecka o masie powyżej 4 kg,
• zaawansowany wiek,
• choroby wątroby,
• akromegalia,
• ciąża,
• nadczynność kory nadnerczy,
• historia cukrzycy w najbliższej rodzinie,
• zespół policystycznych jajników u kobiet,
• leczenie za pomocą steroidów.

>> Nefropatia cukrzycowa - objawy, leczenie, dieta

Przesiewowe badanie glukozy we krwi jest zlecane osobom, które w wywiadzie lekarskim skarżą się na charakterystyczne objawy cukrzycy. Należy jednak podkreślić, że jednorazowo wykonane oznaczenie nie jest ostateczną diagnozą. Badanie należy powtórzyć, a także rozszerzyć je o m.in. test doustnego obciążenia glukozą (OGTT) i oznaczenie tego cukru w moczu.

Typowymi objawami cukrzycy są:

• wzmożone pragnienie,
• częsta mikcja, w tym także nocna,
• zmęczenie i osłabienie organizmu,
• uczucie niepokoju,
• idiopatyczna utrata masy ciała,
• problemy z koncentracją,
• uczucie suchości w ustach,
• drażliwość.

Glukoza we krwi – jak się przygotować do badania jej poziomu?

Na pobranie krwi w celu oznaczenia poziomu glukozy należy zgłosić się w godzinach porannych, będąc na czczo (minimum 8 godzin po ostatnim posiłku). Na dobę przed zgłoszeniem się do punktu pobrań zaleca się unikać picia alkoholu, palenia papierosów i intensywnych treningów fizycznych. Wszystko to może zafałszować otrzymany wynik.

Na ok. godzinę przed pobraniem krwi warto napić się szklankę wody, co nawadnia żyły i ułatwia cały zabieg.

>> Cukrzyca typu 1. jako choroba autoimmunologiczna

Jak przebiega badanie?

Próbkę krwi pobiera się z żyły łokciowej w pozycji siedzącej lub leżącej. Materiał biologiczny umieszczony jest w probówce z substancją zapobiegającą krzepnięciu krwi. Następnie próbka oddawana jest do laboratorium w celu wykonania szczegółowej analizy. W większości przypadków wynik otrzymuje się już na drugi dzień.

Glukoza we krwi – interpretacja wyniku

Normy poziomu cukru we krwi uzależnione są od wieku. Zakresy referencyjne mogą nieco różnić się w zależności od laboratorium, które dokonuje analizy.

Noworodki – 50-115 mg/dl

Dzieci – 70-105 mg/dl

Dorośli – 70-99 mg/dl

Cukrzyca diagnozowana jest u osób, u których poziom glukozy na czczo jest równy lub wyższy niż 126 mg/dl. Należy jednak podkreślić, że pojedynczy wynik nie może być wykorzystany do postawienia diagnozy. Musi być on powtarzalny i potwierdzony innymi badaniami m.in. na oznaczenie stężenia glukozy, wydajność pracy trzustki itd.

Inaczej przedstawiają się normy poziomu glukozy we krwi u kobiet w ciąży. Test doustnego obciążenia glukozą wykonuje się między 24. a 28. tygodniem ciąży. Dokonuje się wówczas aż 3 pomiarów – na czczo, po godzinie i dwóch po podaniu 75 gramów glukozy. Prawidłowa wartość glikemii w 60. minucie to >180 mg/dl, a po dwóch >150 mg/dl.

>> Morwa biała – właściwości, jak stosować? Czy morwa obniża cukier?

Wysoki poziom glukozy we krwi

Hiperglikemia, czyli podwyższony poziom glukozy we krwi, nie zawsze oznacza cukrzycę czy też ciężką chorobę. Przy niepokojąco wysokim wyniku warto poinformować lekarza o przewlekle przyjmowanych lekach, które mogą zaburzać homeostazę gospodarki węglowodanowej np. antykoncepcji hormonalnej, licie, sterydach i preparatach estrogenowych.

Wysoki poziom glukozy we krwi może świadczyć o:

• cukrzycy typu 1 lub typu 2,
• zespole Cushinga,
• zaburzeniach funkcjonowania przysadki mózgowej,
• upośledzeniu aktywności nadnerczy,
• chorobach trzustki,
• przebytym zawale,
• mocznicy,
• infekcji w tkance nerwowej,
• wstrząsie.

Niski poziom glukozy we krwi

Hipoglikemia, czyli obniżony poziom glukozy we krwi, może być zjawiskiem przejściowym i świadczyć o niedożywieniu organizmu. Objawy niedocukrzenia pojawiają się, gdy poziom cukru spadnie poniżej 50 mg/dl.

Obecnie opisuje się trzy postacie hipoglikemii:

• łagodną – jej objawy daje się łatwo kontrolować, a niedobory glukozy można łatwo uzupełniać za pomocą pokarmu np. słodzonego płynu,
• umiarkowaną – jest trudniejsza do kontrolowania przez pacjenta. Czasami musi on wspierać się zastrzykami z glukagonu,
• ciężką – poziom glukozy jest tak niski, że dochodzi do omdleń. W skrajnych przypadkach chory zapaść może w śpiączkę.

Niski poziom glukozy we krwi może świadczyć o:

• niedożywieniu,
• bardzo intensywnym wysiłku fizycznym,
• podaniu zbyt dużej dawki insuliny u osób chorych na cukrzycę,
• niewydolności kory nadnerczy,
• chorobach nerek.

Jakie objawy dawać może hipoglikemia? Najczęściej są to silne uczucie głodu, nudności i wymioty, osłabienie organizmu, zawroty głowy, przyspieszenie akcji serca (tachykardia), uczucie niepokoju, nadmierna potliwość, rozszerzenie źrenic i drżenie mięśniowe.

>> Ból nerek – przyczyny i objawy bólu nerek. Profilaktyka chorób nerek

Glukoza we krwi – co po badaniu?

Pobranie krwi jest bezpieczne i bezinwazyjne, dlatego też zaraz po badaniu można wrócić do wykonania codziennych obowiązków.

Glukoza we krwi – możliwe powikłania po badaniu

Pobranie krwi jest badaniem bardzo dobrze tolerowanym przez pacjentów. Jedyne możliwe powikłania mogą wynikać z faktu wkłucia się w żyłę łokciową – obrzęk, zasinienie i lekka tkliwość. Objawy te na ogół ustępują w ciągu 24 godzin.

Glukoza we krwi – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?

Oznaczenie poziomu glukozy we krwi można wykonywać u kobiet w ciąży. Wynik należy jednak odnieść do zakresu referencyjnego dla tej grupy badanej.

Glukoza we krwi – czy można wykonać u dzieci?

Badanie glukozy we krwi można bezpiecznie wykonywać u dzieci, w tym noworodków i niemowlaków.

Glukoza we krwi – cena

Skierowanie na badania glukozy we krwi można uzyskać od internisty. Wówczas jest ono realizowane w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) – jest zatem bezpłatne. W innych przypadkach koszt oznaczenia oscyluje w granicach 10 złotych.

Zobacz, gdzie wykonasz badanie w Świecie Zdrowia:

>> Oznaczenie glukozy we krwi