Tomografia komputerowa jest jedną z podstawowych metod diagnostycznych zaliczaną do tzw. badań obrazowych. Przebiega z użyciem promieniowania X, czyli promieniowania rentgenowskiego. Znajduje szerokie zastosowanie w diagnostyce wielu różnych chorób i problemów z układem ruchu. Jak przygotować się do tomografii komputerowej i jak przebiega badanie?
Tomografia komputerowa – na czym polega badanie? Wskazania, jak się przygotować
Na czym polega tomografia komputerowa?
Tomografia komputerowa, w skrócie TK lub CT (od angielskich słów computed tomography) to metoda diagnostyczna powstała w wyniku udoskonalenia techniki wykonywania zdjęć rentgenowskich. Wykorzystując technologie komputerowe i urządzenia rentgenowskie, tworzy przekrojowe obrazy ciała.
Z wykonanych przez tomograf zdjęć można znacznie więcej wyczytać niż ze zwykłego prześwietlenia rentgenowskiego. W obrazie TK widoczne są tkanki miękkie, naczynia krwionośne i kości w różnych częściach ciała.
W trakcie badania tomografem komputerowym pacjent leży nieruchomo w maszynie przypominającej tunel, w czasie gdy wnętrze maszyny obraca się i wykonuje serię zdjęć rentgenowskich pod różnymi kątami. Zdjęcia przesyłane są do komputera, gdzie w specjalnym programie łączone są celem stworzenia obrazów ciała. Co więcej, zdjęcia wykonane przez TK można połączyć tak, aby uzyskać trójwymiarowy obraz określonego obszaru ciała.
>> Tomografia komputerowa jamy brzusznej – na czym polega badanie? Wskazania, jak się przygotować
Wskazania do wykonania tomografii komputerowej
W związku z większym narażeniem na promieniowanie X niż w przypadku RTG badanie TK wykonywane jest dopiero wtedy, gdy zarówno rentgen, jak i inne metody diagnostyki typu badania laboratoryjne czy ultrasonografia (USG) nie doprowadziły do postawienia diagnozy. Tomografię komputerową robi się ponadto w stanach nagłych, gdy szybkie rozpoznanie jest konieczne do podjęcia odpowiedniego leczenia. Znajduje zastosowanie zatem choćby przy różnicowaniu udaru krwotocznego z niedokrwiennym mózgu.
Wśród wskazań do wykonania tomografii komputerowej znajdują się takie jak:
- podejrzenie zmian w mózgu (guzy, tętniaki);
- podejrzenie udaru mózgu;
- stany nagłe i zmiany pourazowe każdej okolicy ciała;
- diagnostyka struktur ucha;
- badanie zatok;
- bóle układu ruchu o nieznanej etiologii;
- diagnostyka zmian nowotworowych różnych okolic ciała;
- ocena skuteczności leczenia nowotworowego;
- kontrola po operacji chirurgicznej.
Tomografia może zostać wykorzystana do oceny struktur głowy, ramion, kręgosłupa, jamy brzusznej, klatki piersiowej, serca i układu kostnego. Widać zatem, że wskazania do przeprowadzenia TK są bardzo liczne, a badanie to ma ogromną wartość diagnostyczną.
>> Rezonans magnetyczny głowy – na czym polega badanie? Wskazania, jak się przygotować
Przeciwwskazania do wykonania tomografii komputerowej
Tomografia komputerowa nie u każdego może zostać przeprowadzona. Istotnymi przeciwwskazaniami do wykonania badania są:
- ciąża;
- upośledzenie funkcji nerek;
- nadczynność tarczycy;
- udokumentowana nadwrażliwość na środek cieniujący (tzw. kontrast);
- powikłania po poprzednim podaniu środka kontrastowego.
W przypadku nadwrażliwości na kontrast i przy jednoczesnej konieczności wykonania TK z jego zastosowaniem można zrobić badanie z użyciem innego jodowego środka cieniującego, po wcześniejszym przygotowaniu pacjenta.
Co ważne, nie ma przeciwwskazań bezwzględnych do wykonania tomografii komputerowej. Kwalifikacją pacjenta do badania oraz rozważeniem wskazań i przeciwwskazań zajmuje się lekarz zlecający badanie.
Tomografia komputerowa – jak się przygotować?
O tym, jak się przygotować do badania w konkretnym przypadku, pacjent zostaje poinformowany przy rejestracji. Najczęściej otrzymuje kartkę z wytycznymi. Przygotowanie w zależności od rodzaju badania może wyglądać nieco inaczej. Część badań można wykonać nawet bez specjalnego przygotowania (np. niektóre badania głowy i kręgosłupa). Przygotowanie nie jest ponadto konieczne w stanach nagłych.
W określonych przypadkach lekarz zleca badanie TK z podaniem środka cieniującego. Wtedy pacjent musi pozostać na czczo na ok. 4–6 godzin przed badaniem. Już 2 dni wcześniej powinien zacząć szczególnie dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, gdyż odwodnienie zwiększa ryzyko uszkodzenia nerek.
>> Kamica nerkowa – przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie
Podczas badania jamy brzusznej i miednicy często konieczne jest zakontrastowanie jelit specjalnym roztworem środka cieniującego albo wypełnienie dużą ilością wody. W takim przypadku pacjent powinien na ok. 2 godziny przed tomografią zacząć pić wodę – docelowo musi wypić od 0,5 do 1,5 l płynu. Wirtualna kolonoskopia wymaga natomiast starannego oczyszczenia jelita grubego.
Jak przebiega badanie tomografii komputerowej?
Na badanie TK trzeba przyjść odpowiednio wcześniej. Jeśli planowane jest wypełnienie jelit płynem, to pojenie będzie trwało ok. 2 godzin przed badaniem, natomiast na podanie kontrastu trzeba zgłosić się ok. 30 minut wcześniej.
Przed badaniem pacjent podpisuje świadomą zgodę na jego wykonanie. We właściwej części badania pacjent kładzie się na ruchomym stole. Ogromną rolę odgrywa stała komunikacja między pacjentem a technikiem. Podczas badania przez cały czas jego trwania należy pozostać w bezruchu.
Czas, jaki trzeba przeznaczyć na zrobienie badania, może być różny. Wynosi od 30 minut do nawet 3,5 godzin.
Tomografia komputerowa – interpretacja wyniku
Interpretacja wyniku badania tomografii komputerowej należy do lekarza. Dlatego po jego odebraniu należy udać się do specjalisty na konsultację po wcześniejszym umówieniu.
Tomografia komputerowa – co po badaniu?
Po badaniu tomografii komputerowej bez dożylnego podania środka cieniującego pacjent może od razu wrócić do domu. W przypadku badania z dożylnym podaniem kontrastu pacjent musi jeszcze przez ok. 30 minut pozostać w punkcie diagnostycznym i dopiero po tym czasie jest usuwany wenflon. Wynik TK najczęściej jest do odebrania w ciągu kilku dni.
Tomografia komputerowa – czy można wykonać u kobiety w ciąży?
Ciąża jest przeciwwskazaniem do wykonania tomografii komputerowej. Badania nie powinno się robić zwłaszcza w pierwszym trymestrze. Wykorzystywane podczas diagnostyki promieniowanie jonizujące może bowiem niekorzystnie wpływać na rozwój płodu. W drugim i trzecim trymestrze ciąży, w niektórych nagłych przypadkach zagrożenia życia i zdrowia dopuszcza się możliwość zrobienia tomografii komputerowej po wcześniejszej konsultacji z lekarzem prowadzącym ciążę.
Tomografia komputerowa – czy można wykonać u dzieci?
Badanie tomografem komputerowym, jeśli tylko istnieje taka konieczność, może zostać przeprowadzone u dzieci. Istotną rolę odgrywa wtedy prawidłowa kwalifikacja dziecka do badania i dokładne przeanalizowanie wszystkich „za” i „przeciw”.
Tomografia komputerowa – cena
Robienie tomografii komputerowej w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (dotyczy osób ubezpieczonych) jest bezpłatne. Chcąc wykonać badanie prywatne, koszt TK może być różny w zależności od badanego obszaru i wynieść od 200 do nawet 1500 zł.
