Kinaza kreatynowa to enzym, który występuje pod innymi nazwami – fosfokinaza kreatynowa lub kinaza fosfokreatynowa. Jego rola polega na modulowaniu wielu procesów przemiany energii w wielu tkankach żywego organizmu, w tym głównie w sercu, mózgu i mięśniach szkieletowych. Badanie oznaczenia kinazy kreatynowej dokonuje się przede wszystkim w przypadku uszkodzenia mięśnia szkieletowego i sercowego.
Enzym kinaza kreatynowa (CPK) – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie
Co to jest kinaza kreatynowa (CPK)?
Kinaza kreatynowa zaliczana jest do ważnych enzymów o budowie białkowej, który w warunkach fizjologicznych zapewnia dystrybucję energii do najważniejszych organów wewnętrznych, w tym serca, mózgu i mięśni szkieletowych. W zdrowych komórkach kinaza kreatynowa jest szczelnie zamknięta, natomiast w przypadku ich uszkodzenia ma tendencję do przedostawania się do krwi.
U człowieka występują 3 podtypy kinazy kreatynowej:
- w mózgu – CK-BB,
- mięśniach szkieletowych – CK-MM,
- mięśniu sercowym – CK-MB – stanowi ponad 95% całej puli kinazy kreatynowej.
Zbyt wysoki poziom kinazy kreatynowej w surowicy krwi świadczy o stanie zapalnym lub uszkodzeniu narządu o wysokich wymaganiach energetycznych. Wynik taki obserwuje się również u osób po intensywnym treningu fizycznym. Badanie na oznaczenie tego białka jest przydatne w diagnostyce zawału serca.
>>
Kinaza kreatynowa (CPK) – kiedy należy wykonać badanie?
Lekarz może zlecić badanie poziomu kinazy kreatynowej w przypadku, gdy podejrzewa nadmierny rozpad komórek. Jest to standard w diagnostyce wielu chorób kardiologicznych i niektórych dolegliwości układu mięśniowego.
Wskazaniami do wykonania oznaczenia kinazy kreatynowej jest podejrzenie:
- dystrofii mięśniowej,
- zatrucia tlenkiem węgla,
- zatrucia strychniną,
- zawału mięśnia sercowego,
- hipertermii,
- krwawienia podpajęczynówkowe,
- urazów mięśniowych.
Kontrolowanie poziomu kinazy kreatynowej jest pomocne także w monitorowaniu leczenia niektórych chorób, szczególnie jeśli do terapii wykorzystano neuroleptyki, leki immunosupresyjne i neuroleptyki.
Wartość stężenia kinazy kreatynowej jest istotna także dla sportowców, zarówno amatorów, jak i zawodowo uprawiających daną dyscyplinę. Wzrost CPK bardzo często koreluje z odczuwaniem długotrwałego bólu mięśni, co nierzadko świadczy o poważnym uszkodzeniu mechanicznym mięśni szkieletowych. Wykrycie mikrourazów na wczesnym etapie rozwoju pozwoli na lepsze planowanie treningów.
>> Zwichnięcie stawu - objawy i leczenie. Kto jest narażony na zwichnięcia stawów?
Kinaza kreatynowa (CPK) – jak się przygotować do badania jej poziomu?
Materiałem biologicznym, który służy do oznaczenia kinazy kreatynowej, jest krew żylna. Jej pobieranie niczym nie różni się od powszechnie wykonywanej morfologii. W związku z tym do punktu pobrań należy zgłosić się na czczo (8–12 godzin po ostatnim posiłku). W przypadku określenia poziomu kinazy kreatynowej bardzo istotne jest, aby na ok. 2 doby przed badaniem nie wykonywać żadnych intensywnych treningów fizycznych. Może to wpłynąć na uzyskanie fałszywego wyniku.
Aby ułatwić pielęgniarce pobranie krwi, na ok. godzinę przed badaniem warto napić się wody mineralnej. Nie zaburza to wyników badań, a doskonale “nawilża” żyły od środka.
Kinaza kreatynowa (CPK) – jak przebiega badanie?
Pobieranie krwi z żyły łokciowej pacjenta przeprowadza się w pozycji siedzącej lub leżącej. Materiał biologiczny umieszcza się w probówce ze środkiem antykoagulacyjnym, co zapobiega tworzeniu się zakrzepów. Gotowa próbka transportowana jest do laboratorium, w którym dokonuje się analizy. Wynik na ogół gotowy jest na drugi dzień roboczy.
>> Zawał serca – działaj szybko, gdy zaatakuje
Kinaza kreatynowa (CPK) – interpretacja wyniku
Zakresy referencyjne dla kinazy kreatynowej różnią się w zależności od wieku, płci i stanu zdrowia pacjenta. Każde laboratorium może mieć własne normy, dlatego wynik należy przedstawić lekarzowi, który dokona poprawnej interpretacji. Jednostką, w której podawana jest wartość kinazy kreatynowej, jest U/l (jednostka enzymatyczna/litr).
Normy u kobiet przedstawiają się następująco:
- noworodki <134 U/l,
- niemowlęta do 6. miesiąca życia <146 U/l,
- niemowlęta od 6. do 12 miesiąca życia <138 U/l,
- dzieci od 1. do 3. roku życia <134 U/l,
- dzieci od 3. do 6. roku życia <148 U/l,
- dzieci od 6. do 9. roku życia <145 U/l,
- dzieci od 9. do 12. roku życia <137 U/l,
- młodzież od 12. do 15. roku życia <143 U/l,
- młodzież od 15. do 18. roku życia <144 U/l,
- dorośli <170 U/l.
Normy u mężczyzn to:
- noworodki <183 U/l,
- niemowlęta do 6. miesiąca życia <129 U/l,
- niemowlęta od 6. do 12 miesiąca życia <143 U/l,
- dzieci od 1. do 3. roku życia <163 U/l,
- dzieci od 3. do 6. roku życia <158 U/l,
- dzieci od 6. do 9. roku życia <177 U/l,
- dzieci od 9. do 12. roku życia <217 U/l,
- młodzież od 12. do 15. roku życia <251 U/l,
- młodzież od 15. do 18. roku życia <238 U/l,
- dorośli <190 U/l.
Wysoki poziom kinazy kreatynowej (CPK)
Zbyt wysokie stężenie CPK powinno być niezwłocznie skonsultowane z lekarzem. W celu ustalenia diagnozy konieczne będzie wykonanie bardziej pogłębionych badań.
Podwyższony poziom kinazy kreatynowej może świadczyć o:
- przebytym zawale serca,
- dystrofii mięśniowej Duchenne’a,
- stwardnieniu zanikowym bocznym,
- urazach mięśni,
- zapaleniu mięśnia sercowego,
- niedoczynności tarczycy (podtyp subkliniczny),
- chorobach nowotworowych,
- zatruciach, np. tlenkiem węgla (tzw. czadem) lub strychniną (obecną w m.in. trutkach na szczury),
- krwawieniu podpajęczynówkowym,
- zaburzeniach elektrolitowych.
Stężenie kinazy kreatynowej może być lekko podwyższone u kobiet w ciąży, co nie stanowi sygnału alarmowego dla zdrowia jej i dziecka. Wynik jednak należy powtórzyć zgodnie z zaleceniem lekarza.
Wysoki poziom CPK obserwuje się także u osób, które długotrwale przyjmowały niektóre leki, w tym głównie statyny, leki przeciwdepresyjne, beta-adrenolityki i substancje o działaniu immunosupresyjnym.
Niski poziom kinazy kreatynowej (CPK)
Zbyt niskie stężenie kinazy kreatynowej stwierdza się niezwykle rzadko i ma niewielkie znaczenie w diagnostyce klinicznej. Taki wynik może towarzyszyć chorobie alkoholowej wątroby i pojawić się w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów.
Kinaza kreatynowa (CPK) – co po badaniu?
Pobranie próbki krwi jest całkowicie bezpieczne, dlatego po badaniu można bez obaw wrócić do codziennego funkcjonowania.
Kinaza kreatynowa (CPK) – możliwe powikłania po badaniu
Pobranie krwi jest zabiegiem bardzo dobrze tolerowanym przez większość osób. Jedyne możliwe powikłania wynikają z faktu wprowadzenia igły w żyłę łokciową. W miejscu wkłucia może pojawić się niewielki obrzęk, zasinienie i tkliwość. Dolegliwości te na ogół ustępują po 24 godzinach od badania.
Kinaza kreatynowa (CPK) – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?
Badanie na poziom kinazy kreatynowej można wykonać u kobiet w ciąży. Należy jednak pamiętać o tym, aby wynik odnieść do zakresów referencyjnych dla danej grupy badanej.
Kinaza kreatynowa (CPK) badanie – czy można wykonać u dzieci?
Oznaczenie kinazy kreatynowej wykonuje się u dzieci. Wynik stężenia należy porównać do norm dla danej płci i wieku.
Kinaza kreatynowa – cena
Badanie oznaczenia stężenia kinazy kreatynowej jest wykonywane bezpłatnie w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) pod warunkiem posiadania skierowania od lekarza. Osoby, które nie mają ubezpieczenia zdrowotnego lub decydują się na wykonanie badania prywatnie, muszą liczyć się z kosztem oscylującym w granicy 20 złotych.
