Oznaczenie hematokrytu (HCT) – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Co to jest hematokryt (HCT)?

Hematokryt (HCT) to wskaźnik, który wlicza się w podstawową morfologię krwi. Określa procentowy udział erytrocytów, czyli czerwonych krwinek w krwi pełnej. Dzięki niemu można ocenić, jaki jest stosunek tych komórek do innych elementów morfotycznych, tj. płytek krwi (trombocytów) czy też białych krwinek (leukocytów).

Wynik hematokrytu wyrażony jest w procentach. Jest on uzależniony od kilku czynników: ilości wszystkich erytrocytów, objętości osocza, a także wielkości i średnicy pojedynczej czerwonej krwinki.

Erytrocyty odpowiedzialne są przede wszystkim za przenoszenie cząsteczek tlenu z płuc do żywych komórek i dwutlenku węgla z płuc na zewnątrz organizmu. Co ciekawe, komórki te pozbawione są jądra komórkowego. Czerwone krwinki mają lekko spłaszczony, dyskowaty kształt, a ich produkcja ma miejsce w szpiku kostnym.

Sprawdzenie wartości hematokrytu wchodzi w skład podstawowego pakietu badań profilaktycznych. Jakiekolwiek odchylenia od normy mogą wskazywać na poważne problemy ze zdrowiem np. niedokrwistość lub nadkrwistość, choroby kardiologiczne, schorzenia nerek i płuc, a także odwodnienie. Jednym fizjologicznym stanem, w którym obserwuje się obniżony poziom hematokrytu jest ciąża.

Hematokryt (HCT) – kiedy należy wykonać badanie?

Morfologię podstawową wykonuje się rutynowo u każdego pacjenta, bez względu na wiek i płeć. Nie ma zatem jednoznacznych wskazań do wykonania oznaczenia hematokrytu. Jego wynik jest punktem wyjścia do dalszej diagnostyki. W związku z tym sam spadek lub wzrost wartości HCT nie sygnalizuje konkretnej choroby bądź problemu zdrowotnego.

Badania morfologii powinno wykonywać się minimum raz w roku w celach profilaktyki. Niemniej jednak lekarze zalecają wykonanie oznaczenia hematokrytu i innych parametrów krwi, gdy zgłaszający się do gabinetów pacjenci narzekają na chroniczne osłabienie, częste infekcje, a także problemy ze snem.

Wskazaniem do wykonania oznaczenia hematokrytu są także:

• obfite miesiączki,
• kołatanie serca,
• wypadanie włosów,
• bladość powłok skórnych,
• uderzenia gorąca,
• problemy z krzepnięciem krwi.

>> Kalendarz badań w ciąży – jakie badania i kiedy trzeba wykonać?

Hematokryt (HCT) – jak się przygotować?

Morfologia jest rutynowym badaniem, do którego należy się odpowiednio przygotować. Do punktu pobrań należy zgłosić się na czczo (od 8 do 12 godzin po ostatnim posiłku). Ponadto zaleca się, aby na 2 doby przed pobraniem krwi nie pić alkoholu, nie palić papierosów i nie uprawiać intensywnych ćwiczeń fizycznych.

Na ok. godzinę przed badaniem można napić się zwykłej wody, co poprawia nawilżenie żył od środka, a tym samym ułatwia wkłucie.

Kobiety nie powinny wykonywać morfologii w czasie miesiączki, ponieważ może to zaburzyć wynik badania.

>> Diagnostyka atopowego zapalenia skóry (AZS): badania laboratoryjne

Jak przebiega badanie?

Krew do badań pobiera się z żyły łokciowej w pozycji siedzącej lub leżącej. Materiał biologiczny umieszczany jest w probówce z cytrynianem, co zapobiega koagulacji krwi. Następnie próbka wysyłana jest do laboratorium, gdzie podlega szczegółowej analizie. Wyniki na ogół dostępne są na drugi dzień roboczy.

Hematokryt (HCT) – interpretacja wyniku

Wartości referencyjne hematokrytu uzależnione są od płci i wieku pacjenta. Normy mogą się także różnić w zależności od laboratorium, w którym wykonuje się analizy.

Noworodki – 48-69%

Dzieci od 1. do 12. roku życia – 35-55%

Dziewczynki od 13. do 18. roku życia – 35-45%

Chłopcy od 13. do 18. roku życia – 37-49%

Kobiety – 37-47%

Mężczyźni – 40-50%

U kobiet w ciąży wartość hematokrytu jest fizjologicznie zaniżona o średnio 5-7%.

Zarówno zbyt wysoki, jak i za niski poziom hematokrytu może świadczyć o zaburzeniach zdrowotnych.

>> Diagnostyka anemii (ferrytyna, witamina B12, kwas foliowy, transferyna

Wysoki poziom hematokrytu

Zbyt wysoki poziom hematokrytu, czyli za wysoki udział procentowy czerwonych krwinek w próbce, najczęściej świadczy o zagęszczeniu krwi. Przyczyn takiego stanu może być wiele, dlatego też taki wynik należy jak najszybciej skonsultować z lekarzem, który skieruje pacjenta na bardziej szczegółowe badania.

O podwyższonym stężeniu hematokrytu może świadczyć:

• odwodnienie – spowodowane nie tylko spożywaniem zbyt małej ilości płynów, ale także pojawiające się jako konsekwencja wymiotów i biegunek,
• hipoksja, czyli niedotlenieniu organizmu,
• nowotwór nerek, czemu najczęściej towarzyszy wzrost wydzielania erytropoetyny,
• czerwienica prawdziwa – opisywana jako nowotwór krwi, w przebiegu którego dochodzi do nadmiernej produkcji wielu elementów morfotycznych,
• nikotynizm.

Wysokiego wyniku hematokrytu nie wolno bagatelizować. Duże zagęszczenie krwi jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia pacjenta. Zwiększa się wówczas ryzyko powstania zatorów płucnych i nadciśnienia tętniczego krwi.

Niski poziom hematokrytu

Zbyt niski poziom hematokrytu wskazywać może nie tylko na znaczne obniżenie zawartości procentowej erytrocytów, ale także na zwiększenie objętości osocza. Im mniej czerwonych krwinek, tym gorsze natlenowanie tkanek żywych, co może prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych.

O obniżonym stężeniu hematokrytu może świadczyć:

• choroba nerek,
• anemia różnego rodzaju spowodowanej m.in. niedoborem witaminy B12, żelaza, kwasu foliowego, intensywnymi krwawieniami miesiączkowymi itp.,
• choroba szpiku kostnego,
• stan przewlekłych zakażeń bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych,
• obecność niektórych nowotworów.

Hematokryt (HCT) – co po badaniu?

Po oddaniu krwi do badania na poziom hematokrytu można bez obaw powrócić do wcześniej wykonywanych obowiązków.

Hematokryt (HCT) – możliwe powikłania po badaniu

Morfologia krwi jest badaniem rutynowym i bardzo dobrze tolerowanym przez pacjentów. Jedyne możliwe powikłania związane są z samym wkłuciem w żyłę łokciową. W miejscu wprowadzenia igły może pojawić się drobny obrzęk, zasinienie lub tkliwość przy dotykaniu. Na ogół objawy te ustępują po upływie doby.

Niektóre osoby podczas pobierania krwi mają skłonność do omdleń i zasłabnięcia. O takich tendencjach warto poinformować pielęgniarkę, która wykona pobranie w pozycji leżącej.

Hematokryt (HCT) – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?

Morfologię krwi standardowo wykonuje się u kobiet w ciąży. Dotyczy to każdego trymestru.

Hematokryt (HCT) – czy można wykonać u dzieci?

Badania morfologii krwi rutynowo wykonuje się u dzieci, w tym noworodków i niemowląt.

Hematokryt (HCT) – cena

Badania morfologii są standardowo zlecane przez lekarzy pierwszego kontaktu. W takich przypadkach ich koszt jest w całości refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Osoby bez aktualnego ubezpieczenia zdrowotnego i ci, którzy wykonują morfologię prywatnie, muszą liczyć się z niewielkim kosztem od 8 do 10 złotych.