Kwas acetooctowy – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Co to jest kwas acetooctowy?

Kwas acetooctowy to organiczny związek chemiczny, obecny w organizmie człowieka jako produkt pośredni metabolizmu tłuszczów. Produkowany jest głównie w wątrobie i ulega rozkładowi do acetonu i dwutlenku węgla.

Jaką rolę ogrywa kwas acetooctowy? Omawiany związek jest materiałem energetycznym niezbędnym do prawidłowej pracy szeregu narządów. Ciała ketonowe wspomagają działanie nerek, mięśni i serca. Optymalny poziom kwasu we krwi służy również jako źródło energii w czasie stosowania diet niskokalorycznych.

Kwas acetooctowy w diecie ketogenicznej

Popularność kwasu acetooctowego częściowo zawdzięczana jest diecie ketogenicznej. W niskowęglowodanym jadłospisie następuje niepełne utlenianie kwasów tłuszczowych. Skutkiem tego procesu jest zastąpienie glukozy ciałami ketonowymi. Stan ketozy pozwala na efektywne spalanie tkanki tłuszczowej i zmniejszanie masy ciała.

Czy stan ketozy jest bezpieczny? Wymuszona synteza ciał ketonowych zalecana jest szczególnie osobom cierpiącym na padaczkę i cukrzycę. Dieta ketogeniczna może być również pomocna dla osób pragnących zrzucić wagę. Nie powinna być ona jednak stosowana w przypadku obecnych schorzeń nerek, wątroby i trzustki.

>> Inhibitory SGLT2 mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia kwasicy ketonowej

Kwas acetooctowy – kiedy należy wykonać badanie?

Głównym wskazaniem do wykonania badania kwasu acetooctowego jest podejrzenie kwasicy ketonowej. To schorzenie często współwystępuje z cukrzycą, niedoczynnością tarczycy, stanami gorączkowymi i nadużywaniem alkoholu. Może być ona również skutkiem długotrwałego stosowania diet niskokalorycznych, niskowęglowodanowych i bogatotłuszczowych.

Jakie są objawy kwasicy ketonowej?

• wzmożone pragnienie,
• wielomocz,
• uczucie suchości w jamie ustnej,
• zmęczenie i ogólne osłabienie,
• zwiększona senność.

Do innych symptomów należą nudności, wymioty, bóle brzucha i głowy, a także ból w klatce piersiowej. Charakterystycznym objawem kwasicy ketonowej jest również zapach acetonu z ust, przypominający woń kwaśnych jabłek bądź sfermentowanych owoców.

>> Ostre objawy cukrzycy typu 1.

Badanie poziomu kwasu acetooctowego – jak się przygotować?

Na badanie poziomu kwasu acetooctowego należy przybyć na czczo. Ostatni posiłek powinien być spożyty co najmniej 8 godzin przed planowaną wizytą.

Jak przebiega badanie?

Jaki jest przebieg badania kwasu acetooctowego? W czasie wizyty ma miejsce jednorazowe pobranie krwi z żyły łokciowej. Związek może być zmierzony również na podstawie dostarczonej próbki moczu.

Kwas acetooctowy – interpretacja wyniku

Czas oczekiwania na wynik badania kwasu acetooctowego wynosi 1 dzień. Obecne w organizmie człowieka ciała ketonowe złożone są z następujących związków:

• kwas acetonowy – 20-25%,
• kwas β-hydroksymasłowy – 75-80%,
• aceton – 2%.

W przypadku dorosłych norma ciał ketonowych w surowicy krwi wynosi od 0,03 do 0,22 mmol/l (0,3-2,0 mg/dl). Jakakolwiek obecność kwas acetooctowego i innych ciał ketonowych w moczu uznawana jest za stan patologiczny.

>> Ciała ketonowe w moczu – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Wysoki poziom kwasu acetooctowego

O czym świadczy wysoki poziom kwasu acetooctowego? Zwiększone stężenie tego związku wskazuje na cukrzycę (typ I i II), zatrucie alkoholem i niewydolność nerek. Wykraczające poza normę ilość ciał ketonowych może być również skutkiem źle zbilansowanej diety. W tym przypadku należy zwrócić uwagę na niską podaż kalorii i węglowodanów, a także zawyżona ilość tłuszczy w jadłospisie. Wysoką wartość ciał ketonowych może wywołać biegunka, gorączka i wymioty. Zwiększone stężenie substancji jest również objawem ciąży – szczególnie jej drugiej połowy.

Kwas acetooctowy – postępowanie po badaniu

W przypadku zwiększonego poziomu ciał ketonowych niezbędna jest konsultacja z lekarzem. Celem wizyty jest ustalenie przyczyny tego stanu i opracowanie skutecznego rozwiązania. Remedium na nienormatywną wartość związku może być zwiększenie podaży kalorii i węglowodanów w diecie. W przypadku cukrzycy, niewydolności nerek i innych schorzeń specjalista pomoże w doborze odpowiednich leków.

Kwas acetooctowy – czy można wykonać u kobiet w ciąży?

Badanie kwasu acetooctowego można z powodzeniem wykonywać u kobiet w ciąży. Stosunkowo częstym zjawiskiem jest obecność ciał ketonowych w moczu ciężarnych. Mogą być one skutkiem częstych wymiotów, a nawet zwiększonego wysiłku fizycznego. Ketony w moczu uznawane są jednak za zjawisko patologiczne, wskazujące m.in. na cukrzycę typu 1.

Kwas acetooctowy – czy można wykonać u dzieci?

Poziom kwasu acetooctowego może być badany u dzieci. Zwiększona liczba ciał ketonowych u niemowląt i małych dzieci uznaje się często za normalny wariant, ze względu na ograniczone rezerwy glikogenu. Jest on często skutkiem za małej podaży kalorii, zakażeń przebiegających z gorączką, wymiotami i biegunką.

Po wykryciu ciał ketonowych w moczu zalecane zostaje ponowne wykonanie badania po nawodnieniu i nakarmieniu dziecka. Wskazane jest również oznaczenie glukozy we krwi.

Kwas acetooctowy – przyczyny kwasicy ketonowej

Kwasica ketonowa jest jednym z najczęstszych powodów zwiększonego poziomu kwasu acetooctowego. Jej formalna nazwa to ostry zespół zaburzeń przemiany węglowodanowej, tłuszczowej, białkowej oraz gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej. Bezpośrednią przyczyną kwasicy ketonowej jest nagły, ponadprzeciętny niedobór insuliny. U podłoża schorzenia może leżeć zaprzestanie insulinoterapii bądź stosowanie insuliny w nieodpowiednich dawkach. Szczególną uwagę należy zwrócić na ostre zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze.

Do przyczyn kwasicy ketonowej zaliczane są również:

• ostre choroby sercowo-naczyniowe,
• ostre zapalenie trzustki,
• zaburzenia odżywiania,
• nadużywanie alkoholu,
• stany zwiększonego zapotrzebowania na insulinę.

Skutki uboczne ketozy w diecie ketogenicznej

Pomimo niewątpliwych zalet diety ketogenicznej nie jest ona pozbawiona wad. Do skutków ubocznych ketozy należą zawroty głowy, zaparcia i ospałość. Pojawić się mogą również bóle brzucha, zgaga i zaparcia. Po dłuższym czasie zwiększa się ryzyko problemów z nerkami, wątrobą oraz kardiomiopatii.

Kwas acetooctowy – cena

Kwas acetooctowy, kwas β-hydroksymasłowy i aceton oznaczany jest w trakcie badania ciał ketonowych. Do testu stosowane są tzw. paski ketonowe, dostępne bez recepty w każdej aptece. Jednorazowa cena wynosi około 20 złotych. Osoby ze zdiagnozowaną cukrzycą mogą zakupić paski z 30% refundacją.