FT4, czyli wolna tyroksyna, to hormon produkowany przez gruczoł tarczowy. Jej produkcja uzależniona jest od czynności przedniego płata przysadki. Badanie czynności tarczycy, w tym stężenia FT4, jest wskazane przede wszystkim osobom, u których podejrzewa się schorzenia tego gruczołu (najczęściej nadczynność i niedoczynność).
FT4 (wolna tyroksyna) – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie
Co to jest FT4?
Tarczyca zaliczana jest do jednego z największych organów wydzielania wewnętrznego u człowieka. Produkuje on trzy hormony, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu – kalcytoninę, trójjodotyroninę (FT3) i tyroksynę (FT4). Te dwa ostatnie wydzielane są pod wpływem TSH (hormonu tyreotropowego), za co odpowiada przysadka mózgowa. Wolna frakcja FT4 ma zdolność do wnikania do wszystkich żywych komórek organizmu, stąd też jego wielotorowe działanie.
Warto jednak zaznaczyć, że frakcja związana (z białkami transportowymi) stanowi aż 99% puli tego hormonu i pozostaje nieaktywna. Nie oznacza to jednak, że jest niewykorzystana przez komórki. Frakcja ta przedostaje się do tkanek obwodowych, gdzie ulega przekształceniu w FT3. Co ciekawe, mimo że wolne FT4 stanowi jedynie 1% tyroksyny, to w głównej mierze odpowiada za regulowanie metabolizmu.
Rolą FT4 w organizmie człowieka jest:
- emulgacja lipidów,
- przyswajanie cukrów prostych w przewodzie pokarmowym,
- regulowanie funkcjonowania układu nerwowego,
- modulowanie działaniem układu mięśniowego i kostno-szkieletowego,
- utrzymywanie homeostazy gospodarki wapniowo-fosforanowej,
- wspieranie działanie gruczołów płciowych,
- regulacja laktacji.
Badanie na stężenie FT4 nigdy nie wykonuje się bez sprawdzenia poziomu FT3 i TSH. Pomiędzy hormonami istnieją bowiem zależności, które ułatwiają diagnozę nadczynności lub niedoczynności tarczycy. W niektórych przypadkach konieczne jest dodatkowo wykonanie oznaczenia antygenów anty-TPO i anty-TG.
>> Nadczynność tarczycy – przebieg choroby, główne przyczyny
FT4 – kiedy należy wykonać badanie?
Do gabinetów endokrynologów zgłaszają się przede wszystkim kobiety, które zgłaszają objawy nadczynności i niedoczynności tarczycy. Oznaczenie FT3 i FT4 w połączeniu z poziomem TSH daje pełny obraz tego, w jakim stanie jest ten gruczoł wydzielania wewnętrznego. Jeżeli wyniki nie będą jasne, lekarz może zlecić wykonanie USG tarczycy i antygenów anty-TPO i anty-TG.
Objawami niedoczynności tarczycy są:
- nadmierna ospałość w ciągu dnia,
- uczucie chronicznego zmęczenia,
- zaburzenia lękowe,
- zatwardzenia,
- idiopatyczny wzrost masy ciała,
- nietolerancja zimna,
- problemy z pamięcią i koncentracją,
- zachrypnięty głos,
- blada i sucha skóra,
- wypadanie włosów.
Objawami nadczynności tarczycy są:
- duszność,
- zwiększona potliwość,
- drżenie rąk,
- wytrzeszcz oczu,
- idiopatyczny spadek masy ciała,
- wole na tarczycy,
- szybka męczliwość,
- niska tolerancja na ciepło,
- kołatanie serca,
- nadpobudliwość nerwowa,
- bezsenność,
- zaburzenie cyklu miesiączkowego,
- ciepła i wilgotna skóra.
Wczesne wykrycie chorób tarczycy ma duże znaczenie dla zdrowia kobiet, a zwłaszcza dla płodności. Niedoczynność tego organu może skutkować nie tylko zaburzeniami lub brakiem owulacji, ale także problemami z zajściem i/lub utrzymaniem ciąży.
>> Nadczynność tarczycy – przebieg choroby, główne przyczyny
FT4 – jak się przygotować do badania jej poziomu?
Materiałem biologicznym, który służy do oznaczenia poziomu FT4 jest krew żylna. Do badania należy przygotować się podobnie jak do rutynowo wykonywanej morfologii. Do punktu pobrań najlepiej udać się w godzinach porannych na czczo (od 8 do 12 godzin po ostatnim posiłku). Zaleca się też, aby na 2-3 dni przed pobraniem krwi unikać picia alkoholu, palenia papierosów i intensywnych treningów fizycznych.
Aby nawodnić żyły i tym samym ułatwić pielęgniarce pobranie krwi, na godzinę przed badaniem warto napić się szklanki wody. Na 15 minut przed wejściem do sali zabiegowej należy odpocząć w pozycji siedzącej.
>> Choroba Hashimoto – jakie są jej przyczyny i jak przebiega?
Jak przebiega badanie?
Badanie na oznaczenie stężenia FT4 przebiega tak samo jak zwykła morfologia. Krew pobierana jest z żyły łokciowej w pozycji siedzącej lub leżącej. Następnie próbka trafia do laboratorium, gdzie zostaje poddana szczegółowej analizie. Wynik najczęściej uzyskuje się na drugi dzień roboczy.
FT4 – interpretacja wyniku
Interpretacja wyniku na oznaczenie poziomu FT4 nie należy do łatwych. Przede wszystkim każde laboratorium może mieć własne zakresy referencyjne, a normę należy odnieść do konkretnej grupy wiekowej, a nawet płci.
Noworodek: 11,0-32,0 pmol/l
Niemowlęta: 11,9-25,6 pmol/l
Dzieci od 1. do 6. roku życia: 12,3-22,8 pmol/l
Dzieci od 6. do 12. roku życia: 12,5-21,5 pmol/l
Młodzież między 12. a 18. rokiem życia: 12,6-21,0 pmol/l
Osoby dorosłe: od 10 do 35 pmol/l
Wysoki poziom FT4
Podwyższony poziom FT4 może świadczyć o:
- nadczynności tarczycy spowodowanej chorobą Gravesa-Basedowa,
- wolach guzkowych,
- nadmiarze jodu w organizmie,
- nieprawidłowym leczeniu chorób tarczycy.
Należy pamiętać, że na ostateczny wynik może mieć wpływ wiele czynników, w tym także inne hormony. Podwyższony poziom FT4 obserwuje się fizjologicznie w ciąży, co jest związane z wydzielaniem gonadotropiny kosmówkowej. Wzrost poziomu FT4 może być również związany z podaniem kontrastu radiologicznego.
Niski poziom FT4
Obniżony poziom FT4 może świadczyć o:
- niedoczynności tarczycy spowodowanej chorobą Hashimoto,
- zapaleniu tarczycy,
- stanach po wycięciu gruczołu tarczowego,
- chorobach przysadki mózgowej,
- niedoborach jodu,
- długotrwałym zażywaniu niektórych leków, w tym heparyny, benzodiazepin czy też beta-blokerów.
Przy analizie poziomu FT4 nie wolno zapominać o TSH i FT3. Zależności pomiędzy tymi hormonami są kluczowe, aby uzyskać rzetelną diagnozę. Obniżone poziomy FT3 i FT4, przy jednoczesnym wzroście TSH mogą świadczyć o niedoczynności tarczycy. Z kolei zbyt wysokie stężenie FT3 i FT4, przy jednoczesnym spadku TSH wskazują często na nadczynność tarczycy.
FT4 – co po badaniu?
Po pobraniu krwi można bez obaw wrócić do wykonywania codziennych obowiązków.
FT4 – możliwe powikłania po badaniu
Pobieranie krwi jest bardzo dobrze tolerowane przez większość pacjentów. Jedyne możliwe skutki uboczne mogą być związane z faktem wkłucia w żyłę łokciową – obrzęk, siniaki lub zaczerwienienie. W bardzo rzadkich przypadkach może dojść do uszkodzenia żyły.
Niektóre osoby mają skłonność do omdleń w trakcie pobierania krwi. O tej tendencji warto poinformować pielęgniarkę, która wykona badania w pozycji leżącej.
FT4 – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?
Oznaczenie FT4 można wykonać u kobiet w ciąży. Należy jednak odnieść wynik do zakresu referencyjnego dla tej grupy badanej.
FT4 badanie – czy można wykonać u dzieci?
Badanie na poziom FT4 można bezpiecznie wykonać u dzieci.
FT4 badanie – cena
Jeżeli skierowanie na badania udziela endokrynolog lub lekarz pierwszego kontaktu, są one w pełni refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Osoby, które nie posiadają aktualnego ubezpieczenia zdrowotnego i ci, którzy chcą wykonać badanie prywatnie, muszą liczyć się z koniecznością poniesienia pewnego kosztu. Średnia cena oznaczenia mieści się w zakresie od 20 do 30 złotych.
Zobacz, gdzie wykonasz badanie w Świecie Zdrowia:
