Tarczownica – właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Tarczownica islandzka (z łac. Cetraria islandica) nazywana jest również porostem islandzkim, płucnicą islandzką lub szarym mchem. Jej właściwości prozdrowotne znane i wykorzystywane są na szeroką skalę już od czasów średniowiecznych. Znajduje zastosowanie w lecznictwie naturalnym, przemyśle spożywczym, farmaceutycznym oraz kosmetycznym. Ze względu na wysoką zawartość substancji o szerokiej aktywności biologicznej wykazuje wielokierunkowe pozytywne działanie na organizm. Stosuje się ją m.in. podczas infekcji, stanów zapalnych jamy ustnej oraz przy problemach skórnych.

Tarczownica – jakie ma właściwości?

Surowcem zielarskim stosowanym w lecznictwie i przemyśle farmaceutycznym jest pocięta plecha tarczownicy islandzkiej (z łac. Lichen islandicus). Najczęściej pozyskuje się ją z krajów skandynawskich, Rumunii oraz Kanady. W Polsce roślina ta objęta jest częściową ochroną. Porost islandzki jest bogatym źródłem substancji biologicznie czynnych, takich jak:

• kwasy porostowe (fumarowy, cetnarowy, fizydowy, usnonowy),
• oligosacharydów (β-glukan, celuloza, hemiceluloza),
• minerały (wapń, żelazo, magnez, krzem),
• nienasycone kwasy tłuszczowe (oleinowy, linolowy, linolenowy),
• fosfolipidy,
• sterole roślinne,
• karotenoidy,
• witaminy z grupy B.

Tak różnorodny skład sprawia, że tarczownica islandzka wykazuje wiele właściwości i ma wielokierunkowy wpływ na stan i funkcjonowanie organizmu. Najważniejsze właściwości tego surowca to:

• powlekające (tworzą ochronną warstwę na błonach śluzowych, zapobiegając podrażnieniom i łagodząc stany zapalne),
• przeciwalergiczne,
• wybielające, ograniczające budowę płytki nazębnej,
• przeciwzapalne,
• przeciwpróchnicze,
• przeciwbakteryjne, m.in. w stosunku do bakterii Staphylococcus Aureus, Bacillus Cereus oraz Helicobacter Pylori,
• przeciwwirusowe,
• antyoksydacyjne,
• immunomodulujące, czyli poprawiające funkcjonowanie układu odpornościowego,
• przeciwnowotworowe (wstępne badania pokazują potencjalne możliwości zastosowania tarczownicy w profilaktyce i wspomaganiu leczenia nowotworów trzustki, piersi, prostaty, płuc, jajnika, żołądka oraz jelita grubego).

>> Zioła na przeziębienie i kaszel - które wybrać?

Tarczownica – działanie i wskazania do stosowania

Właściwości tarczownicy islandzkiej wykorzystywane są w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym, kosmetycznym oraz medycynie naturalnej. Już w XVIII wieku wykorzystywano ją w kuchni do wypieku chleba i wyrobu galaretek, a w lecznictwie stosowano ją w przypadku zmian i ran skóry, takich jak: oparzenia, odmrożenia czy liszaje, oraz do przemywania oczu w przypadku wystąpienia podrażnienia, łzawienia lub zaczerwienienia. W XIX wieku zaczęto ją wykorzystywać również jako środek do wspomagania leczenia chorób układu oddechowego, takich jak: gruźlica, astma i krztusiec, oraz problemów trawiennych, m.in.: kamicy żółciowej, zaparć, choroby wrzodowej, niestrawności czy braku apetytu. Aktualnie wskazania do zastosowania tarczownicy islandzkiej i jej preparatów obejmują:

• infekcje górnych dróg oddechowych,
• kaszel,
• stany zapalne i podrażnienia jamy ustnej i gardła,
• nawracające afty,
• nadmiar płytki nazębnej,
• nadmierne wypadanie i przetłuszczanie włosów,
• nadpotliwość,
• zmiany trądzikowe,
• niewielkie zmiany skórne,
• zaburzenia trawienia.

>> Zapalenie gardła – wirusowe czy bakteryjne? Jak rozpoznać typ infekcji gardła?

Preparaty zawierające tarczownicę

Na polskim rynku tarczownica islandzka, jej wyciągi i ekstrakty, wchodzą w skład wielu preparatów o statusie suplementów diety lub wyrobów medycznych. Jednym z zarejestrowanych produktów leczniczych jest płyn doustny zawierający etanolowy wyciąg z tarczownicy – wskazany jest w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych i mokrego kaszlu u dorosłych i młodzieży powyżej 12 roku życia.

Porost islandzki jest obecny również pod postacią tabletek do ssania, syropów, sprejów, a także lizaków i gum dla dzieci. Można go znaleźć też w pastach do zębów, płynach do płukania jamy ustnej oraz preparatach do domowego wybielania zębów.

>> Porost islandzki w produktach

Tarczownica – dawkowanie

Brakuje wystarczających danych dotyczących zalecanego, jednocześnie skutecznego i bezpiecznego dawkowania tarczownicy islandzkiej. Najczęściej poleca się przygotowywanie domowych naparów z suszonego ziela – ok. 1,5 g suszu należy zalać ok. 150 ml wrzącej wody i odstawić do zaparzenia na ok. 10 minut. Tak przygotowany napar można pić 3-4 razy dziennie, przy czym przyjmuje się, że dzienna dawka wykorzystanego surowca nie powinna przekraczać 4-6 g. W przypadku przyjmowania jakichkolwiek preparatów farmaceutycznych należy bezwzględnie przestrzegać zaleceń producenta dotyczących dawkowania i czasu trwania kuracji.

>> Kaszel suchy, drapanie w gardle. Przyczyny i sposoby na suchy kaszel

Tarczownica – przeciwwskazania i możliwe skutki uboczne

Tarczownica islandzka i powstałe na jej bazie preparaty nie powinny być stosowane przez kobiety w ciąży oraz karmiące piersią ze względu na brak wystarczających danych potwierdzających ich bezpieczeństwo dla mamy i dziecka.

Skutki uboczne i działania niepożądane wynikające z przyjmowania preparatów porostu islandzkiego obserwuje się dość rzadko. Podkreśla się jednak, że obecne w nich substancje śluzowe mogą obniżać wchłanianie leków i suplementów. Dlatego w przypadku stosowania jakiejkolwiek farmakoterapii należy zachować odstęp między przyjęciem leku, a tarczownicy islandzkiej oraz skonsultować się z lekarzem.

Warto też mieć na uwadze, że tarczownica islandzka jest rośliną, która kumuluje metale ciężkie ze środowiska, zwłaszcza ołów, kadm i rtęć. Są one toksyczne dla organizmu i ich nagromadzenie się w tkankach ma wiele negatywnych skutków. Dlatego preparaty zawierające jej ekstrakty i wyciągi powinny być poddawane regularnym kontrolom oceniającym zawartość metali ciężki oraz stosowane jedynie doraźnie, a nie długoterminowo.

>> Zioła fotouczulające - lista. Po jakich ziołach nie wolno się opalać?

Tarczownica w Encyklopedii ziół i roślin – podsumowanie

• Tarczownica islandzka występuje głównie w postaci suszonego ziela, przeznaczonego do przygotowywania naparów, tabletek, pastylek do ssania, syropów, płynów do płukania jamy ustnej, a także lizaków i gum dla dzieci.
• Wykazuje właściwości powlekające, przeciwbakteryjne i przeciwzapalne, dzięki czemu sprawdza się w infekcjach i stanach zapalnych górnych dróg oddechowych. Wykorzystywana jest również przy zaburzeniach trawienia i w przypadku problemów skórnych.
• Przeznaczona jest do stosowania wewnętrznego i zewnętrznego.