Rutwica lekarska (z łac. Galega officinalis) to roślina ozdobna i lecznicza. Nazywana jest także kozim zielem lub kozią rutą. Należy do rodziny bobowatych (z łac. Fabaceae), Niestety do dziś brakuje rzetelnych badań klinicznych potwierdzających jej wpływ na organizm człowieka oraz opisujących możliwości jej zastosowania w konkretnych jednostkach chorobowych. Badania sugerują, że może mieć działanie hipoglikemizujące (obniżać poziom cukru we krwi) oraz pobudzające produkcję prolaktyny. Mimo to rutwica lekarska jest również źródłem substancji trujących, dlatego zawsze powinna być stosowana pod kontrolą specjalisty, aby uniknąć efektów niepożądanych.
Rutwica lekarska – właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie
Rutwica lekarska – jakie ma właściwości?
Rutwica lekarska pochodzi z Afryki Północnej i Pakistanu, jednak obecnie rozpowszechniona jest na całym świecie. W Polsce spotykana jest dość rzadko, jej głównym siedliskiem są północne części kraju. Surowcem lekarskim rutwicy lekarskiej jest jej ziele (z łac. Herba galegae), głównie w postaci suszu. Jest ono bogatym źródłem wielu aktywnych biologicznie substancji. Zawiera m.in. guanidyny, peganinę, gorczyce, garbniki oraz sole mineralne. Dzięki temu rutwica lekarska ma potencjalne właściwości:
- hipoglikemizujące (obniża stężenie glukozy we krwi),
- pobudzające produkcję prolaktyny,
- moczopędne,
- napotne,
- przeciwbakteryjne,
- przeciwwirusowe,
- przeciwzapalne,
- antyoksydacyjne.
Rutwica lekarska – działanie i wskazania do stosowania
Najprawdopodobniej rutwica lekarska wykorzystywana była w Europie (głównie Niemczech i Francji) już w XVII wieku. Stosowano ją jako środek przeciwpasożytniczy, diuretyczny oraz napotny. Lecznicze działanie rutwicy lekarskiej oraz możliwości jej zastosowania do dziś nie zostały jednak potwierdzone w badaniach klinicznych. Dane, którymi dysponujemy pochodzą przede wszystkim z badań prowadzonych in vitro oraz na zwierzętach. Dlatego do jej zastosowania należy podchodzić z dużą ostrożnością.
>> Pasożyty jelitow - objawy zakażenia. Czy warto się odrobaczać?
Badania sugerują, że ze względu na działanie hipoglikemizujące rutwica lekarska może mieć potencjalne zastosowanie w leczeniu cukrzycy, hiperglikemii (podwyższonego poziomu glukozy we krwi) czy insulinooporności, w szczególności jeśli zostały rozpoznane w wieku młodzieńczym. Może również działać ochronnie w stosunku do komórek beta trzustki, które odpowiedzialne są za produkcję insuliny, czyli hormonu regulującego stężenie glukozy we krwi. Uszkodzenia tych komórek trzustkowych mogą powodować zaburzenia gospodarki hormonalnej i węglowodanowo-insulinowej oraz zwiększać ryzyko chorób metabolicznych.
Prawdopodobnie ziele rutwicy lekarskiej spowalnia również proces wchłaniania węglowodanów z przewodu pokarmowego do krwioobiegu, zmniejszając ryzyko gwałtownych wahań glikemii oraz zwiększa insulinoowrażliwość, czyli odpowiedź komórkową na działanie tego hormonu. Ze względu na wymienione mechanizmy zasadne może się wydawać zastosowanie fitoterapii rutwicą lekarską u osób z rozpoznaną cukrzycą lub w ramach ich profilaktyki w grupach podwyższonego ryzyka. Do dziś brakuje jednak oficjalnych rekomendacji na ten temat.
Dodatkowo, przypuszcza się, że rutwica lekarska może zwiększać produkcję prolaktyny, a tym samym pobudzać laktację u kobiet karmiących. Jednak stymulacja produkcji mleka nie jest jedyną fizjologiczną rolą prolaktyny, a jej podwyższony poziom u kobiet niekarmiących piersią i mężczyzn może być oznaką problemów hormonalnych. Dlatego do jej stosowania należy podchodzić z ostrożnością.
Ze względu na możliwe działanie antyoksydacyjne ziele rutwicy może znaleźć również zastosowanie w profilaktyce i leczeniu chorób takich, jak: choroby sercowo-naczyniowe, metaboliczne czy neurodegeneracyjne, które związane są z negatywnym działaniem wolnych rodników będących produktami metabolicznym stresu oksydacyjnego.
Rutwica lekarska – dawkowanie i bezpieczeństwo stosowania
Rutwica lekarska występuje głównie w postaci suszonego ziela, które można wykorzystywać do przygotowywania naparów lub kąpieli. Każde zastosowanie rutwicy lekarskiej należy jednak skonsultować z lekarzem, ponieważ zawiera substancje o działaniu toksycznym – ich ilość w surowcu jest bardzo zmienna i zależna m.in. od warunków siedliskowych.
W celu przygotowania domowego naparu z rutwicy należy zalać 1 łyżkę suszonego ziela szklanką gorącej wody, odstawić pod przykryciem na 30 minut i przecedzić. Nie zaleca się wypijania więcej niż 1 szklanka dziennie, dodatkowo warto podzielić napar na mniejsze porcje i wypijać np. 3 razy dziennie.
Rutwicy lekarskiej nie powinny przyjmować kobiety w ciąży, dzieci, a także osoby przyjmujące leki przeciwpłytkowe i przeciwzakrzepowe. Może dojść do niepożądanych reakcji, które zwiększają ryzyko krwawienia. Dodatkowo, nie zaleca się łączenia ziela rutwicy z lekami, suplementami, ani innymi ziołami o działaniu hipoglikemizującym, zwłaszcza bez konsultacji z lekarzem.
Dane na temat skutków ubocznych wynikających z przyjmowania rutwicy lekarskiej są dość ograniczone. Może powodować niewielkie bóle głowy, uczucie zmęczenia, osłabienia, czy dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
Rutwica lekarska w Encyklopedii ziół i roślin – podsumowanie
- Rutwica lekarska występuje głównie w postaci suszu, który można wykorzystywać do przygotowywania domowych naparów.
- Wykazuje właściwości regulujące gospodarkę węglowodanowo-insulinową. Obniża stężenie glukozy we krwi, zapobiega gwałtownym wahaniom glikemii i działa ochronnie w stosunku do komórek trzustki produkujących insulinę.
- Stymuluje również produkcję prolaktyny, przez co może mieć potencjalne zastosowanie u kobiet karmiących piersią.
- Przeznaczona jest do stosowania wewnętrznego, jednak zawsze powinno się ono odbywać pod kontrolą lekarza, ze względu na brak wystarczających danych naukowych potwierdzających jej bezpieczeństwo.
