Badanie psychotechniczne umożliwia ocenę sprawności psychicznej i zdolności do wykonywania konkretnych zawodów. Badanie jest obowiązkowe dla wszystkich, których praca wiąże się z koniecznością prowadzenia pojazdów lub obsługi maszyn. Na czym polega badanie psychotechniczne? Czy trzeba się do niego przygotowywać? Kto i jak często kieruje na badania psychotechniczne?
Badanie psychotechniczne — na czym polega i kiedy je wykonać? Wskazania, metody, przygotowanie
Czym jest badanie psychotechniczne?
Badania psychotechniczne pozwalają ocenić kompetencje pracownika w zakresie sprawności psychicznej i możliwości wykonywania określonych czynności zawodowych.
W trakcie badania pacjent poddawany jest określonym testom dopasowanym do wymagań zawodowych. Indywidualne podejście do pacjenta pozwala na uzyskanie precyzyjnej oceny jego predyspozycji i kompetencji. Analizy dokonuje się na podstawie wyników testów psychologicznych oraz testów przeprowadzonych za pomocą specjalnych urządzeń sprawdzających szybkość reakcji (refleks), koncentrację i koordynację wzrokowo-słuchową.
>> Psychobiotyki – bakterie jelitowe wspomagające pracę układu nerwowego
Badania psychotechniczne są obowiązkowe dla wszystkich kierowców zawodowych, kandydatów na kierowców, pracowników obsługujących maszyny lub wykonujących pracę w niestandardowych warunkach (np. górnicy).
Jednostką kierująca na badania psychotechniczne są zakład pracy, policja lub lekarz.
Kto musi wykonywać badania psychotechniczne?
Zgodnie z prawem badanie psychotechniczne musi wykonać każdy pracownik obsługujący maszyny lub prowadzący pojazdy mechaniczne oraz osoby kandydujące na stanowiska związane z wykonywaniem tych czynności.
Badanie obowiązuje:
- kierowców zawodowych;
- kandydatów na kierowców kategorii C, D, C+E, D+E;
- osób wykonujących przewóz drogowy;
- pracowników poruszających się w pracy pojazdami mechanicznymi (przedstawicieli handlowych, kurierów, dostawców);
- instruktorów nauki jazdy;
- kandydatów na instruktorów;
- egzaminatorów;
- motorniczych;
- kandydatów na motorniczych;
- operatorów ciężkich maszyn budowlanych (np. żuraw);
- operatorów ciężkiego sprzętu drogowego (np. walec);
- operatorów mniejszych urządzeń i pojazdów (wózków podnośnikowych i widłowych, suwnic, ładowarek, koparek).
Ponadto badanie psychotechniczne muszą przejść kierowcy:
- ubiegający się o przywrócenie prawa jazdy (utraconego w wyniku przekroczenia limitu punktów karnych lub prowadzenia pod wpływem środków zmieniających świadomość — alkohol, dopalacze, narkotyki);
- będący sprawcami wypadku ze skutkiem śmiertelnym (lub nawet jeśli w wypadku byli ciężko ranni).
W przypadku gdy badanie psychotechniczne związane jest z ubieganiem się o odzyskanie prawa jazdy lub dotyczy sprawcy wypadku, jednostką wystawiającą skierowanie na badanie są policja, starosta lub prezydent miasta.
Pracodawca może również skierować na badanie psychotechniczne pracownika ochrony fizycznej lub wykonującego zawód związany z pracą w nietypowych warunkach.
Badanie psychotechniczne — jak się przygotować?
Badanie psychotechniczne nie wymaga od pacjenta żadnych przygotowań.
Zaleca się, aby pacjent był wyspany i wypoczęty (zmęczenie może mieć znaczący wpływ na szybkość reakcji i przyczynić się do uzyskania gorszych wyników).
Dzień przed badaniem pacjent nie powinien spożywać alkoholu, innych środków odurzających i uspokajających.
Na badanie pacjent powinien stawić się z:
- dowodem osobistym;
- skierowaniem (jeśli posiada);
- prawem jazdy;
- okularami/soczewkami kontaktowymi, aparatem słuchowym.
Na badanie nie należy przychodzić w klapkach i butach na obcasie (mogą stanowić przeszkodę w badaniach z użyciem pedałów).
>> Jaki powinien być prawidłowy puls. Czym grozi za wysoki lub za niski puls?
Jak przebiega badanie psychotechniczne?
Badanie psychotechniczne składa się z trzech podstawowych etapów:
- pisemne testy psychologiczne;
- testy aparaturowe;
- rozmowa z psychologiem.
Testy psychologiczne
Testy dobierane są do konkretnego zawodu i wymagań z nim związanych. Dzięki nim możliwa jest ocena skupienia, sprawności intelektualnej, a także umiejętności funkcjonowania pod presją czasu.
Testy aparaturowe
Właściwe badanie psychotechniczne. Zakres testów zależy od wykonywanego zajęcia i wymagań. W badaniach wykorzystuje się:
- aparat krzyżowy — umożliwia ocenę szybkości reakcji i koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz wytrzymałość na zmęczenie;
- miernik czasu reakcji — dokładnie odmierza czas potrzebny na reakcję, jej dokładność i adekwatność do bodźca;
- pierścień Landolta i Noktometru (badanie przeprowadza się w ciemni) — umożliwia wyznaczenie dolnego progu wrażliwości wzrokowej (widzenie zmierzchowe) oraz przystosowanie do ciemności po gwałtownym rozjaśnieniu.
Rozmowa z psychologiem
Rozmowa z psychologiem w czasie badania psychotechnicznego służy ocenie osobowości pacjenta i umiejętności zachowania się w określonych sytuacjach.
Czas trwania całego badania psychotechnicznego zależny jest od wykonywanego zawodu i dobranych do niego konkretnych testów. Zwykle czas badania psychotechnicznego mieści się w przedziale od 1 godziny do 2,5 godzin.
Orzeczenie wydawane jest bezpośrednio po badaniu. W większości przypadków istnieje możliwość odwołania się od wyniku.
Jak często trzeba wykonywać badania psychotechniczne?
Częstotliwość wykonywania badań psychotechnicznych zależy od rodzaju zajęcia oraz wieku pracownika.
Wynik badania psychotechnicznego zawodowego kierowcy ważny jest:
- przez 5 lat do ukończenia przez niego 60. roku życia;
- przez 2,5 roku po ukończenia 60. lat.
Wynik badania psychotechnicznego pracownika z innych grup zawodowych związanych z prowadzeniem pojazdów i obsługą maszyn ważny jest:
- przez 5 lat do ukończenia przez niego 65. lat;
- przez 1 rok po ukończeniu 65. roku życia.
Pełną odpowiedzialność za brak aktualnych badań psychotechnicznych (ważnego orzeczenia) pracownika ponosi pracodawca. Niedopełnienie obowiązku przez pracodawcę jest wykroczeniem zagrożonym mandatem karnym w wysokości od 1000 do 30 000 zł lub karą pozbawienia wolności do lat trzech (w razie wypadku ze skutkiem śmiertelnym).
Przeciwwskazania do wykonania badania psychotechnicznego
Nie ma przeciwwskazań do badania psychotechnicznego.
Badanie psychotechniczne — cena
Cena badania psychotechnicznego zależy od miejscowości, przychodni oraz od zawodu pacjenta i zajęcia, stanowiącego podstawę do wykonania badania.
Średnia cena badania psychotechnicznego nie przekracza 150 zł. Najwyższa dotyczy specjalistycznych testów przeprowadzanych dla zawodowych kierowców, instruktorów i kierowców ubiegających się o odzyskanie prawa jazdy. Najmniej (ok. 100 zł) muszą zapłacić operatorzy mniejszych urządzeń (np. wózek widłowy).
Badania psychotechniczne nie są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Zgodnie z prawem całkowity koszt badania ponosi pracodawca.
