Witamina A – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Co to jest witamina A?

Witamina A jest wspólną nazwą dla grupy substancji rozpuszczalnych w tłuszczach, spośród których dla człowieka najważniejszy jest retinol oraz niektóre karoteny. Pełnią one szereg funkcji. Do najważniejszych należy udział w procesach widzenia. Witamina A wytwarza pod wpływem światła w siatkówce oka impulsy, które w odpowiednich strukturach mózgu są przekształcane na obraz. Bierze również udział w modulowaniu układu odpornościowego, który jest kluczowy dla organizmu w obronie przed różnymi patogenami – np. bakteriami i wirusami.

Witamina A bierze również udział w procesach dojrzewania nabłonka, co pośrednio wpływa na utrzymanie skóry, włosów i paznokci w dobrej kondycji. Do jej zadań należy również:

• współuczestnictwo w produkcji śluzu, co chroni m.in. układ pokarmowy przed zakażeniami,
• ochrona przed wolnymi rodnikami,
• udział w przemianach lipidów, białek i hormonów (głównie tarczycy i progesteronu).

Organizm nie jest w stanie sam wyprodukować witaminy A, dlatego musi ją otrzymać razem z pożywieniem. Warto pamiętać, że zapotrzebowanie na nią jest zmienne i zależy od wielu czynników, m.in. płci, wieku czy stanu fizjologicznego.

Witamina A – kiedy należy wykonać badanie?

Badanie stężenia witaminy A wykonuje się w przypadku, gdy istnieje podejrzenie niedoborów tego składnika. Dochodzi do nich najczęściej u osób, które stosują niewłaściwą dietę (np. niezbilansowaną dietę wegańską, bardzo restrykcyjną głodówkę) lub nadużywają alkoholu. W tym drugim przypadku zazwyczaj wynika to z uszkodzenia wątroby, która pełni ważną rolę w magazynowaniu i przekształcaniu witaminy A.

Stężenie retinolu w surowicy warto także oznaczyć w sytuacjach, gdy zapotrzebowanie na niego jest podwyższone. Dotyczy to zwłaszcza kobiet w ciąży (witamina A jest bardzo ważna dla prawidłowego rozwoju płodu), karmiących oraz dzieci.

Nadmiar witaminy A jest równie szkodliwy co jej niedobór. Najczęściej dochodzi do niego na skutek nadmiernej suplementacji.

Witamina A – jak się przygotować?

Badanie witaminy A nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Nie ma potrzeby, żeby stawiać się na nie na czczo czy o konkretnej porze dnia. Stężenie witaminy A nie jest zależne również od fazy cyklu menstruacyjnego u kobiet.

Jedyną rzeczą, o której warto pamiętać jest właściwe nawodnienie. Warunkuje ono lepsze napełnienie łożyska naczyniowego i ułatwia pobranie odpowiedniej próbki do badań. Z tego względu warto na godzinę przed pobraniem wypić szklankę lub dwie wody niegazowanej.

>> Poziom leptyny – na czym polega badanie? Normy i wskazania do jego określenia, przygotowanie do badania

Jak przebiega badanie witaminy A?

Badanie jest krótkotrwałe i praktycznie bezbolesne. Doświadczona pielęgniarka wykona je w przeciągu kilku minut. Krew do badań jest zazwyczaj pobierana z żyły łokciowej, zlokalizowanej w dole łokciowym. Na początek pielęgniarka założy ucisk nad miejscem wkłucia i poprosi o zaciśnięcie pięści – ma to na celu uwidocznienie odpowiedniego naczynia i zapewnienie w nim większego ciśnienia krwi. Następnie przemyje skórę środkiem antyseptycznym, po czym za pomocą jednorazowej strzykawki pobierze próbkę do jałowej probówki. Po usunięciu zacisku, na miejsce wkłucia założy opatrunek.

Witamina A – interpretacja wyniku

Na wynik badania witaminy A trzeba poczekać nawet 14 dni. Wartości referencyjne dla tego składnika mogą się nieco różnić w zależności o tego, jakie laboratorium przeprowadza badanie (dlatego do wyników zawsze powinny być załączone normy). Uśrednione wartości referencyjne wynoszą 0,3-0,7 mg/l.

Wysoki poziom witaminy A

Nadmiar witaminy A w organizmie może być bardzo szkodliwy. Przyjmuje się, że wartości powyżej 1,2 mg/l wskazują na hiperwitaminozę i są toksyczne. Najgroźniejsze powikłania obejmują dolegliwości, które bezpośrednio zagrażają życiu. Jest to np. uszkodzenie wątroby.

W przypadku łagodniejszych postaci nadmiaru witamin A obserwuje się:

• nadmierną pobudliwość, nerwowość,
• zaburzenia widzenia,
• nudności, wymioty,
• nadwrażliwość na światło słoneczne,
• zwiększone ryzyko złamań.

>> Jak poprawić wzrok – czy domowe sposoby pomogą? Polecamy ćwiczenia, pielęgnację i suplementy

Niski poziom witaminy A

Niedobór witaminy A praktycznie nie występuje w krajach wysoko rozwiniętych. Może pojawiać się jako objaw choroby związanej ze złym wchłanianiem jelitowym lub w chorobach alkoholowych. W hipowitaminozie witaminy A obserwuje się następujące objawy:

• ślepota zmierzchowa – osłabienie widzenia po zmroku,
• stany zapalne i podrażnienie oka,
• pogorszenie kondycji skóry objawiające się m.in. suchą łuską,
• zanik szkliwa i uszkodzenie zębów,
• nawracające infekcje o ciężkim przebiegu.

Witamina A – jak się zachować po badaniu?

Wyniki badania zawsze trzeba skonsultować z lekarzem. Nie należy podejmować samodzielnej decyzji dotyczącej włączenia lub ograniczenia suplementacji omawianego składnika, gdyż może przełożyć się to na pogłębienie stanów patologicznych. Czasem na poprawę wyników wystarczy zmiana diety i włączenie do codziennego menu produktów bogatych w witaminę A.

Witamina A – skutki uboczne po badaniu

Badanie witaminy A nie powoduje praktycznie żadnych skutków ubocznych. U osób bardziej wrażliwych może utrzymywać się lekka tkliwość w miejscu wkłucia i zaczerwienie. Czasami pojawia się niewielki siniak, który po kilku dniach znika.

>> Morfologia krwi – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Witamina A – czy można wykonać u kobiet w ciąży?

Nadmiar witaminy A jest szczególnie niebezpieczny dla kobiet w ciąży, gdyż wykazuje działanie teratogenne. Retinol i pochodne mogą prowadzić do wielu nieodwracalnych wad wrodzonych u dziecka, skutkować przedwczesnym porodem lub poronieniem. Z tego względu przed podjęciem decyzji o ewentualnej suplementacji witaminy A przez kobiety ciężarne, należy sprawdzić jej stężenie we krwi.

Witamina A – czy można wykonać u dziecka?

Niedobór witaminy A jest szczególnie niebezpieczny dla małych dzieci. W pierwszej kolejności prowadzi do biegunek, które często skutkują zaburzeniami elektrolitowymi i niebezpiecznym odwodnieniem. Postępująca hipowitaminoza może prowadzić również do sytuacji, kiedy układ kostny nie rozwija się prawidłowo oraz dochodzi do zatrzymania wzrostu. Równie niebezpieczną konsekwencją jest uszkodzenie narządu wzroku, które prowadzi nawet do całkowitej ślepoty.

Z tego powodu badanie poziomu witaminy A powinno być przeprowadzane wśród dzieci, co do których zachodzi podejrzenie jej niedoboru. Należy przy tym dodać, że suplementacja tej witaminy nie zawsze wpływa na zapobieganie występowania chorób.

Witamina A – cena badania

Cena badania może się nieco różnić w zależności od tego, jakie laboratorium je wykonuje. Średni koszt oznaczenia retinolu w surowicy wynosi 100 złotych.