Aldosteron — czym polega badanie? Wskazania, przygotowanie, normy

Co to jest aldosteron?

Aldosteron to mineralokortykosteroid produkowany przez zewnętrzną warstwę kory nadnerczy, nazywaną kłębkowatą. Jak wszystkie mineralokortykosteroidy aldosteron działa głównie na nerki, wpływając na zwrotne wchłanianie soli, wody i wydalanie potasu z moczem.

Za wydzielanie aldosteronu odpowiedzialny jest oktapeptyd — angiotensyna II, wytwarzany w reakcji katalizowanej przez reninę. Ten mechanizm wzajemnych oddziaływań nazywa się układem RAA (Renina-Angiotensyna-Aldosteron). W przypadku spadku ciśnienia w tętnicy nerkowej lub poziomu sodu w aparacie kłębuszkowym nerek wydzielana jest renina, co z kolei prowadzi do uwalniania angiotensyny II pobudzającej wytwarzanie aldosteronu w nadnerczach. W wyniku reakcji dochodzi do podwyższonej resorpcji sodu i zatrzymania wody w organizmie. Cały proces trwa około 2-3 dni.

Wydzielanie aldosteronu stymulowane jest również bezpośrednio przez nadmierne stężenie potasu we krwi, jak również w pewnym stopniu przez adrenokortykotropinę produkowaną przez przysadkę mózgową.

Zaburzenia wytwarzania aldosteronu mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia, dlatego przy występowaniu objawów wskazujących na nadmiar lub niedobór sodu albo potasu, m.in. opornych na leczenie skoków ciśnienia albo skłonności do obrzęków, zaleca się przeprowadzenie badania. 

>> Ból nerek – przyczyny i objawy bólu nerek. Profilaktyka chorób nerek

Aldosteron — kiedy należy wykonać badanie?

Głównym wskazaniem do wykonania badania poziomu aldosteronu są objawy wskazujące na hiperaldosteronizm (podwyższony poziom aldosteronu we krwi) lub hipoaldosteronizm (obniżony poziom aldosteronu we krwi).

Objawy zwiększonego stężenia aldosteronu we krwi mogą wynikać z:

• nadmiernego nagromadzenia sodu i wody — obserwuje się wówczas: bardzo wysokie ciśnienie tętnicze niepoddające się standardowemu leczeniu, nasilone pragnienie, wielomocz;
• obniżonego poziomu potasu — w którego przebiegu występuje zwykle osłabienie, zaburzenia rytmu serca, drętwienie, skurcze mięśni.

Objawy obniżonego poziomu aldosteronu we krwi mogą wynikać z:

• niskiego stężenia sodu i odwodnienia — mogą występować bardzo niskie ciśnienie tętnicze i poważne osłabienie;
• wysokiego poziomu potasu — mogą występować zaburzenia rytmu serca i osłabienie.

>> Nefropatia cukrzycowa - objawy, leczenie, dieta

Jak się przygotować do badania aldosteronu?

Stężenie aldosteronu we krwi ulega dobowym wahaniom. Najbardziej miarodajne wyniki uzyskuje się u pacjentów hospitalizowanych, u których możliwe jest pobranie krwi w pozycji leżącej zaraz po przebudzeniu. Ponieważ w większości przypadków badanie przeprowadza się w warunkach ambulatoryjnych, zaleca się, aby pacjent stawił się na badanie na czczo pomiędzy godziną 7:00 a 9:00.

Pacjenci przyjmujący na stałe niektóre leki (np. diuretyki) powinni skonsultować się z lekarzem, ponieważ mogą one wpływać na stężenie aldosteronu.

Jak przebiega badanie poziomu aldosteronu?

Do badania aldosteronu pobiera się zwykle krew z żyły łokciowej. Najlepiej przeprowadzać pobranie w pozycji leżącej, ponieważ pozycja siedząca wpływa na podwyższenie poziomu aldosteronu.

Ze względu na niestabilność aldosteronu próbka krwi powinna być szybko odpowiednio zabezpieczona.

Po badaniu należy ucisnąć miejsce wkłucia.

Czas oczekiwania na wynik badania wynosi zwykle od 1 dnia do 4 dni roboczych.

>> Zapalenie mięśnia sercowego – objawy i przyczyny. Jakie badania zrobić?

Aldosteron — normy i odstępstwa

Poziom aldosteronu we krwi zależy od pozycji ciała, a różnice pomiędzy wartościami referencyjnymi są znaczące.

Normy aldosteronu w pozycji leżącej mieszczą się w granicach 30-440 pmol/L.

Normy aldosteronu w pozycji stojącej mieszczą się w granicach 110-860 pmol/L.

Porównanie wyników z badań krwi pobranej w obu pozycjach może stanowić test czynnościowy.

Przy rozpoznaniu zaburzeń wydzielania aldosteronu zaleca się wykonanie badania poziomu reniny, co w przypadku hiperaldosteronizmu pozwala na odróżnienie wtórnego od pierwotnego charakteru dolegliwości. W hiperaldosteronizmie wtórnym wysokiemu stężeniu aldosteronu towarzyszy wysoki poziom reniny. W hiperaldosteronizmie pierwotnym wysokie stężenie aldosteronu łączy się z niskim poziomem reniny.

Wysoki poziom aldosteronu

Hiperaldosteroizm (przekroczenie górnej granicy wartości referencyjnych) może mieć charakter pierwotny (zmiany dotyczą nadnerczy) lub wtórny (przyczyny niezwiązane z nadnerczami).

Hiperaldosteroizm pierwotny (inaczej zespół Cenna) zazwyczaj wywołany jest obecnością gruczolaka (a w rzadkich przypadkach raka kory nadnerczy) produkującego aldosteron. Jest to stosunkowo rzadki zespół chorobowy.

Hiperaldosteroizm wtórny spowodowany jest nadmiernym stymulowaniem kory nadnerczy. Dochodzi do niego m.in. przy:

• nadciśnieniu złośliwym (przyspieszonym);
• odwodnieniu;
• guzach produkujących reninę (rzadka przypadłość);
• chorobach miąższu nerek;
• niewydolności serca (mięsień nie jest w stanie zapewnić prawidłowego krążenia krwi, słabszy przepływ przez nerki traktowany jest jako objaw odwodnienia);
• marskości wątroby (niewydolność organu doprowadza do odwodnienia, ponadto wątroba nie jest zdolna do prawidłowego metabolizowania aldosteronu);
• zespole nerczycowym.

Niski poziom aldosteronu

Hipoaldosteronizm, czyli stężenie aldosteronu we krwi poniżej dolnej granicy normy, może podobnie jak hiperaldosteronizm występować jako schorzenie pierwotne lub wtórne.

Hipoaldosteronizm pierwotny związany jest z hiperkortyzolemią w przebiegu choroby Addisona, wywołanej przez defekty kory nadnerczy (wrodzony przerost, uszkodzenia, choroby autoimmunologiczne, gruźlicę).

Hipoaldosteronizm wtórny wiąże się z chorobami nerek osłabiających wytwarzanie reniny (np. nefropatia cukrzycowa, neuropatia polekowa).

Niski poziom aldosteronu może być również efektem przyjmowania niektórych leków, np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, beta-blokerów i preparatów uniemożliwiających pobudzenie nadnerczy do syntezy aldosteronu np. inhibitorów konwertazy angiotensyny lub antagonistów receptora angiotensyny II.

Aldosteron — powikłania po badaniu

Po pobraniu krwi może wystąpić krwiak w okolicy miejsca wkłucia.

Przeciwwskazania do wykonania badania aldosteronu

Nie ma przeciwwskazań do wykonania badania poziomu aldosteronu we krwi. Badania mineralokortykosteroidów mogą być przeprowadzane u kobiet w ciąży i dzieci.

Aldosteron — cena badania

Ceny badania poziomu aldosteronu we krwi zależą od województwa, miasta i określonego laboratorium i wahają się od 68 do 133 zł. 

Jeśli pacjent posiada skierowanie od lekarza z publicznego zakładu opieki, badanie jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.