Szarłaty wyniosły (z łac. Amaranthus cruentus) nazywamy jest także szarłatem wiechowatym, amarantusem lub amarantem. W ostatnich latach zdecydowanie wzrosła jego popularność i stosowany jest na szeroką skalę w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym oraz lecznictwie. Otrzymywane z niego produkty, takie jak mąki, płatki, kasze, musli, coraz częściej pojawiają się w diecie osób chorych, ale również zdrowych w ramach ogólnej poprawy funkcjonowania organizmu. Wyróżnia go wysoka zawartość białka zawierającego wszystkie aminokwasy egzogenne, skwalenu, nienasyconych kwasów tłuszczowych, antyoksydantów i soli mineralnych. Amarantus wykorzystany jako element zdrowej diety może poprawić ogólny stan zdrowia i wspomóc leczenie niektórych chorób.
Szarłat wyniosły – właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie
Szarłat wyniosły – jakie ma właściwości?
Najprawdopodobniej pochodzi z Ameryki Środkowej, gdzie uprawiano go już ponad 4000 lat p.n.e., jednak obecnie występuje już w większości rejonów całego świata. Do Europy dotarł na przełomie XVI i XVII wieku i przez długi czas był jedną z podstawowych roślin uprawnych obok ziemniaków, kukurydzy i fasoli. Na przestrzeni ostatnich kilku lat zdecydowanie wzrosło zainteresowanie tą rośliną, jej właściwościami i możliwościami zastosowania – nazywana jest zbożem XXI wieku. Nasiona szarłatu charakteryzują się wysoką wartością odżywczą i mają szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym, piekarniczym, cukierniczym, farmaceutycznym oraz naturalnym lecznictwie.
Nasiona szarłaty charakteryzuje stosunkowa wysoka zawartość białka (nawet do 20%). Dodatkowo jest to białko o wysokiej wartości biologicznej, ponieważ zawiera wszystkie aminokwasy egzogenne, czyli te, których organizm nie jest w stanie sam wytworzyć i muszą zostać dostarczone z pożywieniem. Dlatego świetnie sprawdza się na dietach wegańskich i wegetariańskich, na których ryzyko niedoborów wartościowego białka jest zwiększone. Amarantus zawiera też inhibitory trypsyny, które mają właściwości pobudzające produkcję i przepływ żółci oraz obniżające stężenie tzw. „złego” cholesterolu LDL.
>> Zioła na cholesterol, domowe sposoby na miażdżycę
Jest też źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, zwłaszcza linolowego i oleinowego, które działają profilaktycznie w stosunku do chorób sercowo-naczyniowych. Ważnym składnikiem tłuszczowym jest także skwalen o silnych właściwościach antyoksydacyjnych, które wykorzystywane są głównie w przemyśle kosmetycznym w celach anti-aging. Skwalen zmniejsza również poziom cholesterolu poprzez ograniczenie wchłaniania kwasów żółciowych i cholesterolu pokarmowego w jelitach oraz wspiera funkcje detoksykacyjne.
>> Produkty zawierające Skwalen
Nasiona amarantusa dostarczają też skrobi pod postacią amylozy i amylopektyn. Ze względu na niewielki rozmiar nasion, a także wysoki stopień strawności skrobi i węglowodanów po spożyciu mogą one powodować nagły wzrost poziomu cukru we krwi. Dlatego zaleca się zachowanie ostrożności u osób z cukrzycą lub insulinoopornością i odpowiednie bilansowanie posiłków.
Nasiona szarłatu dostarczają też wapnia, potasu, magnezu, żelaza i selenu, a także naturalnych antyoksydantów – głównie polifenoli, karotenoidów, antocyjanów i flawonoidów. Charakteryzuje je również obecność innych substancji biologicznie czynnych, takich jak garbniki, saponiny, terpenoidy czy betalainy.
Tak bogaty skład szarłatu wyniosłego sprawia, że ma on potencjalne właściwości:
- przeciwzapalne,
- antyoksydacyjne,
- przeciwwirusowe,
- regulujące pracę jelit,
- hipocholesterolemiczne (obniżające stężenie cholesterolu),
- detoksykujące,
- żółciopędne,
- przeciwnowotworowe.
Szarłat wyniosły – działanie i wskazania do stosowania
Szarłat wyniosły ze względu na swój bogaty skład i właściwości może być bezpiecznie wykorzystywany jako element zdrowej diety wspierającej funkcjonowanie organizmu i obniżającej ryzyko wielu chorób. Może być stosowany w celu:
- profilaktyki i leczenia hipercholesterolemii,
- profilaktyki i leczenia miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca,
- łagodnego obniżania ciśnienia tętniczego krwi,
- urozmaicenia diety bezglutenowej u osób z celiakią lub nietolerancją glutenu,
- wzbogacenia diet roślinnych w wartościowe białko,
- wspomagania leczenia anemii z niedoboru żelaza.
W medycynie ludowej stosowany był również zewnętrznie jako środek o działaniu antyseptycznym i ściągającym w leczeniu zapaleń gardła lub krwotokach. Obecnie jego wyciągi można znaleźć również w składzie wielu kosmetyków, zwłaszcza kremów o działaniu przeciwzmarszczkowym, nawilżającym i wygładzającym.
>> Anemia – objawy, leczenie, przyczyny. Czym jest anemia i jak leczyć niedokrwistość?
Szarłat wyniosły – dawkowanie
Nasiona amarantusa oraz jego przetwory w postaci płatków, mąki czy kasz można spożywać jako dodatek do wielu dań, zarówno na słodko, jak i wytrawnie. Nie ma większych ograniczeń dotyczących jego ilości, warto jednak pamiętać, że dieta powinna być urozmaicona i dobrze zbilansowana. W przypadku stosowania jakichkolwiek wyciągów, ekstraktów czy innych preparatów na bazie amarantusa należy bezwzględnie przestrzegać zaleceń producenta dotyczących jego stosowania.
>> 3 zioła, które warto wypić przed wiadomościami (żeby nie puściły nerwy)
Szarłat wyniosły– przeciwwskazania i możliwe skutki uboczne
Szarłat wyniosły jest stosunkowo bezpieczny i nie ma większych przeciwwskazań do jego spożycia, z wyjątkiem alergii lub nietolerancji pokarmowych. Nie muszą z niego rezygnować również kobiety w ciąży, karmiące piersią ani dzieci. Nie stwierdza się również niebezpiecznych skutków ubocznych związanych z jego nawet długotrwałym spożyciem. Przypuszcza się jednak, że ze względu na zawartość szczawianów może zwiększyć ryzyko kamicy nerkowej u osób z tendencją do powstawania kamieni. Na ogół nie ma wtedy konieczności całkowitej rezygnacji z amarantusa, ale warto kontrolować jego ilości.
Szarłat wyniosły w Encyklopedii ziół i roślin – podsumowanie
- Szkarłat wyniosły, zwany też amarantusem i zbożem XXI wieku, występuje głównie w postaci nasion, kaszy, mąki i płatków wykorzystywanych jako dodatek do dań słodkich i wytrawnych.
- Wykazuje właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne, regulujące pracę jelit oraz obniżające poziom cholesterolu we krwi. Charakteryzuje go wysoka zawartość dobrze przyswajalnego białka.
- Przeznaczony jest do stosowania wewnętrznego, jednak jego ekstrakty i wyciągi można znaleźć również w niektórych kosmetykach nawilżających i przeciwzmarszczkowych.
