Szanta zwyczajna (z łac. Marrubium vulgare) stosowana jest w lecznictwie od tysięcy lat. Nazywana jest także gojnikiem, krzeszyną lub krzeciną. W starożytności wykorzystywano ją głównie jako środek po ukąszeniach węży lub pogryzieniu przez psa. Obecnie wiadomo, że ze względu na bardzo bogaty skład i wysoką zawartość substancji biologicznie czynnych szanta zwyczajna może pobudzać produkcję śliny, soku żołądkowego i żółci, a tym samym poprawiać trawienie i korzystnie wpływać na pracę układu pokarmowego. Sprawdza się także przy braku apetytu i nieżytach górnych dróg oddechowych.
Szanta zwyczajna – właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie
Szanta zwyczajna – jakie ma właściwości?
Szanta zwyczajna zaliczana jest do roślin z rodziny Marrubium. Jest jedynym przedstawicielem tego rodzaju, który zasiedla tereny Polski. Dawniej była wykorzystywana na szeroką skalę w medycynie ludowej, jako naturalny środek wspomagający leczenie wielu chorób oraz poprawiający ogólne funkcjonowanie organizmu. Jednak na przestrzeni ostatnich lat jej popularność znacząco spadła i obecnie jest wykorzystywana zdecydowanie rzadziej, bywa też trudno dostępna. Mimo to warto pamiętać, że szanta zwyczajna jest bardzo dobrym źródłem wielu substancji o wysokiej aktywności biologicznej, które mają szerokie zastosowanie prozdrowotne. Dostarcza związków terpenowych (m.in. marubiny i premarubiny), alkoholi diterpenowych (m.in. marubenolu, premarubenolu, wulgarolu i peregrinolu), steroli roślinnych, triterpenów (zwłaszcza kwasu ursolowego), pochodnych kwasów fenelowych, flawonoidów (zwłaszcza luteoliny, kwercetyny i apigeniny), a także glikozydów, tanin, garbników, alkaloidów (m.in. betonicyny, truicyny) i olejków eterycznych. Zawiera również witaminy A, E oraz K, saponiny, sole mineralne, kwasy żywiczne oraz substancję słodzącą (stewiozyd).
>> Zioła fotouczulające - lista. Po jakich ziołach nie wolno się opalać?
Tak bogaty skład sprawia, że szanta zwyczajna wykazuje właściwości:
- tonizujące (utrzymujące prawidłowe pH),
- wykrztuśne (pobudza ruchy rzęsek wyściełających drogi oddechowe, rozkurcza mięśnie i ułatwia odkrztuszanie wydzieliny),
- immunomodulujące,
- żółciopędne, pobudzające czynność wydzielniczą wątroby,
- pobudzające produkcję śliny,
- stymulujące wydzielanie soków żołądkowych,
- przeciwzapalne,
- antyoksydacyjne,
- antyseptyczne,
- rozkurczowe,
- przeciwarytmiczne,
- hipotensyjne (obniżające ciśnienie krwi),
- przeciwmiażdżycowe (hamuje utlenianie cząsteczek LDL, czyli „złego” cholesterolu),
- przeciwbólowe,
- moczopędne,
- przeciwalergiczne,
- przeciwhistaminowe,
- uspokajające.
Wstępne badania sugerują też prawdopodobne właściwości przeciwbakteryjne szanty zwyczajnej, zwłaszcza w stosunku do bakterii Proteus vulgaris (wywołuje m.in. zapalenie ucha, płuc, opon mózgowych), Escherichia coli (może powodować zakażenia dróg moczowych i odmiedniczkowe zapalenie nerek) i Staphylococcus aureus (odpowiedzialny m.in. za sepsę i zapalenia płuc). Dzięki tym właściwościom surowiec może mieć potencjalne zastosowanie w leczeniu zakażeń bakteryjnych i wspomnianych chorób, wymaga to jednak dalszych badań.
>> Szanta zwyczajna w produktach
Szanta zwyczajna – działanie i wskazania do stosowania
Zastosowanie szanty zwyczajnej jako surowca leczniczego jest dość szerokie i uniwersalne. Może okazać się pomocna w problemach układu pokarmowego, infekcjach bakteryjnych i wirusowych, a także nadciśnieniu i zaburzeniach sercowo-naczyniowych. Warto jednak mieć na uwadze, że brakuje oficjalnych wytycznych dotyczących możliwości jej zastosowania, a wiedza którą dysponujemy opiera się na badaniach sprzed wielu lat i doświadczeniach konkretnych osób lub niewielkich grup pacjentów.
Za wskazania do zastosowania szanty zwyczajnej i jej preparatów uznaje się:
- problemy żołądkowo-jelitowe,
- gorączka,
- kaszel, zwłaszcza mokry,
- infekcje górnych dróg oddechowych,
- gruźlica,
- choroby wątroby i dróg żółciowych (m.in. kamica),
- infekcje układu moczowego,
- arytmia,
- zaburzenia rytmu serca,
- astma.
Wstępne wyniki badań mówią również o możliwościach zastosowania szanty zwyczajnej w cukrzy i insulinooporności, stanach zapalnych oraz nadciśnieniu tętniczym.
>> Zioła na przeziębienie i kaszel - które wybrać?
Szanta zwyczajna – dawkowanie
Szanta zwyczajna na polskim rynku jest dość rzadko spotykana, występuje głównie w postaci suszonego ziela lub tabletek zawierających roślinne ekstrakty i wyciągi. Ziele szanty poleca się wykorzystywać do przygotowywania domowych naparów. Wystarczy 1-2 łyżki wsypać do rondelka, zalać 2 szklankami wody i podgrzewać pod przykryciem, aż do wrzenia, a następnie odstawić na ok. 15 minut. Taki napar wykazuje działanie żółciopędne i wykrztuśne i można go pić 2-3 razy dziennie po 1/3-1/2 szklanki. Brakuje jednak oficjalnych danych na temat zalecanego dawkowania szanty zwyczajnej w celu osiągnięcia konkretnych celów terapeutycznych. Przyjmując jakiekolwiek preparaty zaleca się przestrzeganie zaleceń producenta, a w przypadku wątpliwości konsultację z lekarzem.
>> Zioła fotouczulające - lista. Po jakich ziołach nie wolno się opalać?
Szanta zwyczajna – przeciwwskazania i możliwe skutki uboczne
Szanty zwyczajnej nie powinny przyjmować kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, ze względu na brak pewności co do całkowitego bezpieczeństwa jej zastosowania. Surowiec nie powinien być stosowany długotrwale, ponieważ stałe przyjmowanie może powodować nadmierne obniżenie ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca, nadkwasotę żołądka i wrzodu. Preparatów z szanty nie należy też łączyć z lekami hiptensyjnymi, diretycznymi, przeciwarytmicznymi oraz nasercowymi ponieważ mogą nadmiernie potęgować swoje działanie. W przypadku stosowania jakiejkolwiek innej farmakoterapii, suplementacji czy ziołoterapii zaleca się konsultację z lekarzem.
Szanta zwyczajna w Encyklopedii ziół i roślin – podsumowanie
- Szanta zwyczajna występuje głównie w postaci suszu przeznaczonego do przygotowywania naparów oraz tabletek z wyciągami i ekstraktami roślinnymi.
- Wykazuje właściwości wykrztuśne, przeciwzapalne, żółciopędne, pobudzające produkcję śliny i soku żołądkowego. Stosowana jest głównie przy problemach trawiennych oraz infekcjach przebiegających z mokrym kaszlem.
- Przeznaczona jest do stosowania wewnętrznego.
