Ferrytyna jest białkiem wewnątrzkomórkowym, którego nadrzędną funkcją jest magazynowanie żelaza. Oznaczenie jej poziomu we krwi jest pomocne w diagnostyce niedokrwistości, syndromu niespokojnych nóg, a także hemochromatozy. Ponadto poziom ferrytyny jest podwyższony w przypadku stanów zapalnych (stanowi tzw. białko ostrej fazy).
Ferrytyna – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie. Dlaczego oznaczenie jest tak ważne?
Co to jest ferrytyna?
Ferrytyna to białko zlokalizowane w wielu komórkach organizmu, a w szczególności w wątrobie, szpiku kostnym i śledzionie. Rolą tej proteiny jest wiązanie atomów węgla, przez co staje się ona rezerwuarem tego pierwiastka w ludzkim organizmie. Dla diagnostów i lekarzy poziom ferrytyny jest dobrym wskaźnikiem dostępności żelaza. Jej optymalne stężenie jest kluczowe w produkcji czerwonych krwinek, transportującym tlen i substancje odżywcze po całym organizmie.
Co więcej, ferrytyna zaliczana jest do białek ostrej fazy, co oznacza, że wzrasta, gdy dochodzi do rozwoju stanu zapalnego, chorób nowotworowych lub schorzeń wątroby. Niskie stężenie tego związku najczęściej obserwuje się w różnych rodzajach niedokrwistości, również tej przebiegającej z utajonym spadkiem żelaza.
Prawidłowe stężenie ferrytyny uzależnione jest od wieku i płci. Dodatkowo ulega ono dobowym wahaniom, dlatego najlepiej jest wykonywać badania w godzinach porannych.
>> Diagnostyka anemii (ferrytyna, witamina B12, kwas foliowy, transferyna)
Ferrytyna – kiedy należy wykonać badanie?
Lekarz pierwszego kontaktu zleca wykonanie oznaczenie stężenia ferrytyny u pacjentów, którzy zgłaszają się do gabinetu z objawami anemii i ogólnym osłabieniem organizmu. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że samo badanie ferrytyny często nie wystarczy do postawienia pełnej diagnozy. Musi być ono uzupełnione o m.in. poziom transferyny, hemoglobiny i żelaza w surowicy. W przypadku podejrzenia hemochromatozy koniecznie jest dodatkowo wykonanie badań genetycznych.
Wskazaniami do wykonania oznaczenia poziomu ferrytyny są:
- omdlenia,
- zawroty głowy,
- szumy uszne,
- spadek odporności i nawracające infekcje,
- łamliwość włosów i paznokci,
- senność,
- bladość skóry,
- przyspieszenie bicia serca,
- zaburzenia koncentracji,
- nerwowość,
- suchość skóry.
Objawy braku żelaza to przede wszystkim:
- zaparcia i wzdęcia,
- spadek libido,
- ogólne osłabienie organizmu i senność,
- bóle stawowe.
Ponadto oznaczenie ferrytyny powinno być wykonywane profilaktycznie u osób zdrowych, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet w ciąży, sportowców, wegan i wegetarian, jak również u osób z zaburzeniami wchłaniania i otyłych.
Objawy zarówno niedoboru, jak i nadmiaru ferrytyny nie są specyficzne i mogą być powiązane z wieloma jednostkami chorobowymi. Dlatego też najlepszym rozwiązaniem jest systematyczne wykonywanie oznaczeń.
Monitorowanie tego białka wewnątrzkomórkowego jest ważne w przypadku przewlekłego przyjmowania preparatów na bazie żelaza. W ten sposób lekarz ocenia postęp leczenia farmakologicznego i jest to dla niego informacja o skuteczności zastosowanej terapii.
>> Niedobór żelaza u dziecka – przyczyny i objawy
Ferrytyna – jak się przygotować do badania jej poziomu?
Materiałem biologicznym do oznaczenia stężenia ferrytyny jest krew pobierana z żyły łokciowej. W związku z tym do badania należy przygotować się jak do standardowej morfologii. Kluczowe jest to, aby do punktu pobrań zgłosić się w godzinach porannych na czczo (minimum 8-12 godzin po ostatnim posiłku). Na dobę przed pobraniem nie zaleca się wykonywania żadnych ćwiczeń fizycznych, a przed wejściem do gabinetu zabiegowego należy odpocząć w pozycji siedzącej przez około 10-15 minut. Przed badaniem można wypić szklankę wody, co ułatwi pielęgniarce pobranie krwi.
Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach. Toczące się infekcje, przeziębienie czy gorączka mogą zafałszować wyniki badania.
Jak przebiega badanie?
Oznaczenie poziomu ferrytyny wykonuje się z próbki krwi. Następnie jest ona oddawana do laboratorium, które dokonuje szczegółowej analizy. Metodą badania jest ECLIA elektrochemiluminescencyjna. Musi być ona wykonana przez osobę wykwalifikowaną. Wynik najczęściej dostępny jest już na drugi dzień roboczy.
Ferrytyna – interpretacja wyniku
Normy ferrytyny uzależnione są od płci i wieku.
Noworodki (od 1. dnia życia do miesiąca) – 25-200 ng/ml
Niemowlęta (do ukończenia 1. roku życia) – 12,0-327,0 ng/ml
Dzieci między 1. a 3. rokiem życia – 6,0-67,0 ng/ml
Dzieci między 3. a 6. rokiem życia – 4,0-67,0 ng/ml
Dziewczynki między 6. a 12. rokiem życia – 7,0-84,0 ng/ml
Chłopcy między 6. a 12. rokiem życia – 14,0-124,0 ng/ml
Dziewczynki między 12. a 17. rokiem życia – 13,0-68,0 ng/ml
Chłopcy między 12. a 17. rokiem życia – 14,0-152,0 ng/ml
Dorosłe kobiety – 13,0-150,0 ng/ml
Dorośli mężczyźni – 30,0-400,0 ng/ml
Wysoki poziom ferrytyny
Podwyższony poziom ferrytyny może świadczyć o:
- chorobach wątroby, w tym marskości i nowotworach,
- białaczce,
- chłoniaku,
- hemochromatozie,
- raku płuc,
- raku trzustki,
- nadczynności tarczycy,
- neuroblastomie,
- alkoholizmie,
- reumatoidalnym zapaleniu stawów,
- niedokrwistości – hemolitycznej lub megaloblastycznej,
- przewlekłym zapaleniu,
- przeciążeniu żelazem.
>> Anemia przy cukrzycy – przyczyny występowania, skutki dla organizmu
Niski poziom ferrytyny
Obniżony poziom ferrytyny może świadczyć o:
- niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza,
- dużej utracie krwi – krwotokach wewnętrznych lub zewnętrznych,
- chorobie Leśniowskiego-Crohna,
- niedoborach żelaza w diecie,
- koagulopatii (zaburzeniach krzepnięcia krwi),
- ciąży,
- hemoglobinurii (schorzeniu przebiegającym z rozpadem czerwonych krwinek).
Ferrytyna – co po badaniu?
Badanie ferrytyny jest rutynowe i bezinwazyjne. Po pobraniu krwi można bezpiecznie wrócić do wykonywania codziennych obowiązków. W momencie otrzymania wyników należy udać się do lekarza specjalisty celem ich omówienia i postawienia diagnozy lub ustalenia dalszego toku postępowania.
Ferrytyna – możliwe powikłania po badaniu
Pobranie materiału biologicznego, jakim jest krew, jest bezpieczne dla zdrowia. Niemniej jednak możliwe jest pojawienie się swędzenia, pieczenia i dyskomfortu w miejscu wkłucia. Może dojść do utworzenia się niewielkiego obrzęku lub siniaka. Aby zmniejszyć ryzyko powikłań, zaleca się uciskać miejsce po wkłuciu igły za pomocą jałowego gazika.
Część osób reaguje omdleniem lub osłabieniem w momencie pobrania krwi. O takich tendencjach należy wcześniej poinformować pielęgniarkę, która wykona badanie w pozycji leżącej.
Ferrytyna – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?
Oznaczenie poziomu ferrytyny można wykonywać u kobiet w ciąży. Należy jednak odnieść wynik do zakresu referencyjnego dla tej grupy pacjentek.
Ferrytyna – czy można wykonywać u dzieci?
Badanie stężenia ferrytyny wykonuje się u dzieci standardowo. Pod uwagę warto wziąć jednak fakt, aby wynik odnieść dla zakresu referencyjnego dla danego wieku i płci dziecka.
Ferrytyna – cena
Od 2022 roku istnieje możliwość wykonania oznaczenia ferrytyny w ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ). Może je wypisać lekarz rodzinny. W przypadku osób bez aktualnego ubezpieczenia lub chcących wykonać badanie w prywatnej klinice bądź przychodni cena mieści się w zakresie od 50-70 złotych.
Zobacz, gdzie wykonasz badanie w Świecie Zdrowia:
