Erytropoetyna – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie do oznaczenia poziomu hormonu

Co to jest erytropoetyna?

Erytropoetyna (EPO) to hormon, którego zadaniem jest pobudzanie produkcji erytrocytów w szpiku kostnym i innych narządach. Miejscem jej produkcji są nerki, a u płodów – wątroba. Białko to odpowiada za stymulację komórek macierzystych i megakariocytów, z których następnie powstają płytki krwi. Ludzka erytropoetyna jest niewrażliwa na zmiany pH i temperatury.

Istnieje kilka czynników, które stymulują syntezę erytropoetyny w nerkach. Do najważniejszych zaliczyć trzeba stężenie tlenu (zbyt niskie pobudza hormon do produkcji) i hormony tarczycy.

Stężenie erytropoetyny u zdrowych osób jest bardzo niskie i wygląda podobnie zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Jest ono największe w nocy, po czym znacznie spada, aby osiągnąć swoje minimum w godzinach przedpołudniowych.

W przypadku poważnego uszkodzenia nerek nie są one w stanie wyprodukować odpowiedniej ilości erytropoetyny, co przekłada się na zmniejszenie stężenia czerwonych krwinek. Rośnie wówczas ryzyko rozwoju anemii. Taka sytuacja może mieć miejsce na skutek wad wrodzonych lub przewlekłych stanów zapalnych. Zbyt duże stężenie erytropoetyny z kolei często związane jest z guzem nerek. Taki patologiczny stan może prowadzić do zwiększenia lepkości krwi, czego konsekwencją jest tworzenie się zakrzepów i nadciśnienia tętniczego krwi.

Rekombinowana ludzka erytropoetyna jest powszechnie wykorzystywana w przemyśle farmaceutycznym. To lek odpowiedzialny za stymulację produkcji erytrocytów w przebiegu anemii o różnym podłożu. Ponadto substancja ta często jest stosowana jako nielegalny doping w świecie sportowym – poprawia zdolność wiązania tlenu, przez co zwiększa wydolność organizmu. Niestety, taka procedura jest nie tylko niezgodna z prawem, ale i zwyczajnie nieetyczna. Przyjmowanie rekombinowanej ludzkiej erytropoetyny na własną rękę, bez konsultacji z lekarzem i ścisłych wskazań, zwiększa ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej i nadciśnienia tętniczego krwi.

>> Anemia – objawy, leczenie, przyczyny. Czym jest anemia i jak leczyć niedokrwistość?

Erytropoetyna – kiedy należy wykonać badanie?

Najważniejszymi wskazaniami do wykonania badań oceniających stężenie erytropoetyny są:

• niedokrwistości o nieznanej przyczynie,
• niewydolność nerek,
• niskie stężenie żelaza we krwi,
• monitorowanie przebiegu leczenia niektórych chorób, w tym nowotworów szpiku kostnego,
• kontrola antydopingowa.

Badanie poziomu erytropoetyny powinny wykonać osoby, które doświadczają objawów związanych z niedokrwistością, w tym uczucia osłabienia, wypadania włosów, bladości powłok skórnych, zawrotów głowy, duszności i pogorszenia tolerancji wysiłku. Równie ważne są symptomy wskazujące na nadkrwistość, czyli zaburzenia widzenia, szumy uszne, niedociśnienie tętnicze, a także silne zaczerwienienie i łuszczenie się skóry. Na niedobory erytropoetyny mogą wskazywać również nawracające infekcje.

Erytropoetyna – jak się przygotować do badania jej poziomu?

Do oznaczenia stężenia erytropoetyny należy przygotować się jak do standardowej morfologii. Pacjent powinien zgłosić się na pobranie krwi na czczo, tzn. ostatni posiłek trzeba spożyć m.in. 8-12 godzin przed badaniem. Aby zwiększyć wiarygodność wyników, na dobę przed oddaniem materiału biologicznego zaleca się unikanie aktywności fizycznej. Przed samym pobraniem rekomenduje się przyjęcie pozycji siedzącej przez co najmniej 10-15 minut.

Ważne jest, aby badanie wykonywać w godzinach porannych. Jest to związane z dobową dynamiką uwalniania się erytropoetyny.

>> Nefropatia cukrzycowa - objawy, leczenie, dieta

Jak przebiega badanie?

Materiałem biologicznym do oznaczenia poziomu erytropoetyny jest krew pobierana z żyły łokciowej. Jest on przechowywany w specjalnych probówkach uniemożliwiających tworzenie się zakrzepów. Następnie próbka poddawana jest automatycznej analizie. Na wyniki czeka się nawet do 7 dni roboczych. Jest to związane ze stopniem skomplikowania oznaczenia.

Erytropoetyna – interpretacja wyniku

Norma stężenia erytropoetyny mieści się w zakresie od 4,3 do 29 IU/L. Wartości referencyjne w głównej mierze uzależnione są od laboratorium, które wykonuje analizę.

>> Miażdżyca tętnic nerkowych – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Niski poziom erytropoetyny

Zbyt niskie stężenie hormonu może świadczyć o:

• anemii przebiegającej z obniżoną ilością czerwonych krwinek,
• przewlekłej chorobie nerek,
• reumatoidalnym zapaleniu stawów,
• chorobach o podłożu autoimmunologicznym,
• toczniu rumieniowatym,
• chorobach rozrostowych szpiku kostnego.

Wysoki poziom erytropoetyny

Zbyt wysokie stężenie hormonu może świadczyć o:

• chorobach płuc,
• raku nerki,
• raku wątroby,
• guzie Wilmsa,
• stanach po chemio- i radioterapii.

Ponadto dużą ilość erytropoetyny stwierdza się u kobiet w ciąży, osób mieszkających na dużych wysokościach i palaczy.

Erytropoetyna – co po badaniu?

Ze względu na fakt, że oznaczenie stężenia erytropoetyny wiąże się dla pacjenta jedynie z pobraniem krwi z żyły łokciowej, po zakończonym badaniu należy wrócić do uprzednio wykonywanych czynności.

Erytropoetyna – możliwe powikłania po badaniu

Możliwe powikłania po badaniu EPO związane są jedynie z pobraniem krwi. Jest to procedura w pełni bezpieczna, jednak u niewielkiej liczby osób stwierdza się uczucie dyskomfortu, lekki obrzęk i zasinienie. Aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się powikłań, miejsce wkłucia należy po pobraniu uciskać za pomocą jałowego gazika.

Erytropoetyna – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?

Badanie na stężenie erytropoetyny można wykonywać u kobiet w ciąży. Warto jednak pamiętać, że wyniki należy wówczas odnieść do zakresu referencyjnego dla ciężarnych.

Erytropoetyna badanie – czy można wykonać u dzieci?

Oznaczenie poziomu hormonu erytropoetyny można wykonywać u dzieci, w tym także niemowląt. Należy jednak pamiętać o tym, że wartości referencyjne dla tej grupy wiekowej są inne niż dla dorosłych.

Erytropoetyna – cena

W przypadku, gdy skierowanie na badanie erytropoetyny wydaje lekarz hematolog, koszt pokrywa Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Osoby nieubezpieczone lub chcące wykonać oznaczenie na własną rękę muszą liczyć się z pewnymi kosztami. W zależności od placówki, w której wykonuje się badanie, cena za wykonanie EPO mieści się w zakresie od 80 do 100 złotych.

Wyniki z oznaczenia erytropoetyny powinny być skonsultowane ze specjalistą. Lekarz weźmie pod uwagę nie tylko sam rezultat badania, ale także wywiad podmiotowy, a także historię chorobową. To pozwoli na postawienie rzetelnej diagnozy, a w razie potrzeby, szybkie wdrożenie leczenia.

Zobacz, gdzie wykonasz badanie w Świecie Zdrowia:

>> Erytropoetyna