Enzym gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Co to jest gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP)?

Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) to enzym błonowy wielu narządów wewnętrznych organizmu, w tym nerek, dróg żółciowych wątroby, gruczołu krokowego, jelit, mózgu, a nawet trzustki. Nadmiar GGTP uwalniany jest głównie z pęcherzyka żółciowego i hepatocytów (komórek wątroby) na skutek uszkodzenia lub w wyniku blokady odpływu żółci, czyli cholestazy. Gamma-glutamylotranspeptydaza jest cennym biomarkerem zarówno stresu oksydacyjnego, jak i zespołu metabolicznego.

Oznaczenie poziomu GGTP jest także ważnym narzędziem diagnostycznym alkoholizmu, jak i sposobem na monitorowanie tej choroby. Ze względu na fakt, że gamma-glutamylotranspeptydaza bierze udział w metabolizmie glutationu i utlenianiu frakcji LDL cholesterolu, badanie jej stężenia we krwi pozwala wykryć zmiany miażdżycowe i cukrzycę.

>> Choroby alkoholowe wątroby – rodzaje, profilaktyka i leczenie

Gamma-glutamylotranspeptydaza – kiedy należy wykonać badanie?

Lekarze decydujący się na skierowanie pacjenta na badanie GGTP, na ogół podejrzewają choroby dróg żółciowych i wątroby. Warto jednak podkreślić, że objawy tych dwóch schorzeń mogą być niespecyficzne. Zaliczają się do nich:

• zaburzenia trawienia,
• utrata apetytu,
• zażółcenie błon śluzowych, skóry i białek oczu,
• pociemnienie barwy moczu,
• świąd skóry,
• obrzęki kończyn,
• ból brzucha (zlokalizowany po prawej stronie).

Wskazaniem do wykonania pomiaru GGTP jest podejrzenie:

• cholestazy zewnątrz- lub wewnątrzwątrobowej – w tych przypadkach pierwszym, bardzo charakterystycznym objawem jest żółtaczka. Ma to miejsce na skutek upośledzenia odpływu żółci,
• alkoholowej choroby wątroby – poza oznaczeniem GGTP, standardowo wykonuje się dodatkowo także badanie innych enzymów wątrobowych – ALAT (aminotransferaza alaninowa) i AspAt (aminotransferaza asparaginianowa),
• nowotworu wątroby –aktywność gamma-glutamylotranspeptydazy jest wówczas znacznie zwiększona.

Co więcej, określenie stężenia GGTP we krwi może być wykonywane profilaktycznie jako test przesiewowy w kierunku niektórych chorób układu sercowo-naczyniowego. Im wcześniejsze wykrycie niewielkich nieprawidłowości (odchyleń od normy), tym większa szansa na szybkie wdrożenie skutecznych działań zapobiegawczych np. zmianę diety.

>> Diagnostyka wątroby – jakie badania? Metody, wskazania, przygotowanie

Gamma-glutamylotranspeptydaza – jak się przygotować do badania jej poziomu?

Materiałem biologicznym do oznaczenia stężenia GGTP jest krew pobierana z żyły łokciowej. Do badań należy przygotować się tak samo jak do morfologii. Do punktu pobrań należy zgłosić się w godzinach porannych na czczo (na ok. 8-12 godzin po ostatnim posiłku). Ponadto na 2 dni przed badaniem nie zaleca się spożywania bardzo tłustych posiłków, picia alkoholu, a także palenia papierosów.

W dniu pobrania krwi warto wypić szklankę wody mineralnej. Pozwoli to “nawodnić” żyły od środka, co znacznie ułatwi wkłucie i wypływ materiału biologicznego. Na ok. 15 minut przed badaniem zaleca się odpocząć w pozycji siedzącej.

Jak przebiega badanie?

Badanie przebiega tak samo jak rutynowo wykonywana morfologia. Krew pobierana jest z żyły łokciowej w pozycji siedzącej lub leżącej. Następnie próbka trafia do laboratorium, gdzie poddawana jest szczegółowej analizie. Wynik najczęściej uzyskuje się już na drugi dzień roboczy.

>> Tabletki na wątrobę, kaspułki, herbatki na wątrobę

Gamma-glutamylotranspeptydaza – interpretacja wyniku

Wartości referencyjne gamma-glutamylotranspeptydazy są inne dla mężczyzn (jest to związane z obecnością gruczołu krokowego) i kobiet. Pod uwagę należy wziąć również wiek osoby badanej. Co więcej, zakres norm uzależniony jest od laboratorium, w którym wykonuje się oznaczenie. Jednostką GGTP jest U/l (jednostka enzymu na litr).

Noworodki i niemowlęta do 6. miesiąca życia < 135 U/l

Niemowlęta od 6. do 12. miesiąca życia < 40 U/l

Dzieci obu płci od 1. do 12. roku życia < 22 U/l

Chłopcy między 12. a 18. rokiem życia < 45 U/l

Dziewczyny między 12. a 18. rokiem życia < 25 U/l

Dorośli mężczyźni < 60 U/l

Dorosłe kobiety < 35 U/l

Należy podkreślić, że samo oznaczenie GGTP może nie być wystarczające do postawienia diagnozy chorób dróg żółciowych wątroby. Konieczne jest uzupełnienie badań o aminotransferazę alaninową (ALAT), aminotransferazę asparaginianową (AspAt), a także fosfatazę alkaliczną. Czasami konieczne jest również wykonanie USG.

>> Dieta wątrobowa – co jeść w chorobach wątroby?

Wysoki poziom gamma-glutamylotranspeptydazy

Znacznie podwyższony poziom GGTP może świadczyć o:

• kamicy pęcherzyka żółciowego,
• chorób miąższu wątroby,
• toksycznym uszkodzeniu wątroby,
• stłuszczeniu wątroby,
• uszkodzeniu polekowym wątroby (np. po długotrwałym stosowaniu leków przeciwpadaczkowych, przeciwdepresyjnych, metotreksatu, ryfampicyny i furosemidu),
• przewlekłym i ostrym zapaleniu trzustki,
• reumatoidalnym zapaleniu stawów,
• insulinooporności,
• nadczynności tarczycy,
• niewydolności nerek,
• zespole metabolicznym,
• zapaleniu płuc i opłucnej.

Zbyt duże stężenie GGTP może pojawić się również na 2-3 dni po epizodzie zawału mięśnia sercowego.

Zarówno niewielkie odchylenia od normy, jak i duże nadwyżki gamma-glutamylotranspeptydazy, wymagają wdrożenia modyfikacji diety. Kluczowe jest wyeliminowanie z niej ciężkostrawnych, smażonych, tłustych potraw, ograniczenie soli, kawy i alkoholu. Warto zastąpić je lekkostrawnymi daniami bogatymi w świeże warzywa, owoce, błonnik i niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT).

Niski poziom gamma-glutamylotranspeptydazy

Niskie wartości gamma-glutamylotranspeptydazy uznawane są jako norma.

Gamma-glutamylotranspeptydaza – co po badaniu?

Ponieważ pobranie krwi jest badaniem bezpiecznym i dobrze tolerowanym przez pacjentów, po ok. 15 minutach można wrócić do uprzednio wykonywanych czynności.

Gamma-glutamylotranspeptydaza – możliwe powikłania po badaniu

Pobranie materiału biologicznego z krwi żylnej jest rutynowe i bezpieczne dla badanego. Niemniej jednak możliwe jest pojawienie się siniaków, obrzęków i lekkiej tkliwości w miejscu ukłucia igłą. Bardzo rzadko dochodzi do uszkodzenia żyły. Niektóre osoby w trakcie pobierania krwi mają skłonność do omdlenia lub zasłabnięcia. O takich skłonnościach warto poinformować pielęgniarkę, która powinna wykonać badanie w pozycji leżącej.

Gamma-glutamylotranspeptydaza – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?

Badanie GGTP można wykonywać u kobiet w ciąży. Wynik należy jednak odnieść do zakresu referencyjnego dla danej grupy badanej.

Gamma-glutamylotranspeptydaza badanie – czy można wykonać u dzieci?

Oznaczenie gamma-glutamylotranspeptydazy można bezpiecznie wykonywać u dzieci. Wynik należy jednak odnieść do wybranej grupy wiekowej i płci.

Gamma-glutamylotranspeptydaza badanie – cena

Lekarz rodzinny może skierować na bezpłatne badania oznaczenia GGTP w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Osoby, które nie mają ważnego ubezpieczenia zdrowotnego lub chcą wykonać pomiar GGTP na własną rękę, muszą zapłacić ok. 10-15 złotych.

Zobacz, gdzie wykonasz badanie w Świecie Zdrowia:

>> GGTP