Badanie okulistyczne — na czym polega i kiedy je wykonać?

Czym jest badanie okulistyczne?

Badanie okulistyczne to inaczej badanie oczu i ostrości widzenia przeprowadzane przez specjalistę w gabinecie wyposażonym w odpowiednie narzędzia.

W trakcie podstawowego badania okulistycznego lekarz:

• dokonuje oceny zewnętrznej oka;
• sprawdza ostrość widzenia do dali i bliży (komputerowe badanie wzroku, tablice Snellena);
• przeprowadza badanie przy użyciu lampy szczelinowej;
• sprawdza ciśnienie wewnątrzgałkowe.

Zgodnie z prawem badanie okulistyczne powinno stanowić jeden z elementów badań medycyny pracy i powinno być wykonywane przynajmniej raz na pięć lat.

Osoby po 40. roku życia oraz pracujące przy komputerze powinny wykonywać regularne kontrole narządu wzroku.

>> Przekrwione oczy – przyczyny i leczenie. Sposoby na zaczerwienione oczy

Inne rodzaje badań okulistycznych

Oprócz podstawowego badania okulistycznego okulista może również wykonać inne, bardziej szczegółowe i zaawansowane badania narządu wzroku. Zalecane są zwykle w celu wykrycia lub wykluczenia poważnych schorzeń, na które mogą wskazywać objawy zgłaszane przez pacjenta lub podstawowe badanie okulistyczne.

Wśród stosunkowo prostych badań dodatkowych, które można wykonać w gabinecie okulistycznym, wymieniamy:

• badanie pola widzenia — tzw. badanie perymetryczne, określa zakres możliwości widzenia przestrzennego pacjenta. Do przeprowadzenia badania służy perymetr. Na urządzeniu pojawiają się świetlne punkty, a badany sygnalizuje momenty, w których je zauważa;
• USG oka — przebieg badania nie różni się od innych badań ultrasonograficznych. Specjalna mała głowica przykładana jest do powieki (zamknięte oko), a lekarz obserwuje obraz na monitorze;

Inne, najnowocześniejsze metody badania wzroku, pozwalające na bardzo precyzyjną ocenę budowy i wykrycie mikrozmian w strukturach oka dostępne są wyłącznie w specjalistycznych klinikach okulistycznych. Badania te umożliwiają m.in. na rozpoznanie bardzo wczesnych objawów jaskry czy nieprawidłowości dotyczących nerwu wzrokowego. Należą do nich:

• skaningowa tomografia siatkówkowa (badanie HRT);
• skaningowa polarymetria laserowa (badanie GDX);
• laserowa spektralna optyczna koherentna tomografia (OCT).

Wskazania do wykonania badania okulistycznego

Najczęstszą przyczyną wizyty u okulisty są problemy z ostrością wzroku. Jednak zaleca się, aby przeprowadzać regularne badania okulistyczne, zanim pojawią się jakiekolwiek symptomy i dolegliwości. Niektóre choroby oczu mogą nie dawać objawów we wczesnym etapie, a ich rozwój może nawet doprowadzić do utraty wzroku. Oprócz wizyty kontrolnej wśród wskazań do przeprowadzenia badania okulistycznego można wyróżnić:

• pogorszenie wzroku (słaba ostrość obrazu znajdującego się blisko lub daleko oczu, rozmywanie się konturów);
• nieprawidłowe widzenie kolorów, pojawianie się błysków lub ciemnych punktów w polu widzenia;
• dyskomfort w obrębie gałek ocznych (ból, pieczenie, suchość lub łzawienie, wrażenie stałego podrażnienia);
• objawy stanu zapalnego (zaczerwienienie, wyciek ropny);
• niepokojące zmiany w obrębie gałki ocznej (pękające naczynka, krwiak, powiększenie się gałki);
• występowanie światłowstrętu;
• bóle głowy;
• uraz mechaniczny gałki ocznej lub w bliskiej okolicy oka;
• występowanie niektórych chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze.

>> Retinopatia cukrzycowa – objawy, leczenie (laseroterapia)

Badanie okulistyczne — jak się przygotować?

Wizyta u okulisty nie wiąże się ze specjalnymi przygotowaniami. Na wizytę należy przyjść bez makijażu oczu, a w przypadku pacjentów stosujących soczewki kontaktowe konieczne jest ich wyjęcie przed badaniem okulistycznym.

Jak przebiega badanie okulistyczne?

Wywiad

Badanie okulistyczne, jak większość badań lekarskich, rozpoczyna się od wywiadu z pacjentem. Okulista pyta o powody wizyty, datę ostatniego badania okulistycznego, wielkość wady wzroku, choroby przewlekłe i choroby oczu w rodzinie.

Ocena zewnętrza oka

Pierwszy etap badania przedmiotowego. Lekarz ocenia wygląd zewnętrzny oczu:

• stan powiek (może być widoczny obrzęk);
• strukturę i ewentualne zmiany w obrębie brzegów oczodołów (badanie palpacyjne);
• symetrię, rozstaw, wielkość i ruchliwość gałek ocznych.

Badanie ostrości wzroku

Badanie przeprowadzane jest zwykle przy użyciu tablic Snellena i badania komputerowego.

W trakcie badania za pomocą tablic Snellena (tablice okulistyczne, na których przedstawionych jest kilka rzędów różnej wielkości liter) lekarz zakłada pacjentowi specjalne okulary, które pozwalają na zasłonięcie jednego oka. W ramkę po stronie badanego oka wkłada się odpowiednie soczewki, aż do uzyskania prawidłowego obrazu.

Tablice używane są zarówno do oceny ostrości widzenia z bliska, jak i ostrości widzenia z daleka.

Komputerowe badanie wzroku pozwala ocenić krzywiznę rogówki, dlatego umożliwia nie tylko rozpoznanie wady wzroku, ale również astygmatyzmu. Ze względu na możliwe różnorodne błędy pomiaru i odchylenia badanie komputerowe traktuje się jedynie jako przybliżenie wartości wady. Postawienie precyzyjnej diagnozy wymaga użycia tablic Snellena.

>> Zespół suchego oka - przyczyny, objawy i leczenie

Badanie przy użyciu lampy szczelinowej lub oftalmoskopu

Badanie umożliwia ocenę przedniej i tylnej części oka. Lekarz ma możliwość obejrzenia siatkówki, naczyń krwionośnych oraz tarczy nerwu wzrokowego. Dokładniejsze badanie przeprowadzane jest po zastosowaniu preparatu rozszerzającego źrenicę (ale nie jest to element podstawowego badania okulistycznego).

Badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego

Badanie przeprowadzane za pomocą tonometru umożliwia zdiagnozowanie zaćmy. Najczęściej do badania ciśnienia wewnątrzgałkowego wykorzystywany jest tonometr bezdotykowy. Podmuch powietrza wytwarzany przez urządzenie uderza w gałkę oczną, wywołując spłaszczenie centralnej części rogówki. Wynik badania uwzględnia czas, jaki upłynął od bodźca do jej spłaszczenia, co ma ścisły związek z ciśnieniem wewnątrzgałkowym. Istnieje prawdopodobieństwo uzyskania zawyżonych wyników. Osoby szczególnie wrażliwe mogą reagować na bodziec (podmuch) nadmiernym napięciem mięśni wokół oka, co doprowadza do wzrostu ciśnienia.

Inne tonometry (Goldmana, Schiotza) stosowane są rzadziej. Należą do nieco bardziej inwazyjnych metod, ponieważ opierają się na mechanicznym spłaszczaniu rogówki, co wiąże się z koniecznością wykonania znieczulenia oka.

>> Kapsułki i tabletki z luteiną

Badanie okulistyczne — co można wykryć?

Podstawowe badanie okulistyczne pozwala wykryć przyczyny dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta lub rozpoznać choroby niedające jeszcze objawów.

Najczęściej rozpoznaje się:

• wady wzroku: krótkowzroczność, dalekowzroczność;
• astygmatyzm;
• infekcje (np. zapalenie spojówek);
• zaćmę;
• zmiany zwyrodnieniowe;
• defekty i uszkodzenia rogówki;
• odklejanie siatkówki;
• jaskrę;
• powikłania chorób przewlekłych np. retinopatia cukrzycowa;
• niektóre zmiany nowotworowe.

Badanie okulistyczne — skutki uboczne

Podstawowe badanie okulistyczne zazwyczaj nie powoduje skutków ubocznych. Największy dyskomfort wiąże się zazwyczaj z badaniem ciśnienia wewnątrzgałkowego. U osób wrażliwych po uderzeniu powietrza w rogówkę może występować uczucie zimna w oku, które szybko ustępuje.

Badania tonometryczne wiążące się z uciskiem mechanicznym mogą powodować chwilowy ból i podrażnienie oka. Jeśli nie ustępują, nasilają się lub pacjent zauważa obecność ropnej wydzieliny, należy skonsultować się z lekarzem.

Przy badaniach przeprowadzanych po zastosowaniu preparatu rozszerzającego źrenicę występują nieostre widzenie i znaczna nadwrażliwość na światło. Objawy te ustępują zwykle w ciągu kilku godzin.