Badanie kału na pasożyty jest jednym z podstawowych badań, które zaleca się wykonać przy dolegliwościach ze strony układu pokarmowego. Zakażenia pasożytnicze są stosunkowo częstym problemem u pacjentów pediatrycznych, jednak w wielu przypadkach badanie kału na pasożyty powinni przeprowadzić również dorośli pacjenci. Na czym polega badanie kału na pasożyty? Kiedy warto je wykonać? Co może wykryć i jak pobrać próbkę?
Badanie kału na pasożyty — na czym polega i kiedy je wykonać?
Czym jest badanie kału na pasożyty?
Badanie kału na pasożyty, nazywane inaczej badaniem parazytologicznym, umożliwia wykrycie obecności pasożytów w próbce kału pacjenta. Analizy dokonuje się pod mikroskopem. Badanie pozwala na rozpoznanie chorób pasożytniczych układu pokarmowego na podstawie stwierdzenia obecności jaj, cyst lub larw w badanym materiale.
Wskazania do wykonania badania kału na pasożyty
Głównym wskazaniem do wykonania badania kału na pasożyty jest występowanie objawów typowych dla chorób pasożytniczych układu pokarmowego. Poszczególne pasożyty mogą powodować różnorodne dolegliwości. Niektóre są bardzo charakterystyczne i na podstawie samych symptomów pozwalają na postawienie wstępnej diagnozy. Np. w przypadku owsików występuje silne swędzenie okolic odbytu nasilające się wieczorem i w nocy (samica składa jaja na zewnątrz odbytu). Inne symptomy mogą być bardzo niecharakterystyczne, dlatego lekarz może zlecić przeprowadzenie badania kału na pasożyty w przypadku występowania objawów, takich jak:
- utrata apetytu lub nagła chęć jedzenia słodkich rzeczy;
- problemy z koncentracją;
- osłabienie;
- anemia;
- zaburzenia snu;
- nerwowość;
- stany podgorączkowe;
- spadek masy ciała;
- bladość;
- zmiany na skórze (np. pokrzywka);
- podkrążone oczy;
- zgrzytanie zębami;
- biegunki, zaparcia, mdłości, wzdęcia;
- bóle brzucha;
- bóle głowy;
- bóle mięśni i stawów;
- kaszel.
>> Pasożyty jelitowe – objawy zakażenia. Czy należy się odrobaczać?
Badanie kału na pasożyty — jak się przygotować?
Przygotowując się do badania kału na pasożyty, nie należy przyjmować wcześniej leków przeciwpasożytniczych.
Pacjent powinien się zaopatrzyć w basen lub specjalną nakładkę na sedes umożliwiającą pobranie próbki kału. Potrzebne również będą 2-3 pojemniki na kał z łopatką, ponieważ materiał do badania dostarcza się do punktu pobrań dwa lub trzy razy (zgodnie z decyzją lekarza).
Jak pobrać próbkę do badania kału na pasożyty?
Przed wypróżnieniem zaleca się opróżnienie pęcherza moczowego, aby nie zanieczyścić próbki moczem.
Po oddaniu kału do basenu lub nakładki na sedes za pomocą szpatułki dołączonej zwykle do nakrętki pojemnika na kał należy pobrać próbkę z kilku miejsc (zarówno z warstwy zewnętrznej, jak i środkowej), umieścić szpatułkę w pojemniku i zakręcić.
Pojemnika nie wypełnia się w całości. Wystarczy próbka kału wielkości dużego orzecha laskowego lub w przypadku płynnego kału ok. 2-3 ml materiału do badania.
Próbkę należy dokładnie opisać (imię, nazwisko, data) i jak najszybciej dostarczyć do laboratorium.
Jeśli zachodzi potrzeba zbadania kału na pasożyty u niemowląt, zaleca się założenie im dokładnie wyprasowanej pieluchy tetrowej, z której po wypróżnieniu będzie można pobrać materiał do badania.
W przypadku starszych dzieci siadających na nocnik należy zwrócić uwagę na konieczność wcześniejszego opróżnienia pęcherza, a nocnik przed wypróżnieniem należy dokładnie umyć i osuszyć.
Lekarz informuje pacjenta, ile próbek powinien przekazać do laboratorium i w jakich odstępach czasu. Zwykle oddaje się kał z trzech kolejnych dni lub pobrany co drugi dzień.
>> Preparaty na pasożyty bez recepty
Jak przebiega badanie kału na pasożyty?
Badanie kału w laboratorium przebiega dwuetapowo. W pierwszej kolejności dokonuje się tzw. oceny makroskopowej („gołym okiem”), czyli ogląda się kał, szukając w nim dorosłych postaci pasożytów lub ich fragmentów (segmentów). W następnym etapie przeprowadzane jest badanie mikroskopowe, które umożliwia wykrycie jaj i fragmentów dorosłych pasożytów oraz cyst pierwotniaczych.
Znalezienie śladów obecności określonych organizmów w mikroskopowym badaniu kału na pasożyty możliwe jest dzięki:
- odpowiednim barwieniom materiału;
- wykrywaniu charakterystycznych białek (np. test ELISA);
- przeprowadzaniu analizy molekularnej wykrywającej materiał genetyczny określonego pasożyta.
Badanie kału na pasożyty — co można wykryć?
Badanie kału na pasożyty umożliwia wykrycie różnorodnych pasożytów, takich jak:
- nicienie (glista ludzka, owsik ludzki, węgorek jelitowy, tęgoryjec dwunastnicy);
- robaki płaskie (tasiemce np. tasiemiec uzbrojony, nieuzbrojony, psi, bruzdogłowiec szeroki oraz przywry np. motylica wątrobowa);
- pierwotniaki (np. Giardia lamblia powodująca giardiozę, bardziej znana pod wcześniejszą nazwą — lablioza).
Najczęstszą chorobą pasożytniczą przewodu pokarmowego na świecie jest glistnica.
Zarażenie glistnicą wywołane jest przez połknięcie jaj glisty ludzkiej (zanieczyszczone ręce, owoce). Po dotarciu do przewodu pokarmowego z jaj wydostają się larwy, które przedostają się przez ściany jelit do naczyń krwionośnych, a następnie przedostają się do płuc. Po osiągnięciu określonej wielkości migrują w górę układu oddechowego (oskrzela -> tchawica -> krtań). Ich obecność w krtani może wywoływać podrażnienie i odruch kaszlowy, dzięki czemu dostają się do gardła i razem ze śliną ponownie trafiają do przewodu pokarmowego, gdzie osiągają dojrzałość płciową i mogą się namnażać.
>> Owsiki – objawy, przyczyny i leczenie owsicy
W Polsce najczęściej wykrywanym pasożytem przewodu pokarmowego jest owsik ludzki.
Owsica dotyczy głównie dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, co ma związek z przebywaniem w dużych skupiskach. Zarażenie owsikiem ludzkim następuje przez połknięcie jaj. Po ok. miesiącu owsik osiąga dojrzałość w jelicie grubym i może składać jaja. W tym celu samica wydostaje się na zewnątrz odbytu (nocą), gdzie składa ok. 10 000 (!!!) jaj. Przyklejenie do skóry umożliwia lepka substancja, która po wyschnięciu powoduje swędzenie. Dzieci, drapiąc się w okolicy odbytu, roznoszą jaja pasożyta.
Badanie kału na pasożyty — interpretacja wyników
Wynik potwierdzający obecność pasożytów w układzie pokarmowym jest pewnym badaniem diagnostycznym, dlatego stanowi wskazanie do podjęcia odpowiedniego leczenia.
Wynik ujemny, niepotwierdzający obecności pasożytów, nie pozwala jednak na wykluczenie ich obecności. Wskazuje jedynie na brak jaj, cyst i larw w badanych próbkach kału. Fałszywie ujemne wyniki badania kału na pasożyty mogą wynikać z:
- pobrania materiału w czasie, kiedy pasożyty nie składały jaj;
- pominięcia „śladów” pasożytów w trakcie pobierania materiału do badania.
Czas oczekiwania na wyniki badania kału na pasożyty wynosi około tygodnia.
Przeciwwskazania do wykonania badania kału na pasożyty
Nie ma przeciwwskazań do wykonania badania. W przypadku przyjmowania na stałe leków warto poinformować o tym lekarza lub laboratorium, w którym będzie wykonywane badanie.
Badanie kału na pasożyty — cena
Cena badania kału na pasożyty zależy od miejscowości i konkretnego laboratorium. Zazwyczaj mieści się w przedziale od 20 do 30 zł.
