Badanie kału na krew utajoną — na czym polega i kiedy należy je wykonać?

Badanie kału na krew utajoną — czym jest?

Badanie kału na krew utajoną jest sposobem na wykrycie obecności krwi w przewodzie pokarmowym, kiedy jej ilość jest niewystarczająca do wywołania zmiany koloru stolca.

Wykrycie krwi utajonej w kale świadczy o niewielkim krwawieniu, które może występować zarówno w początkowych, jak i w końcowych odcinkach. Krew może pochodzić z:

• przełyku;
• żołądka;
• dwunastnicy;
• jelita cienkiego;
• okrężnicy;
• odbytnicy.

Należy pamiętać, że badanie kału na krew utajoną ujawnia obecność krwi w przewodzie pokarmowym, ale pierwotnie nie musi ona pochodzić z żadnej części układu pokarmowego. Przy krwawieniach z nosa lub zębów niewielkie ilości krwi przedostają się do gardła i wraz ze śliną trafiają do przewodu pokarmowego. M.in. dlatego dodatni wynik badania kału na krew utajoną nie może być traktowany jako podstawa do rozpoznania. Do postawienia diagnozy konieczna jest dalsza diagnostyka.

Badanie kału na krew utajoną wykonywane jest przy użyciu próby chemicznej i testów immunochemicznych.

Przy próbie chemicznej wykorzystuje się właściwości hemu (występującego we krwi), który pod wpływem określonych czynników zmienia barwę na niebieską.

Metoda immunochemiczna polega na zastosowaniu określonych przeciwciał (anty-albumina, anty-hemoglobina, anty-globina) i uwidaczniania reakcji. Metoda charakteryzuje się większą czułością i niezależnością od czynników zewnętrznych (np. pożywienia, leków), jednak ma ograniczoną skuteczność w przypadku wykrywania obecności krwi pochodzącej z górnego odcinka przewodu pokarmowego.

>> Testy na utajoną krew w kale

Jakie są wskazania do wykonania badania kału na krew utajoną?

Badanie kału na krew utajoną u dorosłych powinno być wykonywane profilaktycznie, kiedy nie występują żadne niepokojące objawy. Szczególnie po ukończeniu 40. roku życia, jeśli w najbliższej rodzinie pacjenta występowały przypadki raka jelita grubego.

Wśród dolegliwości wskazujących na zasadność do przeprowadzenia badania można wyróżnić:

• anemię — badanie może być pomocne przy ustalaniu przyczyn niedoboru żelaza;
• przewlekłe bóle brzucha;
• uczucie ciężkości, wzdęcia;
• problemy z przełykaniem;
• częste mdłości i/albo wymioty;
• zmiana rytmu wypróżnień;
• zaparcia lub biegunki;
• występowanie ciemnego lub wręcz czarnego stolca;
• wrażenie niepełnego wypróżnienia;
• niczym nieuzasadniona utrata masy ciała;
• osłabienie.

Badanie kału na krew utajoną — przygotowanie

Przygotowanie do badania kału na krew utajoną zależy od metody badania, którą jest wykonywane. Pacjent powinien zapytać w punkcie pobrań o rodzaj metody i zalecenia.

W przypadku metody chemicznej konieczne jest przestrzeganie zaleceń żywieniowych. Przynajmniej przez trzy dni (najlepiej przez 5) przed pobraniem próbki należy wyeliminować z diety mięso, podroby, chrzan, buraki i jagody (mogą wpłynąć na uzyskanie fałszywie dodatnich wyników). Zwykle w przypadku przyjmowania preparatów z żelazem, dużych dawek witaminy C i niesteroidowych leków przeciwzapalnych konieczne jest odstawienie leków na kilka dni (od 5 do 7).

Pacjenci, szczególnie jeśli dokuczają im zaparcia, powinni zadbać o odpowiednią podaż błonnika i płynów w diecie. Dzięki temu zminimalizują ryzyko wystąpienia problemów z pobraniem próbki.

>> Krew w kale, krwawienie z odbytu – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Jak pobrać próbkę do badania kału na krew utajoną?

Pacjent powinien się zaopatrzyć w pojemnik, do którego będzie mógł się wypróżnić (np. basen) lub specjalnej nakładki na sedes.

Zalecane jest, żeby przed wypróżnieniem opróżnić pęcherz, aby uniknąć zanieczyszczenia próbki kału moczem.

Po wypróżnieniu się do basenu lub nakładki za pomocą specjalnej szpatułki (połączonej z nakrętką pojemnika na kał) należy z kilku miejsc pobrać próbkę, umieścić ją w pojemniku i zakręcić.

Jeśli do badania potrzebne są 3 próbki, konieczne jest powtarzanie tej czynności przez 3 dni (za każdym razem do nowego pojemnika) i wszystkie pojemniki przechowywać w lodówce. Po pobraniu ostatniej próbki należy przekazać materiał do punktu pobrań.

Badanie kału na krew utajoną — jak zinterpretować wyniki?

Interpretację wyników badań zawsze należy zostawić lekarzowi, który zdecyduje o dalszym postępowaniu.

Uzyskanie dodatniego wyniku w jednorazowym badaniu ma niewielką wartość diagnostyczną. Jeśli zgodnie z zaleceniami przeprowadzono trzy badania i w każdym uzyskano wynik dodatni, wówczas można podejrzewać występowanie niewielkiego krwawienia w przewodzie pokarmowym. Nie stanowi podstawy do rozpoznania żadnej choroby, a jedynie jest wskazaniem do przeprowadzenia rozszerzonych badań diagnostycznych.

Wynik dodatni może wskazywać na:

• zaparcia z krwawieniem;
• hemoroidy;
• szczelinę odbytu;
• uchyłkowatość jelita grubego;
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
• choroba Leśniowskiego-Crohna;
• inne stany zapalne przewodu pokarmowego;
• uszkodzenie błony śluzowej przewodu pokarmowego np. w wyniku przyjmowania niektórych leków (np. NLPZ);
• wrzody;
• polipy;
• zmiany nowotworowe w obrębie całego przewodu pokarmowego.
• endometriozę.

>> Zespół jelita drażliwego (IBS) – objawy, przyczyny i leczenie. Jaka dieta przy IBS?

Przeciwwskazania — kiedy nie należy wykonywać badania kału na krew utajoną?

Ponieważ badanie przeprowadzane jest na podstawie próbki wydalonego kału, nie ma przeciwwskazań zdrowotnych do jego wykonania. Jednak w pewnych sytuacjach nie należy przeprowadzać badania kału na krew utajoną. Należą do nich:

• miesiączka — próbki nie należy pobierać w czasie miesiączki +/- 3 dni (zalecany jest margines czasowy przed i po);
• obecność krwawiących hemoroidów lub szczeliny odbytu;
• paradontoza;
• krwotok z nosa;
• wyrwanie zęba;
• stosowanie leków przeczyszczających lub leków doodbytniczych;
• przyjmowanie dużych dawek witaminy C;
• przyjmowanie żelaza.

Badanie kału na krew utajoną — cena

Cena badania zależy od miejscowości i laboratorium, w którym jest wykonywane. Średnia cena badania kału na krew utajoną wynosi ok. 30 zł za jedno badanie (zaleca się przeprowadzenie trzech).

Badanie wykonywane jest nieodpłatnie w przypadku pacjentów posiadających skierowanie od lekarza.

Badanie kału na krew utajoną znajduje się w pakiecie diagnostycznym „Profilaktyka 40 PLUS” finansowanym przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Każdy pacjent, który ukończy 40. rok życia i posiada ubezpieczenie zdrowotne, może przeprowadzić badanie w placówce realizującej program. Badanie wymaga e-skierowania, które pacjent może wystawić sobie samodzielnie po wypełnieniu ankiety na Internetowym Koncie Pacjenta.

Badanie stanowi też jeden z elementów przesiewowych badań w kierunku raka jelita grubego finansowanych przez NFZ dla pacjentów pomiędzy 50. a 65. rokiem życia.