Pantomogram jest stomatologiczną odmianą zdjęcia rentgenowskiego, uwidaczniającą zęby, żuchwę, szczęki i stawy skroniowo-żuchwowe. Badanie wykonywane jest przed założeniem aparatu ortodontycznego ze względu na konieczność dokładnego określenia rozmieszczenia zębów. Innymi wskazaniami do RTG pantomograficznego są ból zębów, zaplanowany zabieg ekstrakcji zęba, a także diagnoza dysfunkcji i zesztywnienie stawów skroniowo-żuchwowych. Większość gabinetów wykorzystuje przy badaniu tzw. radiografię cyfrową, dającą największe możliwości diagnostyczne.
Pantomogram – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie
Na czym polega pantomogram?
Pantomogram jest zdjęciem rentgenowskim struktur zakrzywionych szczęki i żuchwy. Do jego wykonania używany jest pantomograf, stosowany w medycynie od lat 50. XX wieku. Pantomogram nazywany jest często RTG pantomograficznym (panorama + tomogram) lub zdjęciem panoramicznym.
W stomatologii pantomogram wykonywany jest w jednej z trzech dostępnych technik. Są to metody:
- wewnątrzustna – radiografia tradycyjna,
- zewnątrzustna – radiografia tradycyjna,
- zewnątrzustna – radiografia cyfrowa.
Pantomogram wewnątrzustny jest techniką stosunkowo rzadko stosowaną we współczesnej stomatologii. Najbardziej zaawansowaną techniką jest pantomogram cyfrowy, zastępujący kliszę czujnikiem CCD. W tym przypadku obraz jest wyświetlany bezpośrednio na ekranie monitora i może być następnie przechowywany i obsługiwany w formie cyfrowej.
Specjalną odmianą pantomogramu jest tzw. ortopantomogram (OPG), czyli pantomogram wykonany w technice ortoradialnej. W tym przypadku przez każdy ząb pacjenta przechodzi promień padający na kliszę – prostopadle do krzywizny wyrostka zębodołowego w danym miejscu.
>> Zęby mleczne. Jak przebiega wyrzynanie i wypadanie zębów mlecznych?
Wskazania do wykonania pantomogramu
Jakie są wskazania do pantomogramu? Radiografia panoramiczna wykonywana jest przede wszystkim przed założeniem aparatu ortodontycznego. Na podstawie otrzymanego zdjęcia specjalista określa rozmieszczenie uzębienia i ich stan. Wynik badania wskazuje również ewentualne ubytki. Wykonane zdjęcie umożliwia precyzyjne dopasowanie aparatu. Oprócz pantomogramu wykonywane jest również boczne zdjęcie czaski (tzw. zdjęcie cefalometryczne) oraz fotografia stanu zębów.
Pantomogram jest przydatny przy planowaniu leczenia zębów, takiego jak uzupełnianie braków bądź wstawianie implantów. Zdjęcie rentgenowskie struktur zakrzywionych szczęki i żuchwy pozwala również na wczesne wykrycie niektórych chorób zębów i kości, takie jak zapalenie okostnej, torbiel kości czy guz twarzoczaszki.
Wskazaniem do wykonania pantomogramu jest konieczność usunięcia zębów. Pantomogram szczegółowo obrazuje położenie korzeni zębowych, co determinuje sposób ekstrakcji. RTG pantomograficzne wykonywane jest również w przypadku:
- złamania wyrostka zębodołowego,
- złamania żuchwy,
- próchnicy zębów,
- kamicy ślinianek,
- schorzeń przyzębia.
Pantomogram używany jest także do monitorowania zmian w stanie zębów i kości, co jest szczególnie ważne podczas leczenia długoterminowego. Badanie wskazane jest również przed operacją zaćmy, w celu wykluczenia stanu zapalnego w jamie ustnej.
>> Hiperdoncja. Zęby nadliczbowe to nie tylko defekt estetyczny
Pantomogram – jak się przygotować?
W celu uzyskania najdokładniejszych wyników pacjent powinien przestrzegać kilku wytycznych przed wykonaniem badania. Przed pantomogramem zaleca się zdjęcie metalowych przedmiotów znajdujących się w okolicy twarzy, które mogą zakłócać wynik. Z tego względu należy odłożyć okulary, biżuterię i wyjmowane metalowe protezy. Warto również założyć wygodną odzież, która umożliwi łatwą dostępność do szyi i twarzy.
Przed wykonaniem pantomogramu należy dokładnie oczyścić zęby, aby uniknąć zanieczyszczenia zdjęcia. Na badanie nie trzeba zgłaszać się na czczo.
Jak przebiega badanie?
Przebieg badania pantomograficznego jest zbliżony do wszystkich procedur wykorzystujących promienie RTG. W pierwszej kolejności pacjent jest proszony o ustawienie się w pozycji siedzącej przed aparatem rentgenowskim. Zabronione jest poruszanie się przez czas robienia zdjęcia. W celu zapewnienia jak najlepszej jakości obrazu pacjent może być poproszony o lekkie otworzenie ust i ustawienie języka na dnie jamy ustnej.
Po wykonaniu badania radiolog może od razu ocenić uzyskany obraz i w razie potrzeby wykonać dodatkowe zdjęcia. Przebieg procedury jest bardzo prosty i trwa zazwyczaj kilka minut.
Pantomogram – interpretacja wyniku
Czas oczekiwania na wynik pantomogramu wynosi do 10 minut. Często jednak jest on widoczny natychmiastowo. W interpretacji zdjęcia specjalista porównuje prawą i lewą stronę jamy ustnej. Powodem tego jest częsta obecność obustronnych zmian anatomicznych. Analizie poddawana jest wewnętrzna struktura uzębienia. Białe plamy widoczne na zdjęciu w większości przypadków sugerują rozwiniętą próchnicę. W interpretacji należy jednak zachować szczególną ostrożność – białym kolorem oznaczane są również wypełnienia i korony protetyczne.
Zdjęcie pantomograficzne ukazuje kierunek wyrzynania zębów, a także ubytki niewidoczne podczas tradycyjnego badania stomatologicznego. Interpretacja wyniku dostarcza cennych informacji na temat położenia korzeni zębów, przebiegu kanałów i ewentualnych schorzeń – torbieli, zmian zapalnych i nowotworowych. Na podstawie zdjęcia pantomograficznego specjalista jest również w stanie wykryć polipy i zapalenie zatok.
Pantomogram – postępowanie po badaniu
Po wykonanym pantomogramie można z powodzeniem powrócić do codziennych aktywności. Pacjent powinien skonsultować się z lekarzem, aby omówić wynik badania i ewentualne leczenie stomatologiczne.
W przypadku jakichkolwiek niepokojących objawów, takich jak ból głowy, drapanie w gardle, niepokój, reakcje alergiczne lub uszkodzenie zębów, pacjent powinien natychmiast skontaktować się z lekarzem. Wynik pantomogramu powinien być przechowywany w bezpiecznym miejscu i dostępny dla lekarza w razie potrzeby.
>> Nadwrażliwość zębów. Czy pasta na nadwrażliwość zębów wystarczy?
Pantomogram – możliwe skutki uboczne
Pantomogram jest stosunkowo bezpiecznym badaniem, które nie powinno się wiązać z obecnością działań niepożądanych. Pomimo tego niektórzy pacjenci mogą doświadczać niektórych skutków ubocznych. Należy do nich m.in. drapanie w gardle, wynikające z wprowadzenia rurki radiologicznej do jamy ustnej. Zazwyczaj jest to jednak niegroźne i ustępuje samoistnie w ciągu kilku godzin. Niektórzy pacjenci mogą odczuwać niepokój w czasie wykonywania badania.
Podawane dawki promieniowania rentgenowskiego w trakcie pantomogramu są niewielkie i nie wykazują niekorzystnego wpływu na organizm człowieka.
Pantomogram – czy można wykonać u kobiet w ciąży?
Jeśli pacjentka jest w ciąży, powinna o tym poinformać lekarza stomatologa, przed wykonaniem badania.
Pantomogram – czy można wykonać u dzieci?
Pantomogram może być z powodzeniem wykonywany u dzieci.
Pantomogram badanie – cena
Pantomogram raz na trzy lata można wykonać za darmo w ramach świadczenia gwarantowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Koszt badania wykonywanego prywatnie wynosi około 80 złotych.
Zobacz, gdzie wykonasz badanie w Świecie Zdrowia:
