Antytrombina — na czym polega badanie i kiedy je wykonać? Przygotowanie, normy i interpretacja wyników

Co to jest antytrombina?

Antytrombina, w badaniach oznaczana skrótem AT (lub ATIII), jest jednołańcuchową glikoproteiną syntetyzowaną w wątrobie oraz w mniejszym stopniu w wyściółce naczyń krwionośnych (śródbłonku), megakariocytach i trombocytach. Antytrombina spełnia w organizmie wiele istotnych funkcji. Najważniejszą z nich jest zmniejszanie krzepliwości krwi. Regulowanie pracy układu krzepnięcia z udziałem antytrombiny zapobiega powstawaniu groźnych dla życia zakrzepów.

W warunkach fizjologicznych uszkodzenie naczynia krwionośnego (nawet niewielkiego) aktywuje procesy krzepnięcia krwi prowadzące do wytworzenia skrzepu i zamknięcia naczynia (tzw. kaskada krzepnięcia). W pierwszym etapie dochodzi do przylepiania się płytek krwi do ściany naczynia dookoła uszkodzenia, a następnie płytki przyklejają się do siebie. Zlepiające się płytki pobudzają produkcję włóknika (fibryny) i tworzą wspólnie skrzep płytkowo-włóknikowy.

>> Zakrzepica żył głębokich – jak rozpoznać, jak leczyć?

Ze względu na swoje właściwości fibryna nie mogłaby występować we krwi w stanie wolnym (doprowadzałaby do zatykania naczyń). Powstaje z fibrynogenu w wyniku oddziaływania innych czynników krzepnięcia (m.in. II, VII, IX, X). Procesy te muszą być regulowane, hamowane w odpowiednim momencie, aby nie dochodziło do powstawania skrzepów wewnątrz naczyń. Za regulację procesów krzepnięcia odpowiada m.in. antytrombina. Jej aktywność znacząco wzrasta pod wpływem heparyny (i odwrotnie). Dzięki heparynie wydajność tworzenia kompleksu (1:1) pomiędzy antytrombiną a II czynnikiem krzepnięcia (trombiną) wzrasta tysiąckrotnie (!).

Badanie antytrombiny wykonywane jest zwykle z innymi badaniami układu krzepnięcia. Dzięki niemu możliwe jest oznaczenie aktywności antytrombiny (ocena funkcji) i/albo jej stężenia (antygenu). Badaniem o większym znaczeniu (pierwszego wyboru) jest oznaczenie aktywności antytrombiny. Oznaczenie stężenia (antygenu antytrombiny) wykonuje się tylko, jeśli wynik aktywności jest nieprawidłowy (zbyt niski).

>> Zatorowość płucna – objawy, leczenie, rokowania

Wskazania do wykonania badania antytrombiny

Głównym wskazaniem do przeprowadzenia badania antytrombiny jest potrzeba znalezienia przyczyn zaburzeń krzepnięcia krwi.

W pierwszej kolejności na badanie kierowani są pacjenci, u których wystąpiła zakrzepica, oraz pacjenci niewłaściwie reagujący na leczenie heparyną (np. nawracające epizody zakrzepowe pomimo przyjmowania wysokich dawek).

Antytrombina — jak się przygotować do badania?

Badanie antytrombiny przeprowadzane jest na podstawie próbki krwi. Zaleca się, aby pobrać krew wcześnie rano. Pacjent powinien być na czczo.

Badanie antytrombiny nie może być przeprowadzane w czasie leczenia heparyną, ponieważ może mieć znaczący wpływ na wynik badania. Zaleca się wykonanie badania przed rozpoczęciem leczenia lub po dziesięciu dniach od jego zakończenia.

Przed badaniem pacjent powinien unikać stresu i intensywnego wysiłku fizycznego.

Jak przebiega badanie?

Do wykonania badania antytrombiny służy krew żylna pobrana zwykle z żyły łokciowej.

Przed pobraniem krwi pielęgniarka zakłada na ramię pacjenta automatyczną opaskę uciskową (stazę), a w razie potrzeby lepszego uwidocznienia naczynia krwionośnego dodatkowo prosi pacjenta o zaciśnięcie pięści. Następnie dezynfekuje okolice zgięcia łokciowego i wkłuwa się w naczynie. Do badania antytrombiny krew pobierana jest do probówki zawierającej cytrynian sodu. Po wyciągnięciu igły pielęgniarka przykłada gazik (a często również nakleja plaster) i zaleca pacjentowi kilkuminutowe uciskanie miejsca wkłucia.

Krew w probówce musi zostać odwirowywana, ponieważ oznaczanie aktywności antytrombiny wykonuje się z osocza ubogopłytkowego. Badanie wykonywane jest przy wykorzystaniu jednej z dwóch metod immunochemicznych:

• amidolitycznej— szybkość rozszczepiania składników (reakcja chemiczna);
• koagulometrycznej — szybkość tworzenia skrzepu (po dodaniu fibrynogenu).

Czas oczekiwania na wynik badania antytrombiny wynosi 1-3 dni.

>> Obfite miesiączki – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Antytrombina — normy

Wartości referencyjne antytrombiny (aktywności i stężenia) zależą od laboratorium, w którym jest wykonywane badanie, zastosowanych metod oraz wieku, płci i populacji, z której pochodzi pacjent. Na ogół uznaje się, że stężenie antytrombiny powinno mieścić się w granicach: 0,19-0,31 g/l przy aktywności 80-120%.

Ze względu na duże odchylenia w przedziałach w różnych laboratoriach wyniki badania antytrombiny powinny być zawsze zinterpretowane przez specjalistę.

Wysoki poziom antytrombiny

Wysokie stężenie antytrombiny występuje stosunkowo rzadko. Najczęściej obserwuje się je przy:

• niedoborze witaminy K (obserwowanym szczególnie często przy leczeniu antagonistami witaminy K);
• cholestazie.

Niski poziom antytrombiny

Niski poziom antytrombiny obserwowany jest:

• u noworodków i wcześniaków;
• w zaburzeniach syntezy (występującej przede wszystkim przy marskości wątroby);
• w schorzeniach związanych z utratą białka (np. w zespole nerczycowym, enteropatiach wysiękowych);
• w zakrzepicach uwarunkowanych genetycznie;
• w posocznicy;
• w rozsianym krzepnięciu naczyniowym (DIC);
• w czasie leczenia heparyną wielkocząsteczkową (szczególnie dużymi dawkami);
• po hemodializie;
• w trakcie chemioterapii;
• po rozległych zabiegach operacyjnych lub urazach wielonarządowych;
• przy stosowaniu estrogenów (np. hormonalna terapia zastępcza);
• w ciąży.

Antytrombina — możliwe powikłania po badaniu

Oznaczanie aktywności i stężenia antytrombiny wykonywane jest na podstawie próbki krwi pacjenta, dlatego nie obserwuje się skutków ubocznych wynikających z przeprowadzenia badania. U niektórych pacjentów po pobraniu krwi może pojawić się siniak lub przedłużone krwawienie.

Antytrombina — przeciwwskazania do badania

Ponieważ badanie antytrombiny wykonywane jest z próbki krwi, nie ma przeciwwskazań do przeprowadzenia badania.

Antytrombina — cena

Cena badania antytrombiny zależy od miejscowości, laboratorium oraz rodzaju badania (aktywność, stężenie) i mieści się w granicach od 50 do 90 złotych.

Lekarz podstawowej opieki medycznej nie może wystawić skierowania na bezpłatne badanie antytrombiny (tylko m.in. na czas protrombinowy). Aby mieć możliwość przeprowadzenia bezpłatnego badania antytrombiny (refundowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia), konieczne jest posiadanie skierowania od specjalisty (np. hematologa).