Fiołek trójbarwny to inaczej bratek. Jak można go wykorzystać dla zdrowia?

Fiołek trójbarwny – jak wygląda

Fiołek trójbarwny (łac. Viola tricolor), zwany popularnie bratkiem, to mała polna roślina o urokliwych trójkolorowych kwiatach. Bratek spotykany jest na terenie całej Europy, ale także w Afryce Północnej, Ameryce Północnej i na terenach Azji.

Dlaczego fiołek to bratek?

Słowiańskie podania głosiły, że kolorowe płatki fiołka to zakochani brat i siostra, którzy dowiedziawszy się o swoim pokrewieństwie, postanowili zamienić się w kwiat, by móc na zawsze zostać razem. Inne opowiadania mówiły o zamienionych w kwiat córkach wraz ze złą macochą – każdy płatek symbolizował jedną postać patchworkowej rodziny. Od tych legend pochodzą potoczne nazwy fiołków trójbarwnych, jak macoszki, siostrzyczki, sierotki, wdówki i właśnie bratki.

Popularność bratków w medycynie

Uwielbiane przez św. Hildegardę ziele bratka cieszyło się dużą popularnością w średniowiecznej Europie jako surowiec leczniczy. Zainteresowanie fiołkiem wynikało zapewne z charakterystycznego ubarwienia kwiatów – niegdyś ludzie uważali, że z ciekawym wyglądem roślin wiążą się ich wyjątkowe właściwości lecznicze. Jednak przygoda medycyny ludowej z zielem fiołka trwa w najlepsze do dziś, a wiele zastosowań leczniczych tej rośliny znalazło potwierdzenie w badaniach nad jej składem. Ziele bratka zostało uznane za surowiec farmakopealny – przeznaczony do produkcji leków i wyrobów medycznych.

Fiołek trójbarwny – składniki

Surowcem farmaceutycznym o udokumentowanym działaniu leczniczym jest ziele fiołka. Roślina ta jest bogata w liczne flawonoidy, w tym m.in. kwercetynę, rutynę, witeksynę, wiolantynę, saponarynę i orientynę.

Ponadto bratek zawiera:

• antocyjany,
• kwasy fenolowe (salicylowy, gentyzynowy, kawowy, wanilinowy),
• garbniki,
• saponiny triterpenowe,
• olejki eteryczne,
• sole mineralne.

Bogaty skład chemiczny ziela fiołka sprawia, że surowiec ten może być wykorzystywany w terapii wielu schorzeń.

Fiołek trójbarwny, czyli bratek – właściwości lecznicze

Ziele bratka na zmiany skórne

Ziele bratka stosuje się w leczeniu problemów skórnych różnego pochodzenia, również wynikających z zaburzeń przemiany materii – świądy, owrzodzenia, egzemy, a nawet zmiany łuszczycowe. Napary z kwiatów stosuje się w leczeniu wszelkich wyprysków skórnych. Fiołek działa również przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie.

Bratek na trądzik

Badania nad właściwościami przeciwdrobnoustrojowymi wykazały aktywność hamującą wobec bakterii Staphylococcus aureus, Bacillus cereus, Staphylococcus epidermidis oraz przeciwko grzybom z gatunku Candida albicans. Hamowanie rozwoju patogenów odpowiedzialnych za zaburzenia kondycji skóry zdają się potwierdzać zasadność stosowania naparów z bratka w walce z trądzikiem młodzieńczym.   

Moczopędne działanie bratków

Dodatkowo ziele bratka wykazuje działanie moczopędne oraz oczyszczające. Potwierdzono umiarkowane działanie przeciwbakteryjne wobec szczepów Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Enterococcus faecalis oraz Pseudomonas aeruginosa, co w połączeniu z działaniem moczopędnym może uzasadniać stosowanie bratka w celach profilaktyki zakażeń układu moczowego.

>> Zapalenie pęcherza moczowego po stosunku – ile trwa, dlaczego częściej chorują kobiety, co stosować?

Fiołek trójbarwny – uszczelnianie naczyń krwionośnych

Wyciągi z fiołka uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, co znajduje zastosowanie w dermatologii – w zapobieganiu i likwidacji tzw. pajączków, czyli podskórnych wylewów z osłabionych naczynek krwionośnych.

Ziele bratka na kaszel

Dzięki zawartości saponin drażniących błonę śluzową oskrzeli ziele bratka może być wykorzystywane w celu zwiększenia wydzielania śluzu w drogach oddechowych i ułatwiania odkrztuszania. Napary wykazują także działanie napotne.

>> Zioła i herbaty ziołowe, mieszanki ziół

Bratek w chorobach autoimmunologicznych

Bioaktywne cyklotydy, izolowane z wodnych roztworów z ziela fiołka trójbarwnego, hamują proliferację aktywowanych limfocytów T. Stąd możliwe jest działanie immunosupresyjne bratka wykorzystywane w terapii chorób związanych z nadmierną reakcją układu odpornościowego. Takie zastosowanie wyciągów z fiołka wymaga jednak potwierdzenia kolejnymi badaniami.

>> Limfocyty podwyższone i poniżej normy. Jaki poziom limfocytów jest niepokojący?

Jak stosować ziele bratka?

Ziele bratka jest dostępne w postaci gotowych torebek lub jako zioła sypkie. Z ziela bratka przyrządzamy napary do stosowania zarówno zewnętrznego, jak i wewnętrznego – zgodnie z potrzebami.

• Aby przygotować herbatkę o leczniczych właściwościach, zalewamy bratka wrzącą wodą na około 20 minut i zaparzamy, najlepiej pod przykryciem.
• W leczeniu trądziku stosowany doustnie napar może początkowo powodować zaostrzenie objawów, co jest spowodowane wydzielaniem metabolitów przez gruczoły łojowe. Oczekiwany efekt terapeutyczny uzyskujemy po około trzech miesiącach regularnego stosowania naparów.

Większe dawki wodnych wyciągów z fiołka mogą prowadzić do wymiotów i efektu przeczyszczającego.

Przeciwwskazania do stosowania bratków

Ponieważ ekstrakty z ziela fiołka zawierają salicylany, nie powinny być stosowane przez osoby uczulone oraz małe dzieci.

Czy bratki są jadalne?

Ze względu na zawartość salicylanów jedynie w zielu spożywanie samych kwiatów bratków, stosowanych często jako dodatek do potraw w celach dekoracyjnych, uważa się za bezpieczne.

>> Ogórecznik lekarski – jak wygląda, jak najlepiej wykorzystać jego właściwości?