Przetacznik leśny (Veronica officinalis L.), zwany też przetacznikiem lekarskim, to roślina o wielu właściwościach prozdrowotnych i wysokiej zawartości substancji biologicznie czynnych. Zaliczany jest do rodziny roślin babkowatych (Plantaginaceae), a w lecznictwie i medycynie ludowej wykorzystywany jest od setek lat. Jest źródłem m.in. flawonoidów, garbników i kwasów o wielokierunkowym, pozytywnym wpływie na organizm. Przetacznik leśny sprawdza się m.in. w leczeniu suchego kaszlu, podrażnień gardła i chrypki, a także przy zaburzeniach trawiennych i chorobie wrzodowej żołądka. Można stosować go również zewnętrznie przy zaburzeniach dermatologicznych i reumatologicznych.
Przetacznik leśny – właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie
Przetacznik leśny – jakie ma właściwości?
Przetacznik leśny jest bogatym źródłem wielu substancji bioaktywnych. Dostarcza m.in. flawonoidów, garbników, kwasów (m.in. kwasu kawowego i cynamonowego) i saponin. Charakteryzuje go również obecność irydoidów glikozydowych, takich jak aukubina i katalpol, a także mannitolu. Taki skład przetacznika leśnego sprawia, że ma on właściwości:
- moczopędne,
- detoksykujące,
- immunomodulujące,
- wykrztuśne (wynikające głównie z wysokiej zawartości saponin),
- ściągające (związane z dużą ilością garbników),
- przeciwzapalne,
- przeciwbakteryjne,
- napotne,
- hipocholesterolemiczne (może obniżać stężenie cholesterolu we krwi),
- przeciwreumatyczne (wynikające z obecności irydoidów glikozydowych).
Dodatkowo przetacznik leśny wspiera procesy trawienne, poprawia perystaltykę jelit, reguluje rytm wypróżnień oraz pobudza produkcję żółci. Korzystnie wpływa też na funkcjonowanie układu nerwowego.
>> Ból trzustki - gdzie i jak boli trzustka? Przyczyny
Przetacznik leśny – działanie i wskazania do stosowania
Przetacznik leśny stosowany był już przez plemiona indiańskie Ameryki Północnej, głównie w celu wywołania wymiotów i oczyszczania krwi, co wykorzystywano przy wielu tradycyjnych obrzędach. Jego właściwości lecznice pierwszy raz zostały opisane i udokumentowane w 1716 roku przez doktora Culvera, który zastosował przetacznik leśny u swojej córki chorującej na gruźlicę (od jego nazwiska przetacznik leśny jest czasem określany jako „culver root”).
Obecnie preparaty z przetacznika leśnego wykorzystywane są głównie w chorobach układu oddechowego, takich jak: grypa, zapalenie gardła, krtani czy przy innych infekcjach wirusowych. Ze względu na właściwości wykrztuśne, przeciwdrobnoustrojowe i wspierające procesy immunologiczne sprawdzi się w przypadku występowania kaszlu, zwłaszcza mokrego, z trudną do odkrztuszenia wydzieliną. Można go stosować również profilaktycznie w okresie jesienno-zimowym charakteryzującym się zwiększoną zachorowalnością.
Przetacznik leśny znajduje zastosowanie również w zaburzeniach przewodu pokarmowego i u osób z problemami trawiennymi. Można stosować go przy zaparciach. Korzystnie wpływa na pracę wątroby poprzez stymulację produkcji żółci oraz wspiera jej funkcje oczyszczające organizm, ułatwiając usuwanie toksyn.
Ze względu na korzystny wpływ na układ nerwowy preparaty z przetacznika leśnego mogą mieć zastosowanie również wśród osób wykonujących intensywną pracę umysłową. Wspiera pamięć i koncentrację, może też zmniejszać bóle głowy, negatywny wpływ przewlekłego stresu oraz problemy ze snem.
Przetacznik leśny może przynieść również korzyści w leczeniu chorób układu moczowego, m.in. zapaleń pęcherza lub dróg moczowych oraz zmniejszaniu bólów reumatycznych w chorobach stawowych, np. reumatoidalnym zapaleniu stawów.
Co więcej, przetacznik leśny ma potencjalne działanie hipocholesterolemiczne, czyli obniżające stężenie cholesterolu we krwi. Dlatego może być wykorzystywany u osób ze stwierdzonym podwyższonym cholesterolem (hipercholesterolemią), dyslipidemią, miażdżycą oraz w ramach ich profilaktyki.
Zewnętrznie polecany jest też do stosowania przy stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła (w formie płukanek), łagodzenia i leczenia trudno gorących się ran, a także leczenia nadpotliwości. Popularne są również kąpiele w naparach z przetacznika – mają działanie relaksujące i wyciszające. Przetacznik leśny wchodzi w skład niektórych kosmetyków przeznaczonych do skóry tłustej i trądzikowej. Może łagodzić i zmniejszać nasilenie zmian skórnych.
Przetacznik leśny – dawkowanie i bezpieczeństwo stosowania
Przetacznik leśny uznawany jest za roślinę stosunkowo bezpieczną i dotychczas nie udowodniono występowania działań niepożądanych wynikających z jego spożycia ani ryzyka przedawkowania. Nie zaleca się jednak jego stosowania u kobiet w ciąży, karmiących piersią oraz dzieci ze względu na brak badań jednoznacznie potwierdzających jego bezpieczeństwo w wymienionych sytuacjach. Brakuje również danych dotyczących jego interakcji z innymi lekami, ziołami, suplementami, dlatego w przypadku przyjmowania jakichkolwiek preparatów farmaceutycznych przed zastosowaniem przetacznika wskazana jest konsultacja lekarska.
Przetacznik leśny polecany jest do spożywania szczególnie w formie naparu. 1-2 łyżeczki suszonego ziela wystarczy zalać szklanką gorącej wody i odstawić na ok. 10 minut. Taki napar można pić 3 razy dziennie lub po ostudzeniu stosować zewnętrznie np. do przemywania skóry.
Przetacznik leśny w Encyklopedii ziół i roślin – podsumowanie
- Przetacznik leśny występuje głównie w postaci suszonego ziela lub wyciągów na bazie alkoholu.
- Wykazuje właściwości wykrztuśne, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, obniża również poziom cholesterolu i wspiera funkcje trawienne.
- Stosowany jest głównie przy infekcjach przebiegających z mokrym kaszlem, hipercholesterolemii, zaburzeniach przewodu pokarmowego i zaparciach.
- Uznawany jest za stosunkowo bezpieczny, jednak nieznane są jego interakcje z lekami, suplementami ani z innymi ziołami. Dlatego w przypadku stosowania jakiejkolwiek farmakoterapii zalecana jest konsultacja z lekarzem.
- Przeznaczony jest do stosowania wewnętrznego oraz zewnętrznego.
